İlişkisel Yardım Arama Ölçeğ

Araştırmada, çiftlerin yardım aramaya ilişkin tutumlarını ortaya koymak için Özbay ve Aydoğan (2013) tarafından geliştirilen İlişkisel Yardım Arama Ölçeği kullanılmıştır. İlişkisel Yardım Arama Ölçeği'nin amacı, evli ya da romantik ilişkide bulunan bireylerin ilişki sürecinde yaşamış oldukları problem ya da kriz durumları karşısında yardım arama tutumlarını ölçmektedir.

Ölçeğin kişilerarası açıklık, zorlanma, danışmaya olan inanç, sosyal kabul ve ihtiyaç hissetme olmak üzere beş boyutu bulunmaktadır. Ölçeğin kişilerarası açıklık boyutu, ilişki içerisinde yaşanan problem ya da zor durumlar karşısında çiftin bu durumu başkalarıyla paylaşması ve çiftin kendilerini açmak istemelerini kapsar. Danışmaya olan inanç boyutu, çiftin ilişki ya da evlilik süresince yaşadıkları problem durumu karşısında profesyonel yardım ve profesyonel kişilere karşı güvenini kapsar. Zorlanma boyutu, çiftin evlilik ya da ilişki sürecinde problemin yoğunluğu karşısında yardım aramaya karşı eğiliminin artmasıdır. İhtiyaç hissetme boyutu çiftin ilişki ya da evlilik süresince problemlerinin

118

olduğunu kabul etmesi ve bunu çözme ihtiyacında olmasıdır. Son olarak sosyal kabul boyutu ise çiftin ilişki ya da evlilik süresince yaşayabileceği problem ya da olumsuz yaşantılar karşısında içinde yaşadığı toplumun algısına yönelik algıları içermektedir. İlişkisel yardım arama ölçeğinde 31 madde bulunmakta ve 6 dereceli (1.Hiç bir zaman, 6.Her zaman) likert tipi bir ölçek olarak kullanılmaktadır.

Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, 268 evli ya da romantik ilişki sürecinde olan 142 kadın (%53) ve 126 (%47) erkek üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliliği kapsamında açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. AFA sonucunda toplam varyansın %65.36’sını açıklayan beş boyutlu bir yapı elde edilmiştir. DFA sonucunda ise, tanımlanan beş faktörlü modelin uyum indeksleri şöyledir: 2

/sd= 2.82, RMSEA=.08, RMR=.10, CFI=.86, GFI=.75 olan bir uyum indeksi elde edilmiştir. Ölçeğe ilişkin olarak elde edilen RMR, CFI ve GFI değerleri düşük olmakla birlikte elde edilen 2

/sd= 2.82 değerinin 3'ün altında olması (Kline, 2005) ve RMSEA değerinin Hooper ve diğ., (2008) açıklamaları dikkate alındığında kabul edilebilir olması, söz konusu model için geçerli olduğunun bir kanıtıdır. Ölçüt geçerliliği için Minnesota Kişilik Envanterinin (MMPI) K alt ölçeği testiyle ilişkisine bakılmıştır. Korelasyon sonuçlarına göre, MMPI-K alt ölçeği ile zorlanma boyutu (r=.-14, p<.05) ve ihtiyaç hissetme boyutu (r=.-29, p<.01) ile negatif yönde ilişkiler bulunurken, sosyal kabul boyutu (r=.26, p<.01) ile pozitif yönde ilişkiler bulunmuştur. Ölçeğin güvenirlik çalışması için Cronbach alfa değeri hesaplanmıştır. Ölçek boyutları için güvenirlik katsayıları .71 ile .92 arasında değişmektedir.

Özbay ve Aydoğan (2013) tarafından geliştirilen İlişkisel Yardım Arama Ölçeği'nin bu araştırma kapsamında çiftlerin ilişkisel profesyonel yardım arama tutumu değerlendirileceği için psikometrik özellikleri tekrar incelenmiştir. Ölçeğin daha önceden tanımlanan beş boyutuna ilişkin olarak ilgili uzman görüşü doğrultusunda, ilişkisel yardım arama ölçeğinin yardım arