Geçicilik lkesi (Özel Yararlanmalarn Geçici Olmas)

Kamu mallarndan özel yararlanma, kural olarak geçicidir535. Bunun nedeni kamu mallarnn korunmasdr. Hâlbuki anonim yararlanmada tahsis yönünde oldu
u sürece herhangi bir süre öngörülmemi, hukuki statüye ve mevzuatn genel düzenleyici ilemlerine ba
l tutulmutu. Oysa özel yararlanma izni, belli bir

532 _{Gülan, s.202.} 533 _{Gülan, s.202.} 534 _{Gülan, s.202.}

535 _{“Umuma ait yerlerin sürekli igal edilmeyece
ine” dair karar. Dan.8.D, E. 1982/1878,} K.1983/112, T.24.01.1983, http://tinyurl.com/6g6zwhv (13.06.2011).

128 süreli
ine verilir ve süre bitiminde sona erer536_{. Ayrca özel yararlanmada,} yararlanma için alnan izinde belirtilen süre mutlak bir süre olmayp, yararlanmann azami süresini göstermektedir. Bu da demek oluyor ki; yararlanma için verilen izinde belirtilen süre tekrar yenilenebilece
i gibi, sürenin sonuna kadar da beklenmeden izin, hakl bir gerekçeyle geri alnabilir537_{. Buna ra
men kamu} malndan özel yararlanma usullerinin baz nevilerinde geçicilik ilkesinin pratik de
eri istisnai bir duruma gelmitir538_.

E
er yararlanma konusunda bir sözleme yaplmsa, bu sözlemenin tarihinden evvel idarece feshedilmeyece
ine ilikin bir kayt düülemez. Bununla birlikte; idare, özel yararlanma süresi sona ermeden kamu yarar ve kolluk gerekçeleri ile özel yararlanmay sona erdirebilir539_{. Onar’a göre; belli bir süre} devam edece
i öngörülmü olsa bile, özel yararlanmann geri alnmas her zaman mümkündür540. Ne de olsa idare, idare sözlemelerde sahip oldu
u kamu gücüne dayanarak özel yararlanmay sona erdirebilir541. Özel yararlanmaya ilikin tahsis ileminin geri alnmas için sebebin, kamu yararna ve hakl nedene dayanmas gerekmektedir542. Ancak yararlanan kii(ler), bu geri almadan bir zarar u
rarsa; u
radklar zararlar, idare tarafndan hukuk devleti ilkesi gere
ince tazmin edilmelidir.

Dantay bir kararnda “idarenin, umumun kullanma ve yararlanmasna

mahsus kamu mallarnda, kiilerin lehine baz haklar tesis etmesi yetkisinin oldu
u meydandadr. Bu yetki, duruma göre mahalli idarece, sektörün düzenlemesiyle görevli bakanlkça kullanlabilece
i gibi, bütün yurdu ilgilendirdi
i takdirde, Anayasamza göre, yürütmenin üst kademesini tekil eden bakanlar kurulunca kullanlabilir. Yetkiyi kullanrken idare bunu bir müddetle snrlayabilece
i gibi, her istedi
i an de
ien artlara göre verdi
i müsaadeyi de geri alabilir. Yararlanacak

536 _{Akylmaz, Sezginer, Kaya, s.543.}

537 _{Gözler, Dersler, s.703; Gülan,s.203; Derbil, s.413; Gözler,C.II,s.910; Dan.8. D, E.1992/1809,} K.1993/3202, T.13.10.1993, http://tinyurl.com/6yz42kb (13.06.2011).

538 _{Gülan, s.203.}

539 _{Gülan, dare mallar, s.706-707.} 540 _{Onar, umumi esaslar, s.1337.} 541 _{Akylmaz, Sezginer, Kaya, s.543.}

129

olanlara bir mali yükümlülük de yükümleyebilir”543 demek suretiyle geçicilik ilkesini

dile getirmitir.

Ayn ekilde Dantay’n bir di
er kararnda, “Herkesin kullanmasna açk

olan ve kamuya ait mallardan olan yol ve tretuvar yolun devaml olarak igaline izin verilmesine hüküm bulunmad
ndan daval Belediye Meclisince 1957 ylnda uyumazlk konusu yerde davacya igal izni verildikten 20 yl sonra tahsis amacnn gerçekleti
i gerekçesiyle Belediye Meclisi yetkisine sahip Belediye Encümenince tahsis kararnn geri alnmasnda hukuka aykrlk bulunmamaktadr”544 demektedir.

