Yaratıcı KiĢilik Özellikler

“Yaratıcılık tanımlarından da ortaya çıktığı gibi, yaratıcı bir kiĢilikte, en baĢta merak, sabır, buluĢ yapma yetisi, serüvenci düĢünme, imgelerle düĢünebilme ve imgelemci olma, deney ve araĢtırmalardan kaçmayan ve bireĢimci (sentezci) yargılara varabilen bir kiĢilik yatmaktadır” (San, 2008: 17).

Yaratıcı kiĢi kavramı için, Artut (2009: 186) “ Sanata, bilime, felsefeye, yönetim bilgisine ve diğer insan faaliyetlerine „benzersiz‟ bir katkıda bulunan kiĢi anlamına gelmektedir” der ve yaratıcı kiĢiyi, nadir rastlanılan bir kimse olarak, yaptığı katkıyı yeni veya orijinal olarak tarif eder. Yeniliği veya orijinalliğinin sadece kendi hayat deneyimleri bakımından değil fakat mutlak manada insan bilgisine yaptığı katkılar bakımından ileri geldiğini ifade eder.

“Gerçek anlamda yaratıcı bir kiĢi, yaratıcı çözümler bulmak kadar, yaratıcı sorular sorabilen, yaratıcı etkinlikler içine girebilen bir kiĢidir” (Artut,2009:186).

Yaratıcı kiĢiliğe sahip olmak bazı özelliklere de sahip olmak demektir. Yaratıcı kiĢiliğe sahip bireylerin genel özelliklerini Çellek (2002: 4) kısaca 5 maddede ifade eder:

Meraklıdırlar,

Temel sorunlarla ilgilenirler, Özgürdürler,

Enerjiktirler Espritüeldirler.

Yılmaz (2005: 20)‟a göre de yaratıcı birey;

1. Meraklıdır, sürekli soru sorar ve tahminlerde bulunur. Sıra dıĢı Ģeylere merak duyar, kurcalar, öğrenmeye ve keĢfetmeye çalıĢır.

3. Olayları, baĢkalarının göremediği farklı bakıĢ açılarından görüp, çok boyutlu düĢünebilir ve değerlendirebilir. Dolayısıyla da sorunların çözümünde herkesten farklı çözüm yolları üretebilir.

4. Yaratıcı bireyin gözlem, deney ve araĢtırma yapmaya eğilimi fazladır.

5. Bulduklarına yorum getirebilme ve deneyimleriyle birleĢtirerek kendince bir sonuca ulaĢabilme özelliğine sahiptir.

6. Yapılanları kopya etmez, ilginç Ģeyler yaratır.

7. Diğer bireylere göre, daha çok iletiĢim kurma gereksinimi duyar. “Bir anlamda yaratıcılık iç ve dıĢ dünya ile sürekli temas halinde olmak” demektir.

8. Ayrıntılara dikkat eder, yanlıĢ ve eksik olanların çabuk farkına varır. Bu durum, yaratıcı bireyin duyarlılık özelliği ile ilgilidir.

9. Verilen bir durumda bir Ģeyi baĢka bir Ģeye bağlama, yani akıcı olma özelliğine sahiptir.

10. Nesnelerin iĢlevlerini değiĢtirerek, yeniden tanımlayabilme yeteneğine sahiptir.

11. Yaratıcı insanın özgüveni geliĢmiĢtir ve gerektiğinde özeleĢtiri yapabilir. 12. DeğiĢen durumlara uyum sağlar. Bir konu üzerinde odaklanarak, ilgi ve dikkatini uzun süre tutabilir.

13. Özgür davranır, bağımsız düĢünüp, bağımsız karar verebilir. 14. Çabuk düĢünebilme yetisine sahiptir.

15. Yeni olanı yakalayabilme, mevcut olanı geliĢtirebilme becerisi vardır. Konulara değiĢik açılardan yaklaĢabilen sezgi, mizah ve görsel algı gücüne sahiptir.

Bu özelliklere ilaveten Artut(2009: 190) yaratıcılığı yüksek bireylerin özelikleri için Ģunları söyler:

1. Yaratıcılığı yüksek bireyler, motivasyonel açıdan hırslı, baĢarıya yönelmiĢ, kendi kendilerini yeterli, duygusal, estetik alanlara karĢı ilgilidirler.

