Teslim Borcundaki Gecikmenin Yükleniciye İsnat Edilebilmesi

Yüklenicinin inşaatı teslim borcunda temerrüdünün oluşabilmesi için gerekli şartlardan biri de gecikmenin objektif olarak borca aykırı olması ya da diğer bir ifadeyle temerrüde engel hallerden birinin bulunmamasıdır. Yüklenici, kanundan ya da sözleşmeden kaynaklı herhangi bir hukuki sebebe dayanarak borç konusunu ifa etmekten geçici bir süre için veya süresiz olarak kaçınabiliyorsa temerrüde ilişkin diğer şartlar var olsa bile temerrüt gerçekleşmez³⁴⁶.

Yüklenicinin eseri teslim borcunda gecikmesinin hangi hallerde borçlu temerrüdüne yol açmayacağına, diğer bir deyişle gecikmenin hangi hallerde mazur görülebileceğine ilişkin özel bir düzenleme Borçlar Kanunu’nda bulunmamaktadır.

Ancak yüklenicinin hangi durumlarda borçlandığı edimin ifasını geciktirmesine karşın temerrüde düşmeyeceğine dair bir ifade, yüklenicinin eseri meydana getirme aşamasına ilişkin olarak TBK m. 473/I’de yer almaktadır. Söz konusu hükme göre;

345 Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, s. 37; Tandoğan, Ö.B.İ., C. II, s. 126; Karataş, İnşaat, s. 165;

Erman, İnşaat, s. 67-68; Öz, Dönme, s. 169; Öz, İnşaat, s. 130; Şahin, Teslim Borcu, s. 168; Yener, Arsa Payı, s. 24; Kurt, Temerrüt, s. 71.

346 Öz, İnşaat, s. 132; Şahin, Teslim Borcu, s. 178; Gökyayla, Ek İş, s. 198; Kurt, Temerrüt, s. 141;

Tandoğan, Ö.B.İ., C.II, s. 130-131; Aydıncık, Nama İfa, s. 197; Yener, Arsa Payı, s. 31 vd.;

Kaplan, İnşaat Sözleşmeleri, s. 99; Duman, İnşaat Hukuku, s. 362; Uygur, İnşaat Hukuku, C.II, s.

286; Aral, Ö.B.İ., s. 359; Büyükay, Eser Sözleşmesi, s. 192 vd.; Ergezen, Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı, s. 101; Yakuppur, Teslim Borcu, s. 76; Selimoğlu, Eser Sözleşmesi, s. 232; Güleç, Beklenilmeyen Haller, s. 97; Bilge, İnşaat, s. 37.

“Yüklenicinin işe zamanında başlamaması veya sözleşme hükümlerine aykırı olarak işi geciktirmesi ya da iş sahibine yüklenemeyecek bir sebeple ortaya çıkan gecikme yüzünden bütün tahminlere göre yüklenicinin işi kararlaştırılan zamanda bitiremeyeceği açıkça anlaşılırsa, iş sahibi teslim için belirlenen günü beklemek zorunda olmaksızın sözleşmeden dönebilir.” Bu hükmün ters anlamından, yani gecikmenin iş sahibine yüklenebilecek bir sebepten kaynaklanması durumunda, yüklenicinin, eseri meydana getirme aşamasına ilişkin olarak borca aykırı davranmadığı ve dolayısıyla iş sahibinin sözleşmeden dönemeyeceği sonucu çıkarılmaktadır³⁴⁷. Eserin meydana getirilmesi aşamasına ilişkin olan bu özel düzenleme ile kanundan çıkarılabilen bu sonuca eseri teslim borcu açısından da varmak gerekir. Meydana getirme aşamasındaki mevcut düzenlemenin aksine teslim borcuna ilişkin olarak ‘iş sahibine yüklenebilecek bir sebepten ötürü gecikmeyi haklı kılan’ bir durum açıkça düzenlenmemiş olsa da, teslim borcunun ifasını engelleyen muhtelif durumların söz konusu olabileceğini kabul etmek gerekir.

