Bu bölümde, ilişkisel yılmazlığın, ilişkisel başa çıkma, ebeveynlik stresi ve ilişkisel profesyonel yardım aramayla birlikte açıklanmasına yönelik geliştirilen iki dyadic (ikili) modele ilişkin elde edilen sonuçlar ve bu sonuçlara dayalı olarak Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanında yapılacak yeni araştırmalara ve uygulamalara yönelik önerilere yer verilmiştir.
6. 1. Sonuçlar
Bu araştırma kapsamında birinci model içerisinde ilişkisel yılmazlığın, ilişkisel başa çıkma ve ebeveynlik stresiyle doğrudan ve dolaylı etkiler incelenmiştir. İkinci model içerisinde ise ilişkisel profesyonel yardım arama ve ilişkisel yılmazlık arasındaki doğrudan ve dolaylı etkiler ele alınmıştır. Buna dayalı olarak sonuçlar şu şekildedir.
1. Ebeveyenlik stresinin ilişkisel yılmazlık üzerindeki etkileri değerlendirildiğinde, kadın ve erkeğin yaşamış olduğu ebeveyenlik stresi azaldıkça kendi ilişkisel yılmazlıkları artmaktadır. Bunun yanısıra erkeklerin yalnızca kadınlar üzerinde bir etkisinin olduğu, erkeklerin ebeveynlik stresi azaldıkça kadınların ilişkisel yılmazlıkları azaldığı sonucuna ulaşılmıştır.
2. İlişkisel başa çıkmanın ilişkisel yılmazlık üzerindeki etkileri, kadın ve erkeğin ilişkisel başa çıkmaya yönelmeleri arttıkça kendi ilişkisel yılmazlıkları artmaktadır. Bununla birlikte eşlerin ilişkisel başa çıkma yaklaşımlarının, partnerlerinin ilişkisel yılmazlıkları üzerinde bir etkiye sahip değildir.
3. Çiftlerin yaşadıkları ebeveynlik stresi hem kendilerinin hem de partnerlerinin ilişkisel başa çıkmalarını açıklamamaktadır.
4. Aracı aktör ve aracı partner etkileri değerlendirildiğinde, kadının yaşamış olduğu ebeveynlik stresinin erkeğin ilişkisel başa çıkması (aracı partner etki) aracılığıyla kendi ilişkisel yılmazlıklarını açıklamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte erkeğin
154
ebeveynlik stresinin kendi ilişkisel başa çıkması aracılığıyla (aracı aktör etkisi) kendi ilişkisel yılmazlıklarını açıklamamaktadır.
5. Kadın ve erkeğin ilişkisel profesyonel yardım arama yaklaşımları arttıkça kendi ilişkisel yılmazlıkları da artmaktadır bunun yanısıra kadının yalnızca ilişkisel profesyonel yardım aramaya yönelmesi erkeğin ilişkisel yılmazlığını da arttırmaktadır. Ancak erkeğin ilişkisel profesyonel yardım aramaya yönelmesi kadının ilişkisel yılmazlığı üzerinde bir etkiye sahip değildir.
Araştırmanın genel olarak sonuçları değerlendirildiğinde Türk kültürü içerisinde, çiftlerin ebeveynlik stresi, ilişkisel başa çıkması ve ilişkisel yılmazlıklarını açıklamaya dönük olarak önerilen ilk modelin kısmi olarak doğrulandığı görülmektedir. Aynı şekilde araştırma içerisinde ilişkisel profesyonel yardım arama ve ilişkisel yılmazlığı açıklmaya ilişkin önerilen ikinci modelin ise kısmi olarak doğrulandığı sonucuna ulaşılmıştır.
6. 2. Öneriler
Bu kısımda araştırmadan elde edilen bulgu ve sonuçlara dayalı olarak psikolojik danışma ve rehberlik alanına kuramsal, uygulama ve araştırmalar açısından ayrı ayrı önerilerde bulunulmuştur.
Kuramsal Açıdan Öneriler
İlgili literatürde, aile yılmazlığına ilişkin araştırmalarda ailelerin güçlü yönlerinin ortaya çıkarılması daha çok nitel süreçlerle açıklanmaya çalışılmaktadır. Türk kültürü içerisinde de farklı risk grupları üzerinde, ilişkisel yılmazlığın derinlemesine ele alınmasına ihtiyaç vardır. Bu durum, bu kavramın ölçümünü de güçleştirmiştir. Özellikle de nitel ve nicel yöntemleri (mixed) içeren planlanan yılmazlık araştırmaları, sosyal-ekolojik bağlamda ilişkisel yılmazlığın daha iyi bir şekilde anlaşılmasına kuramsal olarak katkı sağlayabilir.
