Stratejik Yönetim ve Stratejik Planlaman n Bütünlü ü

1930’larda ba layan bütçe uygulamalar ile stratejik yönetim ve örgüt planlamas olgular ortaya ç km ve örgütlerde kontrol yeni bir boyut kazanm r. Planlama ve kontrol, uzun vadeli planlama, stratejik planlama ve giderek stratejik yönetim kavramlar n geli mesi ile ça da boyuta gelmi bulunmaktad r. Asl nda bu kavramlar birbirinden ayr ya da ba ms z olarak de erlendirmemek gerekir. Stratejik yönetim, stratejik planlamay gerektirir. Stratejik planlama, ayn zamanda uzun vadeli planlamad r. Bütçeler ise uzun vadeli planlaman n finansal boyutunu ifade eden ayr lmaz bir parças r (Alpay ve di ., 1997:297). Girift biçimde birbiri ile ilgili olan bu kavramlar bütünsel olarak de erlendirmek daha ak lc bir yakla md r.

Hofer ve Shendel (1978) ça da yazarlar n ortaya koyduklar kavramlar n kar la rmas “Strateji Formülasyonu” adl eserlerinde yaparak bilim adamlar aras nda üç temel alanda büyük tutars zl klar oldu unu ortaya koymu lard r:

stratejisi kavram n geni li i, Stratejinin içeri i,

E er varsa, strateji olu turma sürecinin kapsaml .

Ancak Hofer ve Schendel çal malar nda i stratejisi kavramlar n ortak noktalar kar la rmam r (Bracker, 1980:219-224). Stratejik yönetimin ortak kilit kavramlar ndan biri “gelecektir.” Bu gelecek görünen ya da bilinen bir gelecek olmayabilir. Stratejik yönetim ile bilinmeyen ve görünmeyen gelece e dair yön çizilmektedir. Ancak stratejik yönetim gelece in öngörüsü de il bugünden yap lan

tercihlerle yar n ekillendirilmesidir. Gelecekte istedi imiz ya da bekledi imiz durumlar için bugün neler yap labilece inin belirlenmesidir (Pamuk, Erkut, Ülengin ve di ., 1997:13). Stratejik dü ünce temelde pragmatik ve uygulamalara ait bir aland r. Her de ik duruma uyarlanabilecek bir strateji formülasyonu olu turmak mümkün de ildir. Her dönemin ko ullar n yan s ra ki ilikler, beklentiler ve olay n kurgusunu olu turan di er bile enler farkl k göstermektedir (Akad, 2003:13). Stratejik gündemin geli tirilmesi ve yönetilmesinin tüm süreçlerini içeren etkili stratejik yönetim, en önemli konudur. Toft (1989:6), stratejik yönetimi “etkileyici tüm yönetim sistemleri gibi organizasyonun tüm birimleri kapsam nda stratejik vizyonun geni letilmesi te ebbüsleri ve stratejik dü ünmenin geli mi ve tutarl bir ekli” olarak betimlerken, Koteen (1989:18), stratejik yönetimi geni bir kapsamda “organizasyonun uzun dönemli performans belirleyen yönetimsel kararlar n tümünü içine alan bir bütün” olarak tan mlamaktad r. Halacmi, Hardy ve Rhoades (1993:165) ise “Stratejik planlama stratejik yönetimin birinci ö esidir ancak asl de ildir. Di er bile enler uygulama ve hesaplamay içerir” tan mlamas nda hemfikirdir (Poister ve Streib, 2005:46).

Uzun süreli plan yap rken strateji ile plan birle tirilerek örgütün gelecekle ilgisi kurulur. Stratejiler bazen yöneticilerin zihninde örtük olarak var olabilirler. Bu stratejilerin yaz hale gelmesi ve stratejik plan metninde yer almas örgüt bilgilerin aç a ç kmas noktas nda da faydalar sa lar. Steiss’a (1985:9) göre, stratejik yönetim organizasyonun gelecekte ne yapaca na önceden karar verilmesi (planlama), yap lacak i kimin ve ne ekilde yapaca n belirlenmesi (kaynak yönetimi) ve devam eden faaliyet ve operasyonlar n geli tirilmesi ve denetlenmesi (kontrol ve de erlendirme) ile ili kilidir. Vinzant ve Vinzant (1996) performans ölçümlerinin do rudan stratejik amaç ve hedeflerden elde edildi ini ve stratejik yönetim sürecinin kritik ö eleri olan stratejik planlama ve bütçeleme ile ili kili oldu unu belirtmi tir. Daha sonralar Poister ve Streib (2005:46), performans yönetimine yönetici ve çal anlar n stratejik amaç ve hedeflere ula maya odaklanan çabalar kontrol etmek ve yön belirlemeyi de eklemi lerdir. Böylelikle stratejik plan, program, bütçe ve denetim aras nda s bir ba kurulmu tur. Stratejik planlaman n amac uzun dönemde organizasyon ve çevresi aras nda elveri li bir dengenin sa lanmas eklinde tan mlanm r (Eadie, 2000). Stratejik planlama “Organizasyon nedir? Ne i yapar ve bunlar neden yapar?” sorular ekillendiren ve

