Kamu Mallar Üzerinde Kanunen Öngörülmedikçe Medeni Hukuk Tasarrufunda Bulunulamaz

Özel mallar üzerindeki tasarruf yetkisinin snrlar ile kamu mallar üzerindeki tasarruf yetkisinin snrlar farkldr. Özel mallar üzerindeki tasarruf yetkisi son derece genitir. Sadece kamu yararnn gerektirdi
i durumlarda, bu yetkinin kstlanmas mümkündür. Son zamanlardaki ihtiyaçlarn ve koullarn zorlamas neticesinde, bu ilkenin uygulamasnn esnetildi
i görülmektedir247.

Oysa kamu mallar üzerindeki tasarruf yetkisi, son derece kstldr. Kimse, kamu mallar üzerinde objektif hukukun verdi
i yetkilerden veya idari tasarruflarla kendisine tannan yarardan baka bir hak ileri süremez248. Ancak kanunen öngörülen hallerde, kamu mallar üzerinde Medeni Hukuk tasarruflarnda bulunulabilir.

Kamu mallarnn konu olamayacaklar özel hukuk ilemelerinin balcalar unlardr:

1.4.6.1. Kamu Mallar Üzerinde Snrl Aynî Haklar Tesis Edilemez

Kamu mallar üzerinde snrl ayni haklarn kurulamas, kamu mallarnn devir ve fera
edilmezlik ilkesinin ve zamanam ile kazanmama ilkesinin bir

245 _{Gülan, s.131.}

246 _{Ferudun Alper, Ky Alanlarnn Hukuki Statüsü, http://tinyurl.com/3la8w4x (13.06.2011).} 247 _{Gözübüyük, Tan, s.1106.}

57 sonucu olarak karmza çkar. dare hukuku ö
retisinde, kamusal mallar üzerinde özel kiiler lehine irtifak hakk tesisinin imkânsz oldu
u görüü hâkimdir249.

Snrl ayni haklar, bir eya üzerinde do
rudan do
ruya hâkimiyet sa
layan ve herkese kar ileri sürülebilen haklar oldu
undan250_{, kamu mallar üzerinde snrl} ayni haklarn kurulamamas ayn devri ve fera
edilmezlik gibi kamu mallarnn bir niteli
i mahiyetindedir.

1.4.6.1.1. Kamu Mallarnn Üzerinde Aynî Hak Tesis Edilemeyece
i lkesine stisnalar

darenin bir kamu hizmetinin veya malnn lehine özel mülkiyetteki bir tanmaz üzerinde irtifak kurmas mümkün iken; buna karlk kamu mallar üzerinde özel kiiler yararna snrl ayni hak olan kurulmas ancak kanun hükmü251 ile ve açkça ifade edilmesi ile mümkündür. dari bir ilemle, özel kiiler yararna snrl bir ayni hak kurulamaz252.

Nitekim Dantay bir kararnda “…5659 sayl Atatürk Orman Çiftli
i

Kurulu Kanununun 9 uncu maddesinde, Müdürlü
ün bütün mallarnn Devlet mal hükmünde oldu
u…idari ve kanuni irtifak haklar, mülkiyet hakkna genel olarak getirilen ve tanmazn malikine yükletilen bir yükümlülük niteli
indedir. Özel bir kanunla kurulan ve bütün mallar bu kanunla özel koruma altna alnan Atatürk Orman Çiftli
inin arazisi üzerinde, plan gere
i de olsa gerçekletirilmek istenen yol yapmyla ilgili hizmetler ve ilemler, mülkiyet hakkna yönelik oldu
undan irtifak

249 _{Onar, umumi esaslar, s.1320-1321; Düren, s.76-77. Buna karlk Gülan; özel kanunlarda tannan} kamu mallar üzerindeki snrl ayni hak türlerinin özel hukuktaki anlamndan farkl bir ekilde uygulanaca
n ve kamu mal üzerinde irtifaka konu olan yararlanma hakknn kamusal niteli
ini de
itirmeyece
i ve idareye kar zayflatlm bir içeri
e sahip olaca
ndan ayni hak olarak de
erlendirilmesinin tartlr oldu
u kanaatindedir (Gülan, dare mallar, s.692). Yayla ise; idarenin büyük bayndrlk ileri ve baz kamu hizmetlerinin gerçekletirilmesinde finansman eksikli
inde özel kiilerden yararlanld
 durumlarda “idare hukuku ilkeleri ile ba
dar bir irtifak veya benzeri güvencelerle tevik edildi
i takdirde idarenin yükü de azalacaktr” diyerek kamusal mallar üzerinde bu kiiler lehine kurulacak ayni haklarn bir zaruret oldu
u kanaatindedir, (Yayla Yldzhan, Kamu Mallar Üzerinde
rtifak Tesisi, HD, Y.9, S.1-2, 1988, s.363). 250 _{Gülan, s.135.}

251 _{Örne
in, 2886 Sayl Devlet hale Kanunu m.51; 2634 Sayl Turizmi Tevik Kanunu.; 4046 Sayl} Özelletirme Uygulamalar Hakknda Kanun m.19/B-e.