Araştırma kapsamı içerisinde İlişkisel Yılmazlık Ölçeği'nin farklı risk grupları üzerinde geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç vardır. Çünkü ilişkisel yılmazlığı sağlayan kaynaklar risk durumlarına göre çeşitlilik gösterebilmektedir. Dolayısıyla ölçüm bazında İlişkisel yılmazlığın psikometrik özellikleri daha iyi iyileştirilmiş olup, aynı zamanda farklı risk durumlarında yılmazlığı sağlayan güçlü özelliklerinin belirlenmesi yılmazlık için içsel ve dışsal kaynakların anlaşılması açısından kuramsal olarak yarar sağlayabilir.
155
Araştırma içerisinde ilişkisel başa çıkmanın pozitif boyutu üzerine odaklanılmıştır. Ancak ilişkisel başa çıkmanın nefatif türünün ilişkisel yılmazlığı nasıl açıkladığı da ele alınması, ilişkisel yılmazlığın daha iyi bir şekilde anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.
Farklı kültürel ve etnik gruplar içerisinde ya da kültürlerarası karşılaştırmalarda ilişkisel yılmazlık üzerine yapılacak araştırmalar ilişkisel yılmazlığın ekolojik doğası daha iyi bir şekilde anlaşılmasına yarar sağlayabilir.
Bu araştırma grubunda yer alan çiftler farklı evlilik yaşam döngüsü içerisindedirler. Dolayısıyla bu durum, onların başa çıkma ve yılmazlık süreçlerinde etkili olmuş olabilir. Aile ya da çiftin içinde bulunduğu yaşam döngüsü dikkate alınarak ilişkisel yılmazlığı inceleyen araştırmaların planlanması gelişimsel bağlamda ele alınması ilişkisel yılmazlık kaynaklarının ortaya konulması açısından önemlidir.
Araştırmalar Açısından Öneriler
Araştırmada, ilişkisel yılmazlığın açıklanmasında bu araştırma kapsamında ele alınan ebeveynlik stresi, ilişkisel başa çıkma ve profesyonel yardım arama dışındaki değişkenler ele alınarak ilişkisel yılmazlığı sağlayan olası nedenleri belirlemeye yönelik araştırmalar planlanabilir.
Bu çalışma içerisinde araştırma grubunda yer alan çiftlerin sahip oldukları risk durumları çeşitlilik göstermektedir. Homojen bir grup üzerinde, örneğin, yalnızca engelli çocuğa sahip olan çiftler üzerinde yapılacak araştırmalar, sahip olunan risk durumunda etkisinin görülmesi, aynı zamanda ilişkisel yılmazlık sürecinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabilir.
Araştırmada ele alınan ebeveynlik stres kavramında bir sınırlama getirilmemiştir. Ancak ele alınan ebeveynlik stresinin, çocuğun yaşı, gelişimsel özellikleri ya da aile yaşam döngüsü temel alınarak başka araştırmalarda çalışılması başa çıkma ve yılmazlık beraber evlilik ilişkisindeki etkisinin anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.
Aile ya da çift üzerine karşılıklı-etki bağlamında yapılan yılmazlık araştırmaları nicel açıdan bu kavramın ele alınmasını zorlaştırmaktadır. Çünkü, ilişki içerisinde bireysel ve ilişkisel pek çok değişken bulunmaktadır. Bu nedenler ikili (dyadic) yapılar içerisinde daha fazla ilişkisel süreçlerdeki yılmazlığı açıklamaya çalışan araştırmalara gereksinim vardır. Böylelikle hem bireysel kaynakların hem de ilişkisel yeteneklerin yılmazlığa olan katkısı ele alınabilinir. Bundan dolayı çift ve
156
aile temelinde ikili analiz yöntemleri kullanılarak, ilişkisel yılmazlık araştırmaları yapılması planlanabilir.
Uygulama Açısından Öneriler
Bu araştırmada yer alan araştırma grubuna ulaşımda çok güçlük yaşanmıştır. Aile ve çift danışmanlığında araştırma yapmayı planlayan araştırmacıların bu süreçte aile ya da çiftlere verilecek olan geribildirim ve onların bu süreçte katılımlarının teşvik edilmesine dikkat etmek oldukça yararlı olabilir.
