İş sahibinin Aynen İfadan Derhal Vazgeçerek Seçimlik

İş sahibince verilen ek sürede ifanın gerçekleşmemesi halinde kural olarak tarafların hukuki durumlarında bir değişiklik olmaz. İş sahibi ek süre bitiminde seçimlik haklarını kullanmazsa ek süre verilmesinden önce olduğu gibi aynen ifa ile birlikte gecikme tazminatı talep hakkı mevcudiyetini korur⁴²⁸.

İş sahibinin aynen ifadan vazgeçmesi ise hukuki açıdan yenilik doğuran bir haktır. İş sahibi, bu hakkını; tek taraflı, yükleniciye ulaşması gereken, şekle tabi olmayan bir irade beyanı ile kullanır⁴²⁹. Vazgeçme bildirimi ile iş / arsa sahibinin yapının teslimine ilişkin talep hakkı sona erer; yüklenicinin de temerrüde rağmen halen devam etmekte olan aynen ifada bulunma yükümlülüğü son bulur. Aynen ifadan vazgeçen iş sahibi, bu beyanı yüklenicinin hakimiyet alanına ulaşmasından

428 Eren, Genel Hükümler, s. 1115; Öz, İnşaat, s. 144; Ayan, Temerrüt, s. 225; Şahin, Teslim Borcu, s.

230; Kurt, Temerrüt, s. 247; Yener, Arsa Payı, s. 37; Selimoğlu, Eser Sözleşmesi, s. 238;

Yakuppur, Teslim Borcu, s. 96; Aydemir, İnşaat Hukuku, s. 389; Duman, İnşaat Hukuku, s. 243;

Uygur, İnşaat Hukuku, C.II, s. 473; Büyükay, Eser Sözleşmesi, s. 212; Bilge, İnşaat, s. 42.

429 Havutçu, Temerrüt ve Müsbet Zararın Tazmini, s. 60; Öz, İnşaat, s. 141; Öz, Dönme, s. 178;

Oğuzman/Öz, Genel Hükümler, s. 406; Kurt, Temerrüt, s. 247; Şahin, Teslim Borcu, s. 232; Eren, Genel Hükümler, s. 1115; Tunçomağ, Genel Hükümler, s. 943; Yakuppur, Teslim Borcu, s. 95;

Aydıncık, Nama İfa, s. 210-211; Uygur, İnşaat Hukuku, C. II, s. 473; Ergezen, Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı, s. 105-106.

sonra, kural olarak, geri alamaz⁴³⁰. Edimin aynen ifasından vazgeçen iş sahibi, ifanın gerçekleşmemiş olmasından dolayı tazminat talep edebilir veya sözleşmeden dönebilir (TBK m. 125/II).

İş sahibi, zorunlu olmamakla birlikte dilerse, seçimlik haklarından hangisini kullandığını, borcun ifası için ek süre tayini içeren bildirim ile aynen ifadan vazgeçme bildirimini birleştirerek belirleyebilir. Tüm bunların, temerrüt ihtarının gerekli olduğu durumlarda, bu ihtarla birlikte, tek seferde, birleştirilerek yapılması da mümkündür⁴³¹.

TBK m. 125/II’ye göre, temerrüde düşen borçlu verilen ek süre içerisinde borcunu ifa etmemişse, alacaklı, borcun ifasından ve gecikme tazminatı isteme hakkından vazgeçtiğini derhal bildirerek, borcun ifa edilmemesinden doğan zararının tazminini isteyebilir veya sözleşmeden dönebilir. Alacaklı iş sahibinin, ek sürenin bitiminde aynen ifa talebinden vazgeçtiğini yükleniciye derhal bildirmemesi, onun aynen ifada ısrar ettiğine karinedir⁴³².

Derhal bildirimden kasıt, iş sahibinin, işlerin olağan akışına ve somut durumun özelliklerine göre koşulların müsait olduğu en kısa sürede yükleniciye bildirimde bulunmasıdır⁴³³.

430 Eren, Genel Hükümler, s. 1116; Kurt, Temerrüt, s. 247; Aydıncık, Nama İfa, s. 211; Uygur, İnşaat Hukuku, C.II, s. 473; Aydemir, İnşaat Hukuku, s. 389; Bilge, İnşaat, s. 43.

