Tarma Elverili Olmayan Yerler

Kamu mallar için yaanan terim karmaas, pozitif hukukta farkl terimler için de yaanmaktadr. Keza ayn anlamn kastedildi
i durumlarda dahi, kimi “yer” terimi tercih edilmiken kimi mevzuatta da “arazi” terimi tercih edilmitir. MK m. 715’ de “…tarma elverili olmayan yerler…” eklinde bir ibare yer almaktadr. Bu maddenin kastetti
i tarma elverili olmayan yerler, üzerinde düzenli bir tarmsal faaliyet yaplmayan, bir tarmsal yararlanma sa
lanamayan slah yoluyla olsa dahi, tarma elverili hale getirilemeyen yerlerdir111. Kimi yerlerde yabani meyvelerin yetimesi, mantarlarn ve çiçeklerin varl
, bir alana tarma elverili yer niteli
ini kazandrmaz. Buna karlk bu nebatlar çok fazla ise ve bunlardan devaml bir verim elde ediliyorsa, bu durumda yetitikleri arazi, tarma elverili arazi statüsündedir112_.

3083 sayl Sulama Alanlarnda Arazi Düzenlemesine Dair Tarm Reformu Kanununun 2/b maddesine göre tarm arazisi; “orman snrlar dnda kalan, zirai

108 _{Aydnl, s.67.} 109 _{Gülan, s.43.} 110 _{Krba, s.6.}

111 _{Karatepe ükrü,
dare Hukuku, zmir, 1986, s.211.} 112 _{Düren, s.96.}

27

üretim yaplan çayr, mer’a, yaylak ve klak olarak kullanlan, kullanma ekillerinden birine tahsis edilen veya ekonomik olarak imar, ihya ve slah edilerek üretime açlabilecek arazilerdir.” Bu tanmn mefhum-u muhalifinden, orman

snrlar dâhilindeki yerlerle, tarmsal üretim yapmaya ve çayr, mera, yaylak, klak olarak kullanmaya elverisiz yerleri, tarma elverili olmayan araziler olarak açklamak mümkündür. Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Uygulama Yönetmeli
i m.4/son fkrasnda “tarmsal ve tarm d kullanm”dan bahsetmektedir113_.

Tarma elverili olmayan arazi, kültüre ve tarmsal faaliyete elverili hale gelirse, sahipsiz arazi olmaktan çkar ve devletin özel mal haline gelir114_{. Tarma} elverili olmayan sahipsiz arazinin do
al olaylar sonucu de
il de, özel kiilerin imar ve ihyas sonucu tarma elverili hale getirilmesi de söz konusudur. Nitekim 3402 Sayl Kadastro Kanununun 17. maddesine göre; “orman saylmayan, Devletin

hüküm ve tasarrufu altnda bulunan ve kamu hizmetine tahsis edilmeyen araziden, masraf ve emek sarf ile imar ve ihya edilerek tarma elverili hale getirilen tanmazlar 14.maddedeki artlar mevcut ise imar ve ihya edenler veya halefleri adna, aksi takdirde Hazine adna tespit edilir” maddenin ikinci fkrasna göre; il, ilçe ve kasabalarn imar planlarnn kapsad
 alanlar imar ve ihya ile edinimin kapsam dnda braklmtr.

TÜK’in yaynlad
 Türkiye istatistik yll
 (2009) ’daki 2001 verilerine göre, Türkiye’deki tarma elverisiz arazi (kayalk, talk, tepeler, da
lar; sazlk, bataklk; meelik çallk, fundalk; çorak arazi, köy yerleim yeri vb.) 96.796 bin dekardr. Bu alann toplam yüz ölçüme oran ise % 14.47’dir115.

113 _{Bu yönetmelik kanunun öngördü
ü düzenlemeleri karlamakta yetersiz kald
 için hakl olarak} eletirilmitir.(Ekecik ükran, Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Üzerine Bir
nceleme, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.1-2, 2007, s.266-267).

114 _{Düren, s.96; Krba, s.7.}

28 1.3.1.2. Kylar

“Sanayileme, kentleme ve turizmin etkisiyle”116 _{birlikte Türkiye’nin üç taraf} denizlerle çevrili olmasnn do
urdu
u ky potansiyeli ve kylara artan ilginin neticesi olarak, kylarn hukuki statüsü ayr bir de
er kazanmaktadr.

