Özel Yararlanmann Hukuki Rejiminin Gösterdii Özellikler

Özel yararlanmann tahsise uygunluk ilkesine ba
l olmas, tabi oldu
u hukuki rejimde de di
er yararlanma türü olan özel istisnai yaralanmadan ayrlmasna sebep olmaktadr. Do
an farkllklar, daha çok idarenin izin verme/kaldrma yetkileri bakmndan azalma, takdir yetkisi bakmndan snrlama ve bunlarn neticesinde yararlanclarn hukuki statülerinin güvenceye sahip olmas durumu do
maktadr569_.

Kamu mallarndan özel yararlanma, snrl içerikte ve baka bireylerin kamu mallarndan yararlanmasn önleyici bir nitelik barndrr570. Bundan dolay idareden önceden izin alnmas gerekebilece
i gibi bireylerin bu yararlanma karl
nda bir bedel ödemesi de söz konusu olabilir. zin, yetkili idarenin yapaca
 tek tarafl bir ilem yahut sözleme eklinde olabilecektir. Bedel konusunda özel istisnai yararlanmaya nazaran; yararlanmann tahsise uygunlu
u, tahsis amacn gerçekletirmeye olan katks göz önüne alnarak sembolik bir de
er olmasna yahut hiç alnmamas konusunda özel yararlanma farkllk gösterir571.

Dantay kararnda, “mahkemeler ve avukatlar ayni maksat ve ayni hedef

etrafnda faaliyet gösteren birer adalet unsuru bulunduklarna göre adliye dairelerinde avukatlarla ve barolara ayrlmas yine kanun icabndan bulunan yerlerin, do
rudan do
ruya adli cihazlara tahsis edilen yerlerden kullanma gayesi bakmndan ayrlarak ayr ayr hükümlere tabi tutulmasn düünmeye imkân yoktur”572 gerekçesiyle, barolarn adliye dairelerinde igal ettikleri yerlerden kira

bedeli aranmayaca
 yönünde karar vermitir.

568 _{Gülan, s.207.}

569 _{Gülan, dare mallar, s.710.}

570 _{Giritli, Bilgen, Akgüner, s. 726; “…uyumazl
n asl konusunun ormandan yararlanma oldu
u,} Çengilli Köyünün tarm ve hayvanclk bakmndan fakir oldu
u gözetilerek yeni snr çiziminde bu köyün ormandan yararlanmasn öngören bir snr çizildi
i..” Dan.8.D, E. 1990/ 512, K. 1992/ 3452, T. 14.12.1992, http://tinyurl.com/6xj3mue (16.06.2011).

571 _{Gülan, s.207.}

137 Kamu yarar amacna uygun olan bu özel yararlanma için Dantay’n verdi
i görü, “özel yararlanma bakmndan istisnadr ve fazla talibi olmayan, rekabetin

bulunmad
 ve kamu yarar ile do
rudan ilginin bulundu
u hallerle snrl olmas gerekti
i”573 yönündedir. darenin kamu malndan özel yararlanacak kiilerden daha

üstün ve daha geni yetkilere sahip oldu
u bellidir.

2.9.2.1. darenin Yetkileri

dare, tahsise uygun özel yararlanmaya izin verip vermeme konusunda do
al olarak bir takdir yetkisine sahiptir. Nitekim yararlanma talebi, tahsis kapsamnda bir talep olup, bu talebin gerçekletirilmesi bu talebin kabulüyle gerçekleecektir574_.

Bununla birlikte, tahsisle ba
daabilir özel yararlanmaya izin verme konusunda, idarenin takdir yetkisi daha genitir575. Tahsise uygun özel yararlanma kamu malnn tahsis amac kapsamnda oldu
undan, tahsisle ba
dar özel yararlanmaya nazaran daha güvenceli ve daha uzun sürelidir576.

Hizmet mallarndan yararlanma, kamu hizmeti dolaysyla bir yararlanma oldu
undan dolayl bir yararlanmadr. Bu sebeple hizmet mallarndan yararlanma, o kamu hizmetinin hukuki düzenine tabi olup, alnacak ücret veya resim hizmetin statüsüne ba
ldr577.