Araştırma kapsamında incelenen ebeveynlik stresinin aileler için bir risk faktörü olmaktan çok koruyucu faktör olmasını sağlayan ve bununla beraber başa çıkmayı içeren, ilişkisel yetenekleri ya da ilişki içerisinde var olan güçlü özellikler temel alınarak müdahale programları hazırlanabilir.
Aile ve çift danışmanlığı alanında çalışan uzmanlara, yaşanan olumsuz yaşantılardan sonra ailelerin güçlü yönlerini ortaya koymada bu araştırma kapsamında geliştirilen İlişkisel Yılmazlık Ölçeği yarar sağlayabilir. Böylelikle uzmanların çiftte ya da ailede ilişkisel yılmazlığı sağlayan kaynakları tespit etmeleri ve buna dönük olarak önleyici ve geliştirici programlar geliştirmeleri mümkün olabilir.
Araştırmada, kadın ya da erkeğin aracı etkilerine ulaşılmamıştır. Bu durum çiftlerin ilişkide daha özerk olabilecekleri şeklinde yorumlanmıştır. Aynı zamanda araştırma kapsamında ele alınan yaşam olayları geçici ya da kronik zor durumları içermektedir. Aile ya da çiftlerin geçici ya da kronik zor durumlar karşısında ailelerin güçlenmelerini sağlayan, yılmazlıklarını arttırıcı çift müdahale programları, çiftler arasındaki ilişkisel bağların güçlendirerek, birliktelik ve ilişkiye ait olma duygusunu güçlendirmesi açısından yarar sağlayabilir.
Sosyal bağlamda travmatik durumlar karşısında ailelerin bunlarla nasıl başa çıkacağı ve aile yılmazlığını sağlayan ve güçlendiren kaynakları ortaya çıkarmada bir sistem olarak aileye yaklaşımda farklı kurum ve kuruluşlarla beraber uygulamalar planlanabilir.
Bu araştırmada sistem açısından yaklaşım kullanılmasına rağmen, yalnızca karı- koca araştırmaya dahil edilmiştir. Ancak çocukların da araştırma sürecine dahil edilmesi, bir sistem yaklaşımı açısından aile bütünlüğü ve işleyişi anlamak daha fazla yarar sağlayabilir.
157
Çiftlerin zorluk ve güçlükler karşısında profesyonel yardım aramaya ilişkin sonuçları ruh sağlığı alanında çalışanlara uygulama ve müdahale planlamalarında yardımcı olacağı düşünülmektedir. Şöyle ki, özellikle grupla psikolojik danışma programlarının düzenlenmesi önemlidir. Bu araştırmada erkeklerin profesyonel yardım aramaya yönelmelerinin kadınların ilişkisle yılmazlıkları üzerinde bir etkisi bulunmamıştır. Ancak kadınların erkekler üzerinde daha fazla etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda da erkeklerin sürece katılımlarını daha teşvik edici profesyonel hizmetlerin planlaması önemlidir. Kadın ve erkeğin ilişki içerisinde birlikte çift grupla psikolojik danışma programlarına katılımının erkeklerin özellikle de diğer erkek üyelerine katılımı görmeleri açısında onların bu grup sürecine katılımında teşvik etmiş olacaktır. Çiftlere dönük koruyucu ve destekleyici psikolojik yaklaşımların planlanması önemlidir.
Erkek ve kadınların ihtiyaç hissettikleri zaman, çevrelerinden potansiyel yardım isteyebilme, alabilme ya da yararlanmada öncelikli olarak eşlerin ilişkilerinin güçlendirilmesi ve destek isteyebilme konusunda becerilerini geliştirmesine dönük çalışmalar yapılmalıdır.
Araştırma grubunda yer alan katılımcılar da daha çok toplumsal bağlamda bir riske sahip oldukları görülmüştür. Dolayısıyla bu durum profesyonel yardım hizmetlerinden yararlanmada ekonomik olarak güçlük yaşayan bu çiftler için bu yardımı almaktan kaçınmış olabilirler. Bununla birlikte bu hizmetlerden daha fazla yararlanmada, daha düşük ya da ücretsiz hizmetleri vermeye dönük paydaşlarla beraber (aile ve sosyal politikalar bakanlığı, belediyeler gibi) aile ve çift danışmanlığı merkezlerinin varlığı bu hizmetlerden herkesin yararlanmasını sağlayabilecektir.