431 Kurt, Temerrüt, s. 248; Oğuzman/Öz, Genel Hükümler, s. 407; Öz, Dönme, s. 178; Öz, İnşaat, s.

141; Havutçu, Temerrüt ve Müsbet Zararın Tazmini, s. 63; Şahin, Teslim Borcu, s. 232; Serozan, İfa, s. 231; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Genel Hükümler, s. 1281; Kartal, Kat Karşılığı İnşaat, s. 97; Yakuppur, Teslim Borcu, s. 95; Yener, Arsa Payı, s. 69; Erman, İnşaat, s. 92;

Dayınlarlı, Temerrüt, s. 139; Tandoğan, Ö.B.İ., C.II, s. 138.

432 Eren, Genel Hükümler, s. 1115; Kurt, Temerrüt, s. 249; Havutçu, Temerrüt ve Müsbet Zararın Tazmini, s. 60; Oğuzman/Öz, Genel Hükümler, s. 405-406; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Genel Hükümler, s. 1278; Şahin, Teslim Borcu, s. 231; Yener, Arsa Payı, s. 37; Duman, İnşaat Hukuku, s. 242; Selimoğlu, Eser Sözleşmesi, s. 238; Aydemir, İnşaat Hukuku, s. 392.

433 Eren, Genel Hükümler, s. 1117; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Genel Hükümler, s. 1277; Öz, İnşaat, s. 144; Öz, Dönme, s. 178; Kurt, Temerrüt, s. 249; Yakuppur, Teslim Borcu, s. 94; Şahin, Teslim Borcu, s. 231; Yener, Arsa Payı, s. 37; Ergezen, Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı, s. 106.

Ek süre verilmesine gerek olmayan hallerde iş sahibinin, aynen ifa yerine müspet zararının tazminini veya sözleşmeden dönüp menfi zararının tazminini istemesi durumunda, bildirimin yüklenicinin temerrüdü üzerine derhal yapılması gerektiği belirtilmektedir⁴³⁴. Buna göre; iş sahibinin, yüklenicinin temerrüdü üzerine vakit geçirmeksizin bu bildirimi yapmaması durumunda, artık yalnızca aynen ifa ve yüklenici kusurluysa gecikme tazminatı istenebilecektir. Buna karşılık bizim de katıldığımız diğer bir görüşe göre; borçluya ek süre tayin etmenin gerekli olmadığı durumlarda alacaklının derhal vazgeçme bildiriminde bulunması da gereksizdir⁴³⁵. Zira, bu durumlarda ya edimin sonradan ifasında alacaklının menfaatinin olmadığını borçlu da bilmektedir ya da borçlu ifa etmeme niyetini kesin biçimde ortaya koyduğundan ona aynen ifadan vazgeçildiğinin bildirilmesi gereksizdir. Buna göre, iş sahibi TBK m. 124’de zikredilen durumlarda yükleniciye ek süre tayin etmek zorunda olmadığı gibi, aynen ifadan vazgeçtiğini de derhal bildirmeksizin müspet zararının tazminini talep edebilir veya sözleşmeden dönebilir.

İş sahibinin seçimlik haklarını kullanabilmesi için süre tayini gerekmeyen TBK m. 124’deki durumlarda da yüklenicinin, borcun içeriği ve sözleşmenin akıbeti hakkındaki belirsizliğin bir an önce ortadan kalkmasında korunmaya değer menfaati vardır. Öte yandan, iş sahibinin, müspet zararın tazmini yahut sözleşmeden dönüp menfi zararın tazmini talep haklarından birini kullanması için uzunca bir süre bekleyerek, piyasadaki fiyat hareketlerine göre eserin alacağı değer doğrultusunda karar vermesi durumu da ihtimal dahilindedir. Ancak bu durum iş sahibi tarafından hakkın kötüye kullanılması teşkil eder. Bu bakımdan, seçimlik hakların kullanılması için ek süre tayinine gerek olmayan durumlarda, iş sahibinin, temerrütten sonra derhal aynen ifadan vazgeçtiği bildiriminde bulunma yükümlülüğü olmasa dahi, seçimlik haklarından birini makul süre içerisinde kullanmalıdır⁴³⁶. İş sahibinin makul bir süre içerisinde seçimlik haklarını kullanmaması durumunda ise, Yargıtay

434 Öz, Dönme, s. 178; Şahin, Teslim Borcu, s. 232; Eren, Genel Hükümler, s. 1114.