58

hakknn snrlarn amakta, do
rudan mülkiyet hakkyla ilikili hale gelmektedir. Zira, istem yazsnda 49 yllk irtifak hakk tesisinden söz edilmekte ise de, imar plannda öngörülen ana arterleri birbirine ba
layan bir yolun, süreli irtifak hakkna konu olmas, di
er bir deyile ilelebet kamunun kullanmna sunulacak yolun yapmnn, süreli irtifak hakk tesisiyle gerçekletirilmesi düünülemez….”253 diyerek

irtifak hakknn ancak çkarlacak özel kanunla verilebilece
ine iaret ediyor.

Mevzuatn kamu mal üzerinde snrl ayni haklar konusunda müsaade vermesi halinde, bu haklarn özel hukuk alanndaki haklar içeri
inde olamayaca
, irtifaka konu olan yararlanma hakknn vasfnn de
itirmeyece
i, buna mukabil, sadece süre ve güvence açsndan fazladan bir olanak getirece
i düünülmektedir254_.

1.4.6.2. Kamu Mallarnn Kiraya Verilememesi

Kamunun özel mallar, özel hukuk hükümlerine tabi oldu
undan kamu özel mallarnn kiraya verilmesi alnp satlmas açsndan bir sorun yoktur. Ancak kamu mallar, kira gibi özel hukuk sözlemelerine konu edilemez.

Kamu mallarnn ancak tahsis amacna ve nitelikleri uygun olarak kullanlabilece
inden, bu amaca aykr kullanmlar olan ahsi ve snrl bir ayni hak kazanm imkânna müsaade vermez. Kamu mallarnn kiralanmas da bu haklarn nevi oldu
undan böyle bir hakkn kazanm, imkân bulamayacaktr. Nitekim Dantay Dava daireleri bir kararnda255, “kamu mal niteli
indeki yerlerin

kiralanmasnn dahi söz konusu olmayaca
 hukuki gerçe
i de bu hususu teyit etmektedir.”demek suretiyle, kamu mallarnn kiralanmayaca
 hususunda bir hukuki

gerçek nitelemesinde bulunmaktadr. Keza, Dantay bir di
er kararnda256 _{da bu} tutumu destekleyerek “kamuya ayrlm bir soka
n bir yolun kiraya verilmesine hiç

olanak bulunmad
n “belirtmektedir.

253 _{Dan.1.D, E.2004/607, K.2005/307, T. 03.03.2005, http://tinyurl.com/3ch7dyy (13.06.2011).} 254 _{Gülan, s.141.}

255 _{DDDK, E.1969/96, K.1972/77, T.4.2.1972 (Aydnl, s.40).}

59 Her ne kadar Dantay Dava Dairelerinin böyle bir karar varsa da, Hazine Tanmazlarnn daresi Hakknda Yönetmeli
in257 m. 67 vd tanmazlarn kiraya verilmesi düzenlenmitir. Bu yönetmeli
in kapsamna devletin hüküm ve tasarrufu altndaki yerler de girmektedir. Buna göre Devletin hüküm ve tasarrufu altndaki yer: Türk Medenî Kanunu ile di
er kanunlarda Devletin hüküm ve tasarrufu altnda oldu
u belirtilen yerleri, ifade eder. Devletin hüküm ve tasarrufu altndaki yerler, Hazine Tanmazlarnn daresi Hakknda Yönetmelik hükümlerince kiraya verme ilemine ve irtifak hakk tesisine konu olabilecektir.

Ayn ekilde, 2863 Sayl Tabiat ve Kültür Varlklarn Koruma Kanunun 14. maddesine göre bu varlklarn gerçek ve tüzel kiilere karakterine uygun kullanlmak art ile kiraya verilmesinin Vakflar Genel Müdürlü
ü’nün yetkisinde oldu
u öngörülmektedir.

Kamu mallarnn kiraya verilmeyece
ine dair kuraln, idarenin kamu mallarndan özel kiinin yararlanmasna izin vermesindeki gibi maln amacna uygun kullanm ile ba
dama zorunlulu
u çerçevesinde de
erlendirilmesi gerekir258.