159
KAYNAKLAR
Abidin, R.R. (1989). The Determinants of Parenting: What variables do we need to look at ? Annual Meeting of the American Psychological Association (97th, NewOrleans, LA, August 11-15).
Abidin, R. R. (1992). The determinants of parenting behavior. Journal of Clinical Child Psychology, 21, 407–412.
Abidin, R. R. (1995). Parenting Stress Index: Professional Manual (3rd ed.). Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, Inc.
Ahlert, I. A., & Greeff, A. P. (2012). Resilience factors associated with adaptation in families with deaf and hard of hearing children. American Annals of the Deaf, 157 (4), 591 404.
Allen, K. R. (1999). Reflexity in Qualitative Analysis: Toward an Understanding of Resiliency Among Older Parents With Adult Gay Children. In H. I. McCubbin, E. A. Thompson, A. I. Thompson & J. A. Futrell (Eds.) The dynamics of resilient families (pp. 71-98). Thousand Oaks, California: Sage Publications.
Arıcı, N.(2014). Travmatik yas sorununda aile dayanıklılığı programının kadınlardaki travma sonrası stres, yas ve aile dayanıklılığı düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi.
Arslantaş, H., Dereboy, F.İ., Aştı, N., & Pektekin, Ç. (2011). Yetişkinlerde Profesyonel Yardım Arama Tutumu ve Bunu Etkileyen Faktörler. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 12(1), 17-23.
Armstrong, M., Birnie-Lefcovitch, S., Ungar, M. & Friesen, B. (2005). Pathways between social support, family well being, quality of parenting, and child resilience: What we know. Journal of Child and Family Studies, 14(2), 269-281. (R)
160
Atkinson, D. R. & Gim, R. H. (1989). Asian-American Cultural Identity and Attitudes Toward Mental Health Services. Journal of Counseling Psychology, 36 (2), 209- 212.
Avcanok, B. (2013). The Relationship between perfectionism and resiliency and perceived parental attitudes among university student. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Kıbrıs.
Axford, M. K. (2007). Attachment, Affect Regulation, and Resilience in Undergraduate Students. ,Ph. D., Walden University.
Barbarin, O. A., Hughes, D., & Chesler, M. A. (1985). Stress, coping, and marital functioning among partners of children with cancer. Journal of Marriage and Family, 47, 473-480.
Bartone, P. (1991). Development and validation of a short hardiness measure. Paper presented at the annual convention of the American Psychological Society, Washington DC.F.
Basım, N. & Çetin, F. (2010). Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği'nin Güvenilirlik ve Geçerlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22, 1-13.
Bayraklı, H. (2010). Zihinsel Engelli ve Engelli Olmayan Çocuğa Sahip Annelerde Yılmazlığa Etki Eden Değişkenlerin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Bayraklı, H. & Kaner, S. (2010). Zihinsel engelli ve engelli olmayan çocuğa sahip annelerde yılmazlığa etki eden değişkenlerin incelenmesi. 20. Özel Eğitim Kongresi. Öğretmen Yetiştirme: Bildiri Özetleri, Ankara: Kök Yayıncılık, 70-71.
Beasley, M., Thompson, T., & Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: the effects of coping style and cognitive hardiness. Personality and Individual Differences, 34, 77–95.
Beckman, P.J. (1991). Comparison of mothers' and fathers' perceptions of the effect of young children with and without disabilities. American Journal on Mental Retardation, 95, 585-595.
Belsky, J. (1984). The Determinants of Parenting: A Process Model. Child Development, 55 (1), 83–96
161
Belsky, J., Robbins, E., & Gamble, W. (1984). The determinants of parental competence: Towards a contextual theory. In M. Lewis & L. Rosenblum (Eds.), Social connections: Beyond the dyad (pp. 251-279). New York, NY: Plenum Press.
Bilecen, N. (2007). Yakın İlişkilerde Stres ve Stresle BaşaÇıkma: Yatırım Modeline Göre Bir İnceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Black, K. & Lobo, M. (2008). A Conceptual Review of Family Resilience Factors. Journal of Family Nursing, 14, 33-55.
Bodenmann, G. (1995). A systemic-transactional view of stress and coping in couples. Swiss Journal of Psychology, 54, 34–49.
Bodenmann, G. (1997). Dyadic coping–a systemic-transactional view of stress and coping among couples: Theory and empirical findings. European Review of Applied Psychology, 47, 137–140.