435 Havutçu, Temerrüt ve Müsbet Zararın Tazmini, s. 65; Kurt, Temerrüt, s. 251.

436 Öz, Dönme, s. 179; Havutçu, Temerrüt ve Müsbet Zararın Tazmini, s. 102; Kurt, Temerrüt, s. 252;

Kartal, Kat Karşılığı İnşaat, s. 88; Aydemir, İnşaat Hukuku s. 392.

uygulamasında da olduğu gibi⁴³⁷, iş sahibinin aynen ifa ve gecikme tazminatı istediği kabul edilmelidir.

Seçimlik haklardan hangisinin kullanıldığının bildirimden açıkça anlaşılamaması halinde, TBK m. 19/I (eBK m. 18/I) kapsamından iş sahibinin asıl iradesinin neye dönük olduğu araştırılmalı ve ayrıca borçlu yüklenicinin TMK m. 2 uyarınca bu beyana vermesi gereken anlam belirlenmelidir⁴³⁸.

437 Yargıtay 15. HD. 27.05.2002 T., 423 E. 2813 K.: “(...) Kesin vade geçtikten sonra alacaklının BK 106. maddesinde sözü edilen seçimlik haklardan hangisini tercih ettiğini açıklamaması durumunda kural olarak akdin ifasını ve gecikmeden doğan zararlarını istediğinin kabulü gerekir.

(...)” (www.kazanci.com).

438 Öz, Dönme, s. 184; Oğuzman/Öz, Genel Hükümler, s. 407; Serozan, Dönme, s. 488; Ayan, Temerrüt, s. 213; Kurt, Temerrüt, s. 255-256; Şahin, Teslim Borcu, s. 233-235.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞ SAHİBİNİN YÜKLENİCİNİN TEMERRÜDÜNDEN DOĞAN SEÇİMLİK HAKLARI

Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde yüklenicinin yapıyı teslim borcunda temerrüdü halinde kıyasen uygulanacak hükümler, eser sözleşmesine ilişkin TBK m.

470-486 (eBK m. 355-371) hükümleri arasında konuyla ilgili bir düzenleme olmadığından, TBK m. 117-125 (eBK m. 101-108)’deki genel hükümlerdir.

TBK’nun ‘seçimlik haklar’ başlıklı 125. maddesine göre, “Temerrüde düşen borçlu, verilen süre içinde, borcunu ifa etmemişse veya süre verilmesini gerektirmeyen bir durum söz konusu ise alacaklı, her zaman borcun ifasını ve gecikme sebebiyle tazminat isteme hakkına sahiptir. Alacaklı, ayrıca borcun ifasından ve gecikme tazminatı isteme hakkından vazgeçtiğini hemen bildirerek, borcun ifa edilmemesinden doğan zararın giderilmesini isteyebilir veya sözleşmeden dönebilir. Sözleşmeden dönme halinde taraflar, karşılıklı olarak ifa yükümlülüğünden kurtulurlar ve daha önce ifa ettikleri edimleri geri isteyebilirler.

Bu durumda borçlu, temerrüde düşmekte kusuru olmadığını ispat edemezse alacaklı, sözleşmenin hükümsüz kalması sebebiyle uğradığı zararın giderilmesini de isteyebilir.”

İş sahibince verilen ek süre içinde yapının teslim edilmesi ile veya diğer bir sebeple temerrüt sona ermiş olmadıkça; iş sahibi, sürenin bitmesi üzerine, ek süre verilmesine gerek olmayan hallerde ise yüklenicinin temerrüdü üzerine, eskiden beri mevcut olan aynen ifa ve gecikme tazminatını talep hakkından başka iki seçimlik hakka daha sahip olur⁴³⁹. Bu kapsamda iş sahibi aynen ifadan vazgeçip müspet

439 Oğuzman/Öz, Genel Hükümler, s. 404-405; Öz, İnşaat, s. 134; Yener, Arsa Payı, s. 37; Şahin, Teslim Borcu, s. 237; Zevkliler/Gökyayla, Ö.B.İ., s. 485-486; Buz, Dönme, s. 108-110; Coşkun, Üçüncü Kişinin Hukuki Durumu, s. 111; Karataş, Taşınmaz Satış Vaadi, s. 195; Eren, Genel

zararın tazminini isteyebileceği gibi sözleşmeden dönüp menfi zararın tazminini talep etmek hakkına da sahiptir. Yüklenicinin temerrüde düşmesinde kusurunun bulunmaması durumunda, iş sahibi aynen ifayı talep edebilir yahut sözleşmeden dönebilir, tazminat isteyemez⁴⁴⁰.