Kylardan halkn ortaklaa, eit, serbestçe (karlksz) yararlanmasna ayrlan, üzerinde özel mülkiyete izin verilmeyen bir orta mal ya da kamu mal niteli
inde saylmasna ra
men, mevcut durum ülkemizde tam tersine olup kyda özel mülkiyet kurulmu, kynn halka kapatlmas sonucunu do
uran bir ya
ma düzeni olumutur117_.

Yargtay kyy “herhangi bir tahsis ilemine gerek olmakszn do
rudan

do
ruya do
al yapsndan ötürü herkesin serbestçe yararlanmasna sunulmu sahipsiz kamu maldr”118 eklinde tanmlamtr.

Kylar, ister kumluk, çakllk, ister talk, kayalk olsun denizlerin uzants olup denizden yararlanma, kylar yardmyla oldu
undan ondan ayrlmas mümkün de
ildir119. Sahipsiz mallar arasnda yer alan kylar, kamunun yararlanmasna açk ve devletin hüküm ve tasarrufu altndaki yerlerdendir120. Dolaysyla kylar özel mülkiyet konusu olamayaca
 gibi herkes, bu mallardan yararlanma hakkna sahip oldu
undan idare, bir idari kararla kamunun yararlanmasna mani olamaz121. Kylar, özellikleri bakmndan “do
al niteli
i sonucu”122 kamunun yararlanmasna uygun tahsis bile gerektirmeyen MK m. 715 çerçevesinde sahipsiz mallardandr123.

116 _{Krba, s.9.}

117 _{Geray Cevat, Kamu Tanmazlar, Kylar Ve Saytay, AÜHF, http://tinyurl.com/67khkgo} (13.06.2011), s.6.

118 _{Y
BGK, E. 1996/5 K. 1997/3, T. 28.11.1997, kazanc, http://tinyurl.com/6h93ngk (13.06.2011).} 119 _{Pala Kadir, Türkiye’nin Ky Sorunlar ve Politikas, http://tinyurl.com/6k8gr4t (13.06.2011),}

s.5 .

120 _{Zevkliler, s.72; Ayrca bu konuda bkz AYM, E.1990/23, K.1991/29, http://tinyurl.com/5ut9u4j} (13.06.2011).

121 _{Düren, s.101; Geray, s.6 .}

122 _{Bu kavram yerine “niteli
ine ba
l olarak” teriminin teoriyi daha ifade edece
i ileri} sürülmektedir. Gülan, s.47; Geray, s.1.

123 _{Er Refik, Ky Kavram Kylarn Doldurulmas Ve Kullanlmasnn Hukuksal
ncelemesi,} zmir Barosu Dergisi, S.3, Temmuz, 1993, s.22.

29 Anayasa’nn 43. maddesinde özel olarak düzenlenmitir. Anayasa’nn anlan maddesine göre; “Kylar, Devletin hüküm ve tasarrufu altndadr. Deniz, göl ve

akarsu kylaryla deniz ve göllerin kylarn çevreleyen sahil eritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yarar gözetilir. Kylarla sahil eritlerinin kullanl amaçlarna göre derinli
i ve kiilerin bu yerlerden yararlanma imkân ve artlar kanunla düzenlenir.” Bu amaçla 04.04.1990 tarih ve 3621 sayl Ky Kanunu

çkarlmtr. Bu kanunun 4’üncü maddesinde ky; Ky çizgisi ile ky kenar çizgisi

arasndaki alan olarak tanmlanmtr.

Ky Kanunu’nun 5.maddesinde de genel esaslar tespit edilmitir. Buna göre; “Kylar, Devletin hüküm ve tasarrufu altndadr. Kylar, herkesin eit ve serbest

olarak yararlanmasna açktr. Ky ve sahil eritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yarar gözetilir. Kyda ve sahil eridinde planlama ve uygulama yaplabilmesi için ky kenar çizgisinin tespiti zorunludur. Ky kenar çizgisinin tespit edilmedi
i bölgelerde talep vukuunda, talep tarihini takip eden üç ay içinde ky kenar çizgisinin tespiti zorunludur.” Ayrca 01.07.1992 tarih ve 3830 sayl Kanunun 2. maddesiyle

Genel Esaslara ekleme yaplmtr.

