1.3. Kamu Mallarnn Türler
1.5.4. Tahsis Öngören Özel Hükümler
1.5.4.6. Mera, Yaylak ve Klaklarn Tahsis
11.06.1998 tarih ve 4368 sayl Kanunla deiik, 25.02.1998 tarih ve 4342 sayl Mera Kanununu daha önce çeitli kanunlarla tahsis edilmi veya kadimden beri kullanlmakta olan mera, yaylak, klak ve kamuya ait otlak ve çayrlarn tespiti, tahdidi ile köy veya belediye tüzel kiiliklerine tahsislerinin yaplmasn, belirlenecek kurallara uygun bir ekilde kullandrlmasn, bakm ve slahnn yaplarak
83 verimliliklerinin arttrlmasn ve sürdürülmesini, kullanmlarnn sürekli olarak denetlenmesini, korunmasn ve gerektiinde kullanm amacnn deitirilmesini salamak amacyla çkarlm olup mera, yaylak, klak alanlar ile umuma ait çayr ve otlak alanlar kapsamaktadr.
Mera kanunu’nun altnc bölümünde yer alan hükümlerle de mera, yaylak, klak ve çayrlarla ilgili daha önce muhtelif kurum ve kurululara yetki veren Kanun hükümleri iptal edilerek mevcut mera, yaylak ve klaklarla bu amaçla kullanlabilecek yerlerin tespit, tahdit ve tahsisi konusunda yeni düzenlemeler getirilmitir. Buna düzenlemelere göre;
1.5.4.6.1. Mera, Yaylak ve Klak Olarak Tahsis Edilebilecek Yerler
Mera Kanununun 5. maddesine göre;
¾ Kadimden beri belirtilen amaçlarla kullanlan veya ayn amaçla kullanlmak üzere belediye veya köylere tahsis veya terk edilen yerler, ¾ Devletin hüküm ve tasarrufu altnda veya Hazinenin özel
mülkiyetinde bulunan arazilerden etüt sonucu mera, yaylak ve klak olarak yararlanlabilecei anlalan yerler,
¾ Mera, yaylak ve klak olarak kullanlmak amacyla kamulatrlacak yerler,
¾ Tapu kaytlarnda mera, yaylak ve klak olarak görülen ve halen igal edilen yerler,
Ayn Kanunun 5. maddesinde belirtilen komisyonca tespit edilecek ihtiyaca göre mera, yaylak ve klak olarak köy ve belediyelere tahsis edilecei hükme balanmtr.
Mera, yaylak ve klak yerlerinin bu vasfla anlabilmeleri için öncelikle bir tahsis belgesine ihtiyaç duyacaklardr aksi takdirde; kadimden beri belirtilen amaçla
84 kullanld iddias var ise bunun tankla ispat gerekecektir341. Ancak bir yer baka köy(ler) veya kent halkna tahsis edilmise “kadimden beri yararlanmann” bir ilevi kalmayacaktr342. Zira tahsis, öncelikli olarak göz önünde bulundurulacaktr. Tahsis belgesi yoksa ve o maldan kadimden beri yararlanldnn tespiti için tank sözlerine dayanlr343. “Kadimden beri kullanma”, o köy veya belde halknn hak iddia ettii mera, yaylak veya kla kullanmaya balad zamann bilinmiyor olmasn ifade etmektedir. Eer kullanlmaya balanlan zaman biliniyorsa, kadimden beri kullanma art gerçeklememi olur344.
Kadimden beri kullanma artlar için; kullanma süresinin önceden belli olmamas, kullanma hakknn kimde olduu belli olmas ve hak sahibi tüzel kiinin kurulu günlerinin bilinmemesi gerekir345. Kadim yararlanma, bilinmeyen tarihten beri nesillerce süregelen, teselsül eden zilyetlik yararlanma korunuyor. öyle ki; bir köyün tamamen boalmas ile yllar boyu süregelen zilyetlik, yararlanma aradan yllar geçse bile o köye çeitli yerlerden o köye gelip yerleenler ile önceki sakinler ile bir usul-füru ilikisi yahut zilyetliin devam söz konusu olmaz. Ancak bu durumda kadim yararlanma deil de tahsisten söz etmek mümkün olacaktr.346 Kadim yararlanmalarn kamu yararna aykr olmas halinde, dikkate alnmayacak olmas kuraldr347.