2863 Sayl Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunun 6. maddesine göre kalenin devlet mal niteli
inde oldu
unu dikkat çeken Uyumazlk Mahkemesi kararnda “ … geçici igal eklinde kiilere tannan izinler de özel hukuktaki haklara

benzemeyen ve kapsam ve hükümleri idare hukuku kurallarna göre tayin ve tespit edilmesi gereken idari ayni haklardandr. Nitekim geçici igal için verilen izinlerin idarece kamu yarar gözetilerek her zaman geri alnmas olanakl olup, kamu mallar üzerinde yaratlan bu özel hukuki durum idare hukuku mülkiyetinin bir sonucu olarak ortaya çkmaktadr”545 demektedir.

Dantay bir kararnda, “1984 ylnda yaplacak olan slam Ülkeleri

Film ve Müzik Etkinliklerinde vakfn trafik ve otopark sorununu çözmek amac ve istenildi
i anda eski durumuna getirmek koulu ile Belediyece harca ba
lanarak izin verildi
i, geçici ve koullu olarak izni alan davac vakfn uzun süre bu yeri eski durumuyla geri vermedi
inden”546 bahisle

verilen iznin geçicili
inin, ihlal edilmeyece
ini savunmutur.

543 _{DGK, E.1981/4, K.1981/25, T.3.4.1981, DD, S.44-45, s.60.}

544 _{Dan.8.D, E. 1982/1878, K. 1983/112, T. 24.01.1983, http://tinyurl.com/5uxl4e4 (13.06.2011) .} 545 _{Uy. Mah, E. 2001/70, K.2001/79,T.12.11.2001, RG T. 17/01/2002, RG S.24634, s.228 vd.} 546 _{Dan.8.D, E.1992/3452, K.1992/3497, T.12.12.1992, http://tinyurl.com/6zl7oc6 (16.06.2011).}

130 Dantay “Tahsis üzerine, bu alanda kurulan büfenin kiralanmasndan sonra

sakncalarnn ortaya çkmas durumunda, kamu yarar için tahsis ile- mi geri alnarak yerin boaltlmas istenebilir” 547 demitir.

Kamu mallarndan yararlanmaya ilikin verilecek iznin geçicili
i, özel bir kanunda gösterilebilir. Nitekim mülga 1580 Sayl Mülga Belediye Kanununda m. 15/11 de “Yol, meydan, pazar, iskele, köprü ve nehirler gibi umuma ait yerlerden ve

denizlerden bir ksmn mürur ve ubur ihtiyacn tazyik etmeyecek surette ve muvakkaten her hangi bir ameliye için igal veya istimal edeceklere izin vermek ve ruhsatsz igalleri menetmek;” eklinde bir hüküm öngörülüyordu.

Kamu mallarndan yararlanmaya hâkim olan ilkeler, özel yararlanmalar için de geçerlidir. Dolaysyla kamu mal üzerindeki tahsisin amacna aykr tahsisle ba
damayan veyahut tahsisi tehlikeye düürecek yararlanmalar mümkün olmayacaktr. Kiilerin kamu malndan tahsise aykr olmayan özel yararlanma elde edebilmesi, yine özel bir izin almasna ba
ldr548. Dolaysyla verilen izinlerin kamu yarar ve de
ien artlar uyarnca de
itirilmesi ve iptal edilmesi, her daim mümkün olacak ve ilgililerin kazanlm hak iddialar dinlenmeyecektir549. Kiiler yararlanmann devamn istiyorlarsa ruhsat sahibi, yeni bir ruhsat veya izin müracaatnda bulunmaldr.

Geçicilik ilkesinin tek istisnas; mezar imtiyazlar kabul edilmektedir550. Belediye belli bir süre için verdi
i mezar yeri iznini o süre dolmadan geri alamaz. Öyle ki; daimi bir izin söz konusu ise idarece verilen izin, hiçbir zaman geri alnamaz.

547 _{Dan.8.D, E.1995/1127, K.1996/2737, T.21.10.1996 http://tinyurl.com/5vodx3z (16.06.2011).} 548 _{Rolland Louis, s.351.}

549 _{Atay, s. 617 “anlan yerlerin ihya edilerek bu halkn yararlanmasna tahsisi kanunla düzenlenir”} demektedir.

131 2.8. Özel Yararlanmann Çeitli Ayrmlar ve Önemi