Ky Kanunu’nun 4. maddesine göre; “Ky Çizgisi: Deniz, tabii ve suni göl ve

akarsularda, takn durumlar dnda suyun karaya de
di
i noktalarn birlemesinden oluan çizgiyi,

Ky Kenar Çizgisi: Deniz, tabii ve suni göl ve akarsularda, ky çizgisinden

sonraki kara yönünde su hareketlerinin oluturdu
u kumluk, çakllk, kayalk, talk, sazlk, bataklk ve benzeri alanlarn do
al snrn, ifade etmektedir.”

Kylarda bir yerin turizm merkezi oldu
una ilikin Bakanlar Kurulu bir karar verirken; turizm merkezinin sulardan yararlanmadaki durumu engellememesi gerekir124_{. Ky ve sahil eritlerinden yararlanmada kamu yarar göz önünde} bulundurulmas gereken ilk unsur olup, bu alanlarda yaplacak inaatlarda uygulama imar planlarnn yaplmas gerekir125_{. dari birimler, imar plan uygulamalarnda ky}

124 _{Sancakdar O
uz, Kamusal Sulardan Yararlanma, Yetkin, Ankara, 2004, s.230.} 125 _{Giritli, Bilgen, Akgüner, s.718 .}

30 çizgisini esas almak durumundadrlar126_{. Devlet Su leri Genel Müdürlü
ü’nün} internet sitesinde açklad
 rakama göre; ky snrlarnn uzunlu
u 7.816 km’dir127.

1.3.1.3. Ormanlar

Orman, “kendi kendine veya emek sarf ile yetimi olup da, kanunda

saylan istisnalara girmeyen, belli yükseklikte, boy verebilen belli sklk ve yo
unluktaki a
aç ve a
aççklar ile onlarn igal ettikleri yerler”128 olarak

tanmlayabiliriz. Ormanlar, gerek kamu yarar129 _{gerekse toprak ve su kaynaklarnn} korunmas, kurakl
n önlenmesi, turizm ve kamu sa
l
 açsndan130 _{ciddi bir} öneme sahiptir. Anayasa Mahkemesi bir kararnda “Ormanlar ulusal bir

zenginliktir. Bunlarn çeitli yönlerden yurdumuz için tadklar büyük önem meydandadr. Ormanlarn sa
ladklar birçok faydalar arasnda erozyonu da önledikleri ve bu yüzden tarma elverili yurt topraklarnn yok olmasna engel olduklar göz önünde tutulursa, ülkenin gelece
i ve hatta varl
 ile ilgili bir servet olduklar söylenebilir”131 demitir. Ormanlarn bir ülke için bu denli önem tamas

ve ekonomik bir de
er olmas nedeniyle, di
er tanmazlardan farkl bir düzenlemeye tabi tutulmaktadrlar.

Ormanlarn korunmas ve gelitirilmesi konusu, Anayasann 169. maddesiyle düzenlenmitir. Ayrca 31.08.1956 tarih ve 6831 sayl Orman Kanunu bulunmaktadr. Orman kanununun 1. Maddesine göre, “Tabii olarak yetien ve

emekle yetitirilen a
aç ve a
aççk topluluklar yerleriyle birlikte orman saylr”

demekle birlikte madde devamnda hangi yerlerin orman saylmayaca
ndan bahsetmitir. Anayasada yer alan “mülkiyet devri” ve Orman Kanunu’nda yer alan “hazine adna tescil edilece
i” yönündeki hükümler, ormanlarn devletin özel mal m yoksa kamu mal m oldu
u konusunda fakl görülere mahal vermektedir. Baz

126 _{Kuntalp Erden, Ky Kenar Çizgisi Kavram, Dantay 1.
dare Hukuku Kongresi Bildiri} Özetleri, 1-4 Mays, Ankara, 1990, s.165.