lavuzluk eden faaliyetleri ve temel kararlar üretmek için disipline edilmi çaba olarak da tan mlanabilir (Bryson, 1995). Stratejik plan büyük resimden bilgi ç karmak ve bu bilgiyi uzun dönemli yön belirlemede kullanmak ve daha sonra bu yönü spesifik amaçlara, hedeflere ve faaliyetlere dönü türen sistematik bir süreci tan mlamaktad r. Stratejik planlama organizasyonun uzun vadede canl ve etkilili ini garanti alt na almay sa layan, gelecek faaliyet rotas n plan yapmak için gelece e yönelik dü ünme, nesnel analiz ile amaç ve önceliklerin öznel hesaplamas faaliyetlerinin kar r. “Nereye gidilmesi gerekir ve ne önemlidir?” sorular n sezgisel bir yakla mla cevaplanarak organizasyon kültürüne yay lmas r (Osborne ve Gaebler, 1992:234).

Stratejik planlaman n kendisinden beklenenleri gerçekle tirebilmesi önemli ölçüde stratejik yönetimin di er unsurlar yla beraber olmas na ve onlarla bütünle mesine ba r. Planlaman n kendisinden beklenen yüksek nitelikli stratejik dü ünce üretimiyle örgüt kaynaklar n stratejik yönde etkili bir ekilde kullan lmas sa layabilmesi için yönetimsel kontrol, ileti im, enformasyon, motivasyon ve ödüllendirme gibi di er önemli yönetim sistemleriyle bütünle tirilmesi gereklidir. Yani örgüt yap ve örgüt kültürü, stratejik planlamayla bütünle tirilmeli, dengelenmelidir. Böylelikle örgüt yönetimi çok daha geni ve derin boyutlar kazanacakt r. Planl örgüt yönetiminin son amas olu turan bu yap , “stratejik yönetim” olarak tan mlanmaktad r (Alpay ve di ., 1997:297). Stratejilerin kontrol edilmesi konusunda ise performans yönetiminin stratejik boyutta ele al nmas n önemi gündeme gelmektedir.

Diamond (2005:20), stratejik planlama döneminin uzun olmas na (en az 5 y ll k) ve orta dönemli bir bütçe çerçevesi ile uyumlu ve periyodik olarak benzer ekilde güncellenmesi gerekti ine i aret etmektedir. Diamond’ n belirtti i stratejik plana dayal olarak y ll k geli im de erlendirmeleri için bir referans olmas aç ndan y ll k uygulama planlar birbirlerini izleyecek ekilde haz rlanmal , stratejik plandaki uzun dönem amaçlar ve bütçedeki tan mlamalarla uyum içerisinde olmal r. Diamond (2005:21) ayr ca ç kt amaçlar n objektif, nicel ve ölçülebilir bir ekilde faaliyet plan içerisinde yer almas gerekti ini eklemektedir.

kinci a amada çevre analizi yap lmal r,

Üçüncü a amada örgüt varl klar n içsel bir de erlendirmesi yap lmal r, Dördüncü a amada örgüt yap plana uyumlu hale getirilmelidir,

Be inci a ama uygulama a amas r

Alt nc ve son a amada ise geribildirim, yans tma ve çevre üzerindeki de ikliklerde plan n etkisinin de erlendirilmesidir.

Stratejik yönetimin birinci a amas stratejik planlamad r. Bu süreçte örgütün üst düzey yöneticilerinin sa kl bir stratejik plan haz rlamada etkin bir rol üstlenmesi gerekir. Misyon ve vizyon do rultusunda çevresel faktörler iyi analiz edildikten sonra uygun stratejilerin planlama ile birle tirilmesi önemli bir a amad r. Belirlenen stratejiler örgütte politikalar olu turup orta ve alt yönetim kademeleri için karar almada genel çerçeve rolü üstlenece inden bu süreç örgütler için dönüm noktas niteli i ta maktad r. Stratejik yönetim süreci planlamadan ba layarak uygulama ve kontrol mekanizmalar da içeren faaliyet ve karar zincirlerinden olu maktad r.