Teslim borcunun ifasındaki gecikme iş sahibinin kusurundan kaynaklanabileceği gibi kusur olmaksızın iş sahibine isnat edilebilen bir sebepten de kaynaklanabilir. Gecikmenin hangi durumlarda iş sahibine isnat edilebileceği konusunda doktrinde belirtildiği üzere iki farklı görüş vardır. İlk olarak, bu kavramın kapsamına, bir sonuca bir kimsenin sebep olması durumunun dahil olması gerektiği ifade edilmiştir³⁴⁸. Bu anlamıyla isnat edilebilme, borçlu temerrüdü biçiminde ortaya çıkan sözleşmeye aykırılık bakımından, edimin ifasındaki gecikmeye taraflardan birinin bizzat kendi davranışlarıyla ya da davranışlarından sorumlu olduğu kişilerin tutumuyla sebep olmasını ifade eder. İsnat edilebilmeye verilen diğer anlam ise, bir

347 Kurt, Temerrüt, s.142; Öz, Dönme, s. 53; Öz, İnşaat, s. 132-133; Tandoğan, Ö.B.İ., C.II, s. 115;

Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, s. 81; Erman, İnşaat, s. 71; Ayan, Temerrüt, s. 112-113;

Yakuppur, Teslim Borcu, s. 52; Ergezen, Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı, s. 60; Büyükay, Eser Sözleşmesi, s. 88; Aydemir, İnşaat Hukuku, s. 380; Erzurumluoğlu, Ö.B.İ., s. 174; Uygur, İnşaat Hukuku, C.I, s. 453; Duman, İnşaat Hukuku, s. 313; Bilge, İnşaat, s. 37.

348 Kurt, Temerrüt, s. 143; Yener, Arsa Payı, s. 29; Öz, İnşaat, s. 132-133; Seliçi, Müteahhidin Sorumluluğu, s. 67; Aydemir, İnşaat Hukuku, s. 380; Ergezen, Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı, s.

60.

sonuçtan bir kimsenin sorumlu tutulabilmesidir³⁴⁹. Bu anlamıyla isnat edilebilme ise, borçlu temerrüdü açısından sadece taraflardan birinin kendisinin veya davranışlarından sorumlu olduğu kişilerin tutumlarının yol açtığı gecikmeleri ifade etmez. Ayrıca, beklenmeyen hal gibi doğumu açısından her iki tarafın da etkili olmadığı gecikme sebeplerinden de borçlunun sorumlu tutulmasını ifade eder. Bu itibarla ikinci anlamın, ilkini de kapsadığı ifade edilmiştir³⁵⁰. Gecikme sebebi yüklenicinin risk alanına giriyorsa, temerrüt için gerekli olan diğer koşulların da gerçekleşmesi ile birlikte yüklenici, borçlu temerrüdüne düşer. Gecikme iş sahibinin risk alanına giriyor ise, söz konusu gecikme yüklenici açısından objektif olarak borca aykırılık durumu teşkil etmeyeceğinden borçlu temerrüdü gerçekleşmez³⁵¹. Borçlunun gecikme bakımından kusurunun bulunmaması temerrüde düşmesine engel olmaz fakat temerrüdün bazı sonuçlarının uygulanabilmesi bakımından önem taşır³⁵².

Sonuç olarak, arada uygun illiyet bağı bulunmak kaydıyla, iş sahibinin kendisinin yahut davranışlarından iş sahibinin sorumluluğu altında olduğu anlaşılan kişilerin sebep olduğu gecikmeler ile iş sahibinin şahsından kaynaklanan veya iş sahibinin işletme/faaliyet alanında gerçekleşen beklenmeyen hallerin yol açtığı gecikmeler, iş sahibinin risk alanından doğan gecikmelerdir. Yüklenicinin inşaatı teslim borcundaki gecikmesi bu sebeplerden kaynaklandığı takdirde gecikme, kural olarak haklıdır ve temerrüt gerçekleşmez. Fakat bu durumlarda da gecikmenin haklı olduğu sonucuna, yüklenici ancak gecikmeye yol açacak durumu zamanında iş

349 Tandoğan, Ö.B.İ., C. II, s. 116; Ayan, Temerrüt, s. 113, dn. 80; Kurt, Temerrüt, s. 143.

350 Kurt, Temerrüt, s. 143.

351 Kurt, Temerrüt, s. 145; Duman, İnşaat Hukuku, s. 314; Uygur, İnşaat Hukuku, C.I, s. 453.

352 Öz, İnşaat, s. 26; Kurt, Temerrüt, s. 149; Yener, Arsa Payı, s. 37 vd.; Şahin, Teslim Borcu, s. 182;

Eren, Genel Hükümler, s. 1090; Serozan, İfa, s. 216; Havutçu, Temerrüt ve Müspet Zararın Tazmini, s. 23; Uygur, İnşaat Hukuku, C.I, s. 452; Dayınlarlı, Temerrüt, s. 73; Duman, İnşaat Hukuku, s. 229; Aydemir, İnşaat Hukuku, s. 384-385; Yakuppur, Teslim Borcu, s. 74; Güleç, Beklenilmeyen Haller, s. 97.

sahibine bildirmişse (TBK m. 472/III) ve söz konusu gecikme riskini sözleşmeyle kendisi üstlenmemişse varılabilir³⁵³.