2. Esnek, özgün ve çabuk, içgüdüsel olarak düĢünürler, risk almaktan, sorumluluk almaktan çekinmezler.

3. DeğiĢik stratejik, yöntem ve araçları kullanma beceri ve eğilimlidir.

4. Konulara-sorunlara farklı, özgün açılardan yaklaĢabilen kolay çözümlere ilgi duymayan, yaratıcı mizah, sezgi, görsel algı güç ve yetkinliğine sahiptirler.

5. Soyut veya somut nesne ve kavramlar arasında bağlantıları yakalayabilme, iliĢkilendirebilme güçleri vardır.

6. Ġlgisiz konu ve görüĢler arasında bağlantı kurabilen ve değiĢen durumlara anında uygun çözümler bulabilme konusunda beceriklidirler.

7. Hayal gücünün zenginliği, esnek, akılcı düĢünebilme ve konulara odaklanabilme yetenekleri vardır.

8. Yeni olanı yakalayabilme, olanak ve olasılıkları görebilme, mevcut durumları geliĢtirebilme becerilerine sahiptirler.

9. Senaryo üretebilme, tasarım geliĢtirebilme özellikleri. Sorunlara çözüm arayabilen, üretkendirler.

10. Sanat etkinliklerinde yetiĢkinlerden onay almak veya onları mutlu etmek, ödüllendirmek amacını gütmezler.

11. Sezgisel güçleri, merak ve mecaz duyguları geliĢmiĢtir.

12. Gelenekçi, baskıcı ve otoriter kiĢiliklerden uzak dururlar, onları eleĢtirmekten çekinmezler, ahlâki, insani anlayıĢları ve dünya görüĢleri genellikle onlardan daha farklıdır.

Ayrıca, Yontar (1993: 21- 22)‟a göre de;

1. Yaratıcı insanlar kendi ajandalarını kendileri yaratan ve diğer insanlara göre bağımsızca hareket ederek, konuları ile ilgili çok çalıĢan insanlardır.

2. Bu insanlar değiĢime/ yeniliğe karĢı açık ve uyumlu olup, devamlı özgün arayıĢlar gösterirler.

3. Yaratıcı insanlar kendi düĢünme özelliklerini bilip, bu özelliklerini denetim altına almada ve yönlendirmede sorumluluk gösterirler.

Guilford, yaratıcı bir kiĢide en önemli özelliklerden birinin, öğrenmeye hazır olma, ilgili olma durumu olduğunu belirtmekte, buna; dilde, yani sözcük kullanımında, çağrıĢımlarda, düĢünsel alanda, anlatımda (ifade) akıcılık özelliğini ısrarla katmaktadır. AraĢtırmacı Barron yaratıcı bir kiĢinin, griftliği, karmaĢıklığı sevdiğini, yargılarında bağımsız, kendine güvenli, oldukça baĢat (dominant), bir kiĢiliğe sahip olup, baskı ve sınırlamalara karĢı çıkan bir kiĢilik yapısında olduğunu söylemektedir. Barron ve baĢka araĢtırmacıların değerlendirmesine göre yaratıcı olanlar, yaratıcı olmayanlara göre daha

çok iletiĢim kurma gereksinmesi duyarlar. Bir anlamda, zaten yaratıcılık iç ve dıĢ dünya ile iletiĢim, iç ve dıĢ dünya ile sürekli temas halinde olma demektir (San, 2008: 18).

Toplumda yaratıcı olarak bilinen kiĢilerin davranıĢları ile ilgili yaratıcılık konusunda yapılan bir araĢtırmanın sonuçlarına göre, bu kiĢilerdeki yaratıcı özellikler Ģöyle saptanmıĢtır:

1. Toplum içinde boĢluklara karĢı duyarlık gösterme 2. Bu boĢluklara dikkat çekme

3. Bu boĢluğu kapatmak için çaba harcama (KırıĢoğlu, 2002: 170).

Yaratıcı insan, yaratıcı süreç içinde geçmiĢinden, entelektüel birikiminden, deneyimlerinden, algılarından, hayal gücünden yararlanarak, çevresini bu bağlamda değerlendirip aktarma yetisi çerçevesinde sezgi ve araĢtırma ile özgürce yaratıcı ürünler, yapıtlar oluĢturur, farklı önermelerde bulunur (Çellek, 2002: 2).