Bodenmann, G. (2005). Dyadic coping and its significance for marital functioning. In T.Revenson, K.Kayser, & G.Bodenmann (Eds.) Couples coping with stress: Emerging perspectives on dyadic coping (pp.33-50). Washington, DC: American Psychological Association.
Bodenmann, G., Pihet, S. & Kayser, K. (2006). The Relationship Between Dyadic Coping and Marital Quality: A 2-Year Longitudinal Study. Journal of Family Psychology, 20 (3), 485-493.
Britner, P., Morog, C. M., Pianta, C.R. & Marvin, R.S. (2003). Stress and Coping: A Comparison of Self-Report Measures of Functioning in Families of Young Children with Cerebral Palsy or No Medical Diagnosis. Journal of Child and Family Studies, 12(3), 335–348.
Bronfenbrenner, U. (1979). Ecology of human development. Cambridge, MA: Harvard University Press
Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. In T. Husen & T. N. Postlethwaite (Ed.), The international encyclopedia of education (2nd ed., pp. 1643-1647). New York: Elsevier Science
162
Bronfenbrenner, U., & Evans, G. W. (2000). Developmental science in the 21st century: Emerging theoretical models, research designs, and empirical findings. Socail Development, 9 (1), 115-125.
Brown, M. D. (2012). Dyadic Coping, Relationship Satisfaction, and Parenting Stress among Parents of Children with an Autism Spectrum Disorder: The Role of the Couple Relationship. A Dissertation In Marriage and Family Therapy, Texas Tech University
Brown, O., Howcroft, G., & Muthen, T. (2010). Resilience in families living with a child diagnosed with hyperactivity/attention deficit disorder. South African Journal of Psychology, 40, 338-350
Brown, O. & Robinson, J. (2012). Resilience in remarried families. South African Journal of Psychology, 42(1), 114-126.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (9.baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (12.Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık
Campbell, L., Simpson, J. A., Boldry, J. G., & Kashy, D.(2005). Perceptions of conflict and support in romanticrelationships: The role of attachment anxiety. Journal of Personality and Social Psychology, 88, 510–531.
Carr, K. (2012). Examining the Role of Family and Marital Communication in Understanding Resilience to Family-of-Origin Adversity. Communication Studies Theses, Dissertations, and Student Research. University of Nebraska-Lincoln
Carter, B. & McGoldrick, M. (1999). Overview. In Carter, B. and McGoldrick, M. The expanded family life cycle: Individual family and social perspectives. (3rd ed.). Boston MA: Allyn and Bacon.
Chicchetti, D., & Curtis, W. J. (Eds.). (2007). Special issue: A multilevel approach to resilience. Development and Psychopathology, 19.
Chow, M. C., Ruhl, H. & Buhrmester, D. (2013). The mediating role of interpersonal competence between adolescents' empathy and friendship quality: A dyadic approach. Journal of Adolescence, 36, 191-200.
163
Chow, M. C., & Tan, C. C. (2013). Attachment and Commitment in Dyadic Friendships: Mediating Roles of Satisfaction, Quality of Alternatives, and Investment Size. Journal of Relationships Research, 4, 1-11.
Cicchetti, D., & Garmezy, N. (1993). Editorial: Prospects and promises in the study of resilience. Development and Psychopathology, 5, 497-502.
Cohen, O., Slonim, I., Finzi, R., & Leichtentritt, R. (2002). Family resilience: Israeli mothers' perspectives. American Journal of Family Therapy, 30, 173–187.
Conger, R. D., & Conger, K. J. (2002). Resilience in Midwestern families: Selected findings from the first decade of a prospective, longitudinal study. Journal of Marriage and Family, 64(2), 361-373.
Connolly, C. M. (2005). A qualitative exploration of resilience in long-term lesbian couples. The family journal: Counseling and therapy for couples and families, 13(3), 266–280.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a New Resilience Scale: The Connor Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depress Anxiety, 18:76–82
Comstock, D. L., Duffey, T., & St. George, H. (2002). The relational-cultural model: A framework for group process. Journal for Specialists in Group Work, 27, 254-272. Coyle, J. P., Nohajski, T., Maguin, E., Safyer, A., Dewit, D. & Macdonald, S. (2009). An
Exploratory Study of the Nature of Family Resilience in Families Affected by Parental Alcohol Abuse. Journal of Family Issues, December, 30, 1606-1623.