1.5.4.6.2. Bu Yerlerin Tespit, Tahdit ve Tahsisi
Kanunun 6. maddesinde; mera, yaylak ve klaklarn tahsisi Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnnca yaplr denilerek, komisyon ve teknik ekiplerin kuruluu belirtilmitir. Buna göre, Valinin görevlendirecei bir Vali Yardmcsnn bakanlnda, Bakanlk l Müdürlüünden konunun uzman bir Ziraat Mühendisi,
341 Arcak, msel, s,99; Özhan Hasan, Mera htilaflar, Meralara Kar lenen Suçlar, Meralarn Önemi ve Alnmas Gereken Tedbirler, TD, Y.59, S.376, Eylül, 1987, s.121.
342 Karahasan Mustafa Reit, Yeni Türk Medeni Kanunu Eya Hukuku, C.I, 2002, s.413. 343 Karahasan, s.456.
344 Eren, Bapnar, s.337. 345 Özhan, s127.
346 Karayalçn Yaar, Kanunlarmz, Doktrin ve Uygulama Açsndan Mera ve Yaylaklar, “Emval- Metruke” AUHF, , http://tinyurl.com/65lhu2t (13.06.2011), s.68 .
85 Köy Hizmetleri l Müdürlüünden bir Ziraat Mühendisi, Defterdarlktan ve bulunamamas halinde Vali tarafndan görevlendirilecek bir hukukçu, Milli Emlak Müdürlüünden bir temsilci, Kadastro Müdürlüünden bir teknik eleman, Ziraat Odas Bakanlndan bir temsilci olmak üzere 8 kiiden oluacak bir komisyon kurulacaktr.
Ayrca, orman içi, orman kenar ve orman üst snrnda bulunan mera, yaylak ve klaklarn tespit, tahdit ve tahsisi çalmalarnda, ilgili orman tekilatndan bir Orman Mühendisi, 3083 sayl Kanun uyarnca reform bölgesi ilan edilen yerlerde bulunan mera, yaylak ve klaklarn tespit, tahdit ve tahsisi çalmalarnda Tarm Reformu Tekilatndan bir Ziraat Mühendisi bu komisyonlarda üye olarak görevlendirilecektir.
Bu komisyona bal olarak çalacak ve tespit, ölçme, harita yapma ve yer gösterme çalmalarn yapmak üzere ilçelerde Kaymakamn, illerde Valinin onay ile oluturulacak ve Bakanlk il veya ilçe müdürlüünden bir Ziraat Mühendisi, Köy Hizmetleri l Müdürlüünden bir Ziraat Mühendisi veya teknik eleman, Kadastro Müdürlüünden bir teknik eleman, Milli Emlak Müdürlüünden bir temsilci, Ziraat Odas Bakanlndan bir temsilci, orman içi, orman kenar ve orman üst snr meralar ile ilgili olarak bir Orman Mühendisi, 3083 sayl Kanun uygulama alanlarnda Tarm Reformu Tekilatndan bir Ziraat Mühendisi ile meradan yararlanan köy ve mahalle muhtarlar ve o yerin en yüksek mülki amiri tarafndan seçilecek iki bilirkiiden kurulacak teknik ekipler oluturulacaktr.
7 ve 8. maddelere göre, çalma alanlar ilan ve tebli etmek suretiyle, ilgili köy, belediye ve ilgili kurululardan mevcut mera, yaylak ve klaklar, aile ve bunlara ait hayvan says vb. ile mera, yaylak ve klak olarak tespit edilebilecek yerlere ait bilgi ve belge örneklerini alr. Köy Muhtarlar ve Belediye Bakanlklar kendilerine ait bilgi ve belgeleri 30 gün içinde, dier kurulular en ksa süre içinde bildirmekle yükümlüdürler.