127 _{http://www.dsi.gov.tr (13.06.2011).}

128 _{Ünal Mehmet, Orman Hukuku, Nobel, Ankara, Nisan, 2003, s.17.} 129 _{Krba, s.10; Karatepe, s.213.}

130 _{Aksoy Suat, Tarm Hukuku, Ankara, 1970, s. 379; Düren, s.106.}

31 yazarlar, ormann kadastrosunun yaplm olup olmamasna göre kümelendirirken132 baz yazarlar da, ormanlarn devletin hüküm ve tasarrufu altndaki kamu mallarndan oldu
unu savunmaktadr133_{. Kanaatimizce, ormanlar da do
al nitelikleri gere
i} sahipsiz mallar arasnda yer alr. Tapuya tescil, özel hukuk anlamndaki mülkiyet hakk do
uran tescil olmayp, ormanlarn korunmasna yönelik izhari tescildir. Nitekim Yargtay da, ormanlarn sahipsiz kamu mal kategorisine girdi
ine karar vermitir134_.

3402 sayl Kadastro Kanununun 16. maddesinin (D) bendinde, ormanlarn devletin hüküm ve tasarrufu altnda bulundu
u ve Kadastro Kanununda hüküm bulunmayan hallerde, özel kanunlar hükümlerine tabi oldu
u belirtilmektedir. mar ve ihya yoluyla tanmaz mal kazanlmasn düzenleyen Kadastro Kanunun 17. maddesinde, ormanlarn ihya edilerek kazanlmasnn mümkün olmad
, ifade edilmitir. Nitekim orman snr içinde kalan yerler orman olarak addedildi
i için bu alanlar, özel mülkiyete konu olmamalar gerekir135.

Ormanlar üzerinde özel mülkiyetin olmas, istisnai bir durum olup asl olan, kamu mülkiyetidir. Dolaysyla devlet ormanlar, kamu mal olup do
al nitelikleri gere
i sahipsiz mal vasfndadr136.

Anayasa m.169 da “..Devlet ormanlar kanuna göre, Devletçe yönetilir ve

iletilir..” diyerek ormanlara yönelik koruyucu bir düzenlemeye gitmitir. Aksi

132 _{Giritli, Bilgen, Akgüner, s.716.}

133 _{Krba, s.12; Aksoy, s.421,Düren, s.107; Ünal, s.37; Akipek Jale G. Devlet Orman Arazisi} Üzerinde Üst Hakk; Prof Dr. Osman F. BERK’ ye arma
an, Sevinç, Ankara 1977, s.16; Giritli, Bilgen, Akgüner, s.738; Karatepe ormanlar üzerinde kamu mülkiyeti bulunan sahipsiz mallar olarak görmektedir (Karatepe, s.213). ; “Devlet, mülkiyet hakk sahibine tannan yetkilerden en önemlisini kullanamamakta, bu mallar bakasna devredememekte ve satamamaktadr. Bu nedenle, Devlet'in kamu mallar ve bu ba
lamda ormanlar üzerinde sahip oldu
u yetki, ülke üzerindeki egemenlik hakknn do
al sonucu olan gözetim ve denetim yetkisidir.” 4841 sayl Türkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanunun TBMM’ye bir kez daha görüülmesi için, Anayasa'nn deiik 175. maddesi uyarnca TBMM Bakanl’na geri gönderme gerekçesi, http://tinyurl.com/4ya3k9v (13.06.2011). 134 _{Yar. HGK, E. 1981/1-167, K. 1981/656, T. 30.9.1981, Kazanc, http://tinyurl.com/63k2b6e}

(13.06.2011).

135 _{Ate Turan, Ormanlarn Hukuki Durumu, Legal Hukuk Dergisi, Y. 3, S.26, ubat, 2005, s.610.} 136 _{Düren, s.108.}

32 düünüldü
ünde, özel kiilerce iletilen orman kar amacna dayanaca
ndan bu durum, kamu yarar ile ba
damayacaktr137.

Orman ve Su leri Bakanl
’nn138 _{açklad
 2009 verilerine göre, koru} orman alanmz 16.305.210 hektar ve baltalk orman alanmz 5.084.573 hektar olmak üzere toplam 21.389.783 hektardr139_.