Coyne, j. C. & Smith, D.A.F. (1991). Couples coping with a myocardial infarction: A contextual perspective on wives' distress. Journal of Personality and Social Psychology, 61, 404-412.
Cutrona, C. E., & Gardner, K. A. (2006). Stress in couples: The process of dyadic coping. In A. L. Vangelisti & D. Perlman (Eds.), The Cambridge handbook of personal relationships (pp. 501–515). New York: Cambridge University Press
Çağ, P., & Yıldırım, İ. (2013). Evlilik Doyumunu Yordayan İlişkisel ve Kişisel Değişkenler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 13-23.
164
Çakır, O. (2013). Evlilik Doyumunu Açıklamaya Yönelik Bir Model: Uyumsuz Şemalar, Bağlanma Stilleri ve Duygusal Düzenleme. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara
Çınar, L. (2008). Evlilik Doyumu: Cinsiyet Rolleri ve Yardım Arama Tutumu. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatisik : SPSS ve LISREL Uygulamaları. Pegem Akademi. Ankara
Dabrowska A., & Pisula E. (2010). Parenting stress and coping styles in mothers and fathers of pre-school children with autism and Down syndrome.Journal of Intellectual Disability Research 54(3):266-80.
Dağ, İ. (1991). Rosenbaum'un Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeği'nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 2 (4), 269-274.
Dallos, R. & Draper, R. (2005). An introduction to family therapy: Systemic theory and practice (2nd Ed.). Glasgow: Bell & Bain Ltd. Demaray,
Daly, J. K. (1999). Criris of Genealogy: Facing the Challenges of Interfility. In H.I.McCubbin, E. A. Thompson, A. I. Thompson, & J.Futrell (Eds.), The dynamics of resilient families (pp. 1-40). Thousand Oaks, CA: Sage.
Dayıoğlu, B. (2008). Resilience In University Entrance Examination Applicants: The Role Of Learned Resourcefulness, Percieved Social Support and Gender. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Deater-Deckard, K. (1998). Parenting Stress and Child Adjustment: Some Old Hypotheses and New Questions. Clinical Psychology: Science and Practice. 5(3),314–332. Deater-Deckard, K., & Scarr, S. (1996). Parenting stress among dual-earner mothers and
fathers: Are there gendeAr differences? Family Psychology, 10, 45–59.
Debrot,A. Schoebi, D. & Perrez, M. (2013). Touch as an Interpersonal Emotion Regulation Process in Couples' Daily Lives: The Mediating Role of Psychological Intimacy. Personality and Social Psychology Bulletin, 39 (10), 1373-1385.
165
De Haan, L., Hawley, D., & Deal, J. (2002) ‘Operationalizing family resilience: a methodological strategy, American Journal of Family Therapy 30, 275–291
DeLongis, A., & O'Brien, T. (1990). An interpersonal framework for stress and coping: An application to the families of Alzheimer's patients. In M. A. P. Stephens, J. H. Crowther, S. E. Hobfoll, & D. L. Tennenbaum (Eds.), Stress and coping in later-life families (221-240). New York: Hemisphere.
Demirbaş, N. (2010). Yaşamda Anlam ve Yılmazlık. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara
DeVellis, R. F. (2014). Ölçek Geliştirme Kuram ve Uygulamalar.(Çev.Ed.Totan, T.). Ankara: Nobel Yayınevi.
DeVires McKean, H., Kerrick, S. & Oetinger, M. (2007). Satisfactions and Regrets of Midlife Parents: A Qualitative Analysis. Journal of Adult Development, 14, 6-15. Devine, K. A., Heckler, C. E., Katz, E. R., Fairclough, D. L., Phipps, S., Sherman-Bien,
S.,Dolgin, M. J., Noll, R. B., Askins, M. A., Butler, R. W., & Sahler, O. J. Z. (2013, April 1).Evaluation of the Psychometric Properties of the Pediatric Parenting Stress Inventory (PPSI). Health Psychology.
Dooley, C., & Fedele, N. (1999). Mothers and sons: Raising relational boys (Work in Progress No. 84).Wellesley, MA: Stone Center Working Paper Series.
Doss, B. D., Simpson, L. E.,& Christensen, A. (2004). Why do couples seek marital therapy? Professional Psychology, 35, 608-614
Doss, B. D., Rhoades, G. K., Stanley, S. M., & Markman, H. J. (2009). Marital therapy,retreats,and books: The who, what, when and why of relationship help-