86 Komisyon ve teknik ekiplerce; 9 ve 11.maddelere göre mevcut mera, yaylak ve klaklar ile bu kanuna göre mera, yaylak ve klak kapsamna alnacak alanlar ve uygulama yaplan köy veya belediyelerin ekolojik, tarmsal ve ekonomik özellikleriyle mevcut hayvan varlklar ve bunlarn gelecekteki muhtemel gelimeleri dikkate alnarak çkarlacak yönetmelikteki normlara348 göre mera, yaylak ve klak ihtiyaçlar tespit edilerek snrlandrmas yaplr ve bu alanlar ile sulama ve geçit yerleri haritalar üzerine ilenir.
12. maddeye göre, yukarda belirtilen ekilde belirlenen ihtiyac karlayacak miktarda mera, yaylak ve klaklar ile bunlarla ilgili sulama ve geçit yeri olarak tespit edilen alanlar, halkn ortak olarak yararlanmalar amacyla o köy veya belediye tüzel kiiliine tahsis edilir ve buna ilikin komisyon karar valiliin onayna sunulur.
13. madde ile bu çalma ve kararlarn tebli, ilan ve itirazlara ilikin süre ve usuller belirlenmi olup buna göre;
-Teknik ekiplerce yaplan çalmalarn sonuçlar komisyonca ilgili köy ve belediyelerin ilan yerlerinde 30 gün süre ile askda kalr ve bu tahdit ve tesbit sonuçlarna kar ayn süre içinde itiraz edilebilir.
-Bu itirazlar komisyonca 30 gün içinde karara balanr.
-tiraz sonucu alnan kararlar ve tahsis kararlar o yerin Köy muhtarl ile Belediye Bakanlna, Defterdarlk veya Malmüdürlüüne, ilgili Orman Müdürlüüne ve Tarm Reformu Bakanlna tebli edilir ve ilgili yerde allm araçlarla ilan edilir. -Bu kararlara kar 30 günlük ilan süresi içinde ve tebligat gerektiren durumlarda tebliden itibaren 30 gün içinde Asliye Hukuk Mahkemesi’nde, kadastro yaplan yerlerde Kadastro Mahkemeleri’nde dava açlabilir.
Bu süre içinde dava açlmayan kararlar kesinleir ve tapu sicil müdürlüüne gönderilerek özel siciline ilenir. Özel sicile ileme ile ilgili hususlar Kanunun 10. maddesinde düzenlenmitir.
348 Bu yönetmelik henüz çkarlmamtr.
87 15. maddeye göre, köy veya belediyelerin mera, yaylak ve klak ihtiyaçlarndaki deime ve gelimeler göz önüne alnarak, tahsis kararnn deitirilmesi, son tahsis kararndan itibaren 5 yl geçmi olmas artyla, komisyonun teklifi üzerine valiliin onay ile yaplr ve bu deiiklikler özel sicile ilenir.
Görüldüü üzere; Kanunun 6. maddesinde mera, yaylak ve klaklarn tespit, tahdit ve tahsisi Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnca yaplr, denilmesine ramen 12, 13 ve 15. maddelerde yaplan düzenleme ile bu yetki komisyonlara verilmi ve valilik onay öngörülmütür.
1.5.4.6.3. Tahsisin Nitelii
Bir yerin öncelikle mera olmas için yetkili bir mercice belirli bir köy ya da kasabaya mera olarak tahsisi arttr349. Tahsis, o yer üzerinde mülkiyet ve hükümranl bulunan hak sahibinin hakkn bir daha kullanmamak üzere belirli bir kasaba veya köy halkna brakmaktr350. Mera, yaylak ve klak olarak tahsis edilen tanmaz mallar kamu mal haline geldiinde, tapu sicilindeki kayd da terkin edilerek bu gibi tanmazlar özel siciline kaydedilir. Bu nedenle belirtilen amaçla tahsis edilen tanmaz mallar kamunun yararlanmasna terk edilmi saylrlar. Bu özellii itibariyle yaplan tahsis ileminin sonucu da terk ve terkin ilemidir.