Yararlanmaya Karlk Verilecek Bedel

Bir kamu malndan özel istisnai yararlanmada, hangi hukuki ilemle (ister tek tarafl idari ilem olsun ister sözleme ) olursa olsun, yararlanma karl
nda bir bedel ödenmesi kural olarak arttr. Kamu malndan özel istisnai yararlanan kii(ler), bu yararlanmaya kar bir bedel ödeme yükümü altndadr 666_{. Buna karlk, kamu}

660 _{Onar, umumi esaslar, s.1336-1337.}

661 _{DGK, E.1981/4, K.1981/25, T.3.4.1981, DD, S.44-45, s.69.} 662 _{Bilgen, ders notlar, s.129.}

663 _{Onar, umumi esaslar, s.1337.} 664 _{Gülan, dare mallar, s.716.} 665 _{Gülan, s.226.}

169 yararna hizmet eden kamu malndan yararlanma söz konusu ise, karlk olarak sembolik bir bedel alnmas veyahut hiçbir bedel alnmamas mümkün olacaktr. Mevzuatta da uzun süreli yararlanmalarda, belli aralklarla yararlanma karl
 bedelin gözden geçirilmesi söz konusu olabilecektir 667_.

Alnacak karlk konusunda “idare miktarlarn serbestçe tayin etmek

salahiyetine haizdir”668. Örne
in; 5957 sayl Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve

Talep Derinli
i Bulunan Di
er Mallarn Ticaretinin Düzenlenmesi Hakknda Kanunun 8. maddesinde alnacak hal rüsumlarnn hangi oranlarda alnaca
na ilikin kanunda bir düzenlemeye gitmitir.

Bu bedelin kimler tarafndan alnaca
na ilikin kural, maln sahibi olan ve ço
unlukla yararlanma izni vermek konusunda yetkili olan kamu tüzel kiili
inin karlklar almas yönündedir. Fakat maln sahibi olan kamu tüzel kiisinden baka hizmetine tahsis edilen ve bu tahsis nedeniyle mal ile ilgili ve yükümlü kamu tüzel kiisi olan idarenin karlklar almas gerekir. 2919 sayl Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterli
i Tekilat Kanununun 13. Maddesi “Türkiye Büyük Millet

Meclisine ba
l saray, kök, kasr ve fabrikalardan sa
lanan her türlü gelirler ile bunlarn bakm ve onarm için yaplan artl ba
lar ve yardmlar Türkiye Büyük Millet Meclisi adna bir kamu bankasnda açlacak hesaba yatrlr.” gibi kimi

kanunlarda karl
 kimin alaca
na ilikin bir düzenleme yaplm olmas mümkündür.

Peki, kamu malndan özel istisnai yararlanma karl
nda alnacak olan bedel ne olmaldr sorusuna ise ilk olarak mevzuatta669 bir düzenlemeye bakarak cevap verebiliriz. E
er açk bir düzenleme mevcut ise, o ölçütlere göre bir bedel alnacaktr. Fakat herhangi bir düzenleme yoksa o vakit, yararlanma iznini vermeye yetkili idari merci, alnacak bedeli belirleyebilecektir. Karl
n para olmas kuraldr.

667 _{Gülan, dare mallar, s.717; Gülan, s.226.} 668 _{Onar, umumi esaslar, s.1338.}

669 _{Örne
in 5957 sayl Sebze ve Meyveler le Yeterli Arz ve Talep Derinli
i Bulunan Di
er Mallarn} Ticaretinin Düzenlenmesi Hakknda kanun m.8 de bu yönde bir düzenleme yer almaktadr.

170 Kamu malndan istisnai yararlanma karl
nda alnacak bedelin hukuki niteli
inin tespiti, 6138 Sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usulü Hakknda Kanun kapsamndan olup olmayaca
 noktasnda önemlidir. Öyle ki; bu kanunda vergi, resim, harç niteli
inde olmayan kamu hizmetine yönelik bir sözlemeden kaynaklanmayan alacaklar için idare, bu kanun hükümlerini uygulayamayacak ve genel hükümlere bavuracaktr670_{. Birçok kanunda, bu yararlanmalar karl
nda} alnacak bedellerin vergi resim ve harç eklinde nitelendirilmitir. Dolaysyla yararlanma karl
nda alnacak bedel bir ücret671 _{niteli
inde olacaktr ve ilgili} idareye bir gelir oluturacaktr genel kuralndan ayrlm olmaktadr 672 _.

Yararlanma bedelinin hesaplanmasnda sabit olan unsur, igal edilen kamu malnn sathnn kullanm karl
 ile de
iken husus, kamu malndan özel yararlanmay sa
lad
 avantaj esas alnarak karl
a eklenecek bedeldir. Karl
n hem sabit hem de de
iken unsurlarn tayin edip de
erlendirmek güç oldu
undan her halükarda; bu tespit sübjektif de
erlendirmelere maruz kalacaktr673. Ancak unu da belirtmek gerekir ki; bu de
erlendirmede objektif olmak, emsal tekil edebilecek veriler olmad
ndan, çok zor olacaktr674. Bu zorlu
u göz önünde bulundurdu
umuzda “idare, miktarlarn serbestçe tayin etmek salahiyetine

haizdir”675 demek en pratik yol olacaktr. Dolaysyla yararlanma için verilecek

karlk, bir ücret676 mahiyetinde olacak ve ilgili idareye ait bir gelir677 sa
layacaktr.

Yapt
mz bu açklamalar daha çok yararlanan kii ile idare arasndaki ilikiye göre idi. Ancak bir di
er sorun, yararlananlarn halka veya di
er özel kiilere sunduklar hizmete ilikin belirlenecek bedel konusudur. Bir ihtilaf da Dantay’n verdi
i karar öyleydi: “tesise gelir getirecek di
er yerlerden faydalanma ve

670 _{Dan.9.D, E.1987/1904, K.1988/2891, T.26.09.1988, http://tinyurl.com/3mvbuxd (13.06.2011).} 671 _{“idarenin muvakkat igaller ve imtiyazlar karl
 olarak agillerden ald
 para bir resim}

olmaktan ziyade ücret mahiyeti arz eder” Onar, umumi esaslar, s.1337-1338. 672 _{Gülan, dare mallar, s.717,Gülan, s.229.}

673 _{Gülan, s.228.}

674 _{Gülan, dare mallar, s.717.} 675 _{Onar, umumi esaslar, s.1338.}

676 _{2920 sayl Türk Sivil Havaclk Kanunu m.37 “Havaalanlarnn kullanlmas ve tesislerinden} faydalanlmas ve verilen hizmetlerin karl
nda alnacak ücretler, yaplacak tarifelerle saptanr”. 677 _{5957 sayl Sebze ve Meyveler le Yeterli Arz ve Talep Derinli
i Bulunan Di
er Mallarn}

Ticaretinin Düzenlenmesi Hakknda kanun m.8/6 “belediye toptanc halinin ba
l oldu
u belediye hesabnda biriken tutarlar, ilgili belediyeye gelir olarak kaydedilir”.

171

semerelerinden istifade etme hakknn anlan Kooperatife brakld
, …hizmete açlan tesisten yolcu indirme-bindirme yapacak özel araçlara ksa süreli duraklama için bu otoparktan baka bir yer braklmad
,… ancak, davac, terminal otoparknn tamamen ücretsiz hale getirilmesini istemekte ise de, bu hal, hem kanunlarn tand
 ücretsiz yararlanma hakknn snrlarn at
 ve hem de ksa süreli duraklama yerinin giderek veya zaman zaman azalmas sonucunu do
uraca
 için otoparktan uzun süreli istifade etmek isteyenlerden belli bir bedel alnmasnda isabetsizlik” 678 görmez iken; terminalde özel araç sahiplerine snrl süreli ücretsiz

otopark yeri tahsis edilmemesine ilikin karar ksm iptal etmitir.