Belirli veya Kesin Vadeli Bir İşlemin Bulunması

Borcun ifa edileceği gün taraflarca birlikte belirlenmişse, borçlu, o günün geçmesiyle temerrüde düşer (TBK m. 117/II; eBK m. 101/II). Belirli vade, sözleşmenin içeriğinden, yüklenicinin, iş sahibinin talebi olmaksızın inşaatı hangi zamanda teslim etmek zorunda olduğunu anlayabileceği durumlarda söz konusu olur³⁷³.

Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinde, taraflar inşaatın teslim tarihini açıkça kararlaştırmışlarsa belirlenen bu günde, teslimin gerçekleşmemesi üzerine yüklenici derhal temerrüde düşer. Örneğin; taraflar 20 Kasım 2012 gününü teslim tarihi olarak kararlaştırmışlarsa yüklenicinin temerrüdü için, bu günün inşaat teslim edilmeden geçirilmiş olması yeterlidir, ayrıca ihtara gerek yoktur.

Taraflarca kararlaştırılan vade bir takvim günüyle belirlenebileceği gibi kesin olarak hesaplamaya elverişli objektif kriterlerle de belirlenebilir. Örneğin, inşaatın tesliminin sözleşmenin yapılmasından 24 ay içerisinde yerine getirilmesi gerektiğinin sözleşmede kararlaştırılması halinde durum böyledir. Bu sürenin dolmasıyla birlikte teslim borcu muaccel hale gelir ve eser teslim edilmemişse ayrıca ihtara gerek

372 Öz, İnşaat, s. 134; Erman, İnşaat, s. 68; Şahin, Teslim Borcu, s. 172; Kurt, Temerrüt, s. 176; Yener, Arsa Payı, s. 33; Dayınlarlı, Temerrüt, s. 62; Kaplan, İnşaat Sözleşmeleri, s. 96; Buz, Dönme, s.

102; Yakuppur, Teslim Borcu, s. 80-81; Ergezen, Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı, s. 103;

Selimoğlu, Eser Sözleşmesi, s. 223; Büyükay, Eser Sözleşmesi, s. 191; Bilge, İnşaat, s. 39.

373 Öz, İnşaat, s. 133-134; Şahin, Teslim Borcu, s. 173; Kurt, Temerrüt, s. 177; Yener, Arsa Payı, s.

33; Aydıncık, Nama İfa, s. 193.

kalmaksızın temerrüt vuku bulur. Takribi (yaklaşık) vadenin kararlaştırıldığı durumlarda ise vade belirli olmadığından, temerrüt için ayrıca ihtara gerek vardır³⁷⁴.

Sözleşmenin tarafları muacceliyeti belirli bir süreye bağlamalarına rağmen, işleyecek olan vadenin başlangıcını açıkça belirlememişlerse artık bu sürenin sözleşmenin yapılmasıyla başlaması gerektiğinin kabulü gerekir. Uygulamada ise, bu sürelerin sözleşmenin yapıldığı tarihten değil, inşaat ruhsatının alınması yahut arsanın teslimi gibi sonradan yapılacak bazı işlemlerin gerçekleşme tarihinde başlayacağı kararlaştırılmaktadır³⁷⁵. Bu gibi durumlarda belirli vadenin mevcut olup olmadığı konusu tartışmalıdır³⁷⁶. Hakim görüşe göre³⁷⁷, belirli vadenin varlığından söz edebilmek için vadenin sözleşmenin yapıldığı anda belirlenebilir olması gerekir.

Buna göre, borçlu, ifa tarihini sözleşme kurulduğu tarihte kesin olarak biliyorsa, diğer deyişle, teslim tarihi sözleşme kurulduğu anda belirli veya belirlenebilir ise, belirli vade söz konusudur. Sürenin, sonradan gerçekleşecek bir olaya bağlanması halinde ise belirli vade söz konusu olmaz ve temerrüt için ihtar gerekir. Katıldığımız görüşe³⁷⁸ göre ise, arsa payı karşılığı inşaat sözleşmeleri ve eser sözleşmelerinde eserin tesliminin sözleşme kurulduktan sonra gerçekleşecek belli bir olaya (örneğin;

inşaat ruhsatının alınması veya arsanın teslimi) bağlanması halinde belirli vadenin varlığı kabul edilmelidir. Zira bu gibi durumlarda, eserin teslim tarihinin inşaat ruhsatı alınması veya arsanın yükleniciye teslim edilmesi gibi bir olayın gerçekleşmesi ile başlayacağı açıkça sözleşmede kabul edilmişse süre işlemeye başlayacaktır. Bu duruma misal olarak; ruhsatın alınmasından itibaren altı ay içerisinde teslim edilecektir gibi bir hüküm sözleşmede yer almışsa, teslim tarihi belirsizliğe yer vermeyecek biçimde tespit edildiğinden sözleşme belirli vadelidir³⁷⁹.

374 Şahin, Teslim Borcu, s. 174; Oğuzman, Borçlar Hukuku, s. 98; Oğuzman/Öz, Genel Hükümler, s.

300; Aydıncık, Nama İfa, s. 193; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Genel Hükümler, s. 1229.

375 Ayan, Temerrüt, s. 164; Şahin, Teslim Borcu, s. 174; Yener, Arsa Payı, s. 10.

376 Ayan, Temerrüt, s. 164; Kurt, Temerrüt, s. 177; Şahin, Teslim Borcu, s. 175.

377 Öz, Dönme, s. 154; Kurt, Temerrüt, s. 178.

378 Ayan, Temerrüt, s. 164; Şahin, Teslim Borcu, s. 175; Uygur, İnşaat Hukuku, C.II, s. 284.

379 Kurt, Temerrüt, s. 178; Ayan, Temerrüt, s. 164-165. Aksi görüşte: Öz, İnşaat, s. 134.

Bu sürenin dolmasından sonra yüklenici hiçbir ihtara gerek kalmaksızın temerrüde düşer.

Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi kurulurken tespit edilmiş olan belirli teslim vadesi, daha sonra iş sahibinin veya yüklenicinin risk alanından doğan olaylardan dolayı belirsiz hale gelebilir. Yüklenicinin risk alanından doğan sebeple meydana gelen gecikmeye yüklenici katlanacağından, sözleşmede belirlenen vade aynen geçerli kalır ve belirli vade tarihinde teslim gerçekleşmezse yüklenici ihtar olmaksızın temerrüde düşer. Ancak iş / arsa sahibinin risk alanından kaynaklanan sebeplerden ötürü meydana gelen gecikmelere uygun olarak teslim vadesinin kendiliğinden uzadığı durumlarda, uzayan vadenin belirli vade niteliğinin değişip değişmediği konusu tartışmalıdır. Hakim görüşe göre³⁸⁰ belirli vadenin bu sebepten uzaması halinde artık belirli vade özelliği kaybolur ve dolayısıyla yüklenicinin temerrüdü için ihtar gerekir. Bizim katıldığımız diğer bir görüşe göre³⁸¹ ise, belirli vadeli sözleşmelerde, inşaatı teslim süresinin uzaması halinde temerrüt için ihtarın aranması gerektiğinin kabulü hakkaniyete aykırılık teşkil eder. Süre uzaması halinde teslim tarihi de kendiliğinden uzar ve bu uzayan sürenin sonunda yüklenicinin temerrüde düşmediğini ihtarın yapılmadığına bağlamak TMK m.2’ye uygun olmaz.

Ayrıca inşaat süresinin uzaması sözleşmenin belirli vade özelliğini kaldırmaz. Zira, teslim süresinin ne kadar uzayacağı belirlidir.

İnşaatın teslim süresinin, yüklenici tarafından yapılacak olan inşaat ruhsatının alınması gibi bir fiille başlayacağının kararlaştırıldığı durumlarda da, yüklenici bu fiili hiç ya da makul sürede yerine getirmezse; teslim süresi, benzer bir sözleşmedeki makul yükleniciden dürüstlük kuralına uygun olarak bu fiili yerine getirmesinin beklenebileceği sürenin sonunda işlemeye başlar. Yüklenicinin teslim etme borcu da bu şekilde belirlenen teslim süresinin sonunda muaccel olur. Bu durumda da

380 Kurt, Temerrüt, s. 178-179; Ozanoğlu, Gecikme Cezası, s. 70-71; Tandoğan, Ö.B.İ., C.II, s. 131.

381 Ayan, Temerrüt, s. 166-167; Şahin, Teslim Borcu, s. 175-176.

yüklenici, iş sahibinin ihtarı gerekmeksizin borcun muaccel olduğu tarihte temerrüde düşer³⁸².

Borçlu yüklenici, TBK m. 117/II hükmü gereği belirli vadeli sözleşmelerde dahi ihtar gerekmeksizin temerrüde düştüğüne göre, kesin vadeli sözleşmelerde ihtar olmaksızın temerrüde düşeceği açıktır³⁸³. Örneğin, inşaatın mutlaka, en geç 20 Ekim 2012 tarihinde teslim edileceğinin kararlaştırıldığı durumda, bu tarihe kadar inşaatı teslim etmeyen yüklenici iş sahibinin ihtarı gerekmeksizin temerrüde düşer. Ayrıca bu durum alacaklının ek süre vermeksizin aynen ifadan vazgeçtiğinin kararlaştırıldığı anlamını taşır³⁸⁴.

2.2.5.2.2. Vadeyi Tespit Etme Yetkisinin Sözleşmedeki Taraflardan