2.9.2.2. Yararlanma Taleplerinin Kabulü veya Reddi

Özel yararlanmalarda idareye tannan, yararlanma taleplerinin reddi veya kabulü konusundaki yetki özel istisnai yararlanmaya göre daha snrldr. Çünkü özel yararlanmada yaplacak her yararlanma talebi, yararlanma kapsamnda olaca
 için bu talebin reddi çok güçtür578_{. Dolaysyla bu kapsamdaki yararlanma taleplerinin}

573 _{Gülan, s.208.}

574 _{Akylmaz, Sezginer, Kaya, s.544.}

575 _{Gülan, dare mallar, s.713-714, Gözler, C.II, s.831.} 576 _{Gülan, dare mallar, s.711.}

577 _{Düren, s.86.}

138 reddi veyahut kabulü konusundaki takdir yetkisinin çok da geni oldu
u söylenemez579. Dolaysyla yararlanma talep edenlerin bu taleplerinin idarece kabul edilece
ine yönelik beklentileri hakldr580_{. Kar amaçl olmayan, kamu hizmetine} dönük olan su borularnn geçirilmesi gibi bir özel yararlanmada yararlanan kii, di
er bir idare de olabilir581_.

Yararlanma için bavuranlarn talepleri tahsis kapsamna göre de
erlendirilecek ve tahsis dnda kalan talepler kamu yararna yönelik olmayan ve belirlenmi koullara uymayan talepler ret edilebilecektir582_.

2.9.2.3. Yararlananlara Tannan Haklar

Kamu malnn tahsis kapsamna göre yararlanacak olan kiilerin hukuki statüsü, özel istisnai yararlanmaya göre bir güvence altna alnd
 söylenebilir. Bu güvencenin en belirgin oldu
u durumlar, yararlanma süresi ve yararlanma izninin geri alnma sürecinde ortaya çkar583. Özel yararlanmaya sahip kiiden iznin geri alnmas, iptal edilmesi ve yenilenmemesi için; tahsisle ba
dar ve tahsis amacna uygunlu
a aykr tutumun olmas gerekir584.

Kamu mallarndan özel yararlanmalarn geçici oldu
undan bahsetmitik. Ama bu yararlanma geçici diye, tahsise uygunluk ve tahsisin konusu sebebiyle özel yararlanma usulünün bir istikrara sahip olmayaca
 anlamna gelmez. Bu sebeple istisnai yararlanmalara göre özel yararlanmalar, hem hukuken hem de fiilen daha uzun sürelidir585. Hatta bu uzun süre öyle ki; kimi yararlanclarn mirasa konu olarak “babadan o
la” geçme durumu bile söz konusu olabilir586. Ayn ekilde

579 _{Gülan, dare mallar, s.710; Gülan, s.208; aksi görü Karatepe, s.240 .} 580 _{Gülan, dare mallar, s.710; Gülan, s.208.}

581 _{Sancakdar, s.164.} 582 _{Gülan, s.209.}

583 _{Gülan, dare mallar, s.711.} 584 _{Gülan, s.210.}

585 _{Gülan, s.209.}

586 _{“iletme hakk miras yolu ile intikal etmi oldu
undan miras hukuku kapsamnda iletme hakknn} mirasçlar tarafndan kullanlmas olanakl olup, yukarda açklanan hukuki düzenlemelerde iletme hakkn bu ekilde kazanm olan yasal mirasçlar” bu haklarn mevzuat kapsamnda

139 mezarlklardan yararlanma, kamu mal ile gösterdi
i paralelli
e uygun olarak da bir istikrar gösterir587.

dare, kimi durumlarda kamu mallarndan yararlanma eklini de
itirebilir. dare, kamu malnn en iyi ekilde de
erlendirmekle mükellef oldu
undan, yararlandrmalara ilikin ekil de
iikli
ine gitmesi tabidir. Nitekim Yargtay bir kararnda “kullanm haklar bir(den) çok köy veya belediyeye ait olan meralar,

devletin hüküm ve tasarrufu altndadr. Belediye meclisleri devlete ait olan merann sadece yararlanma ve kullanma ekillerini de
itirebilir”588 kararn vermitir.

2.9.3. Özel (Kural) Yararlanma Örnei: Maden Kanunu ve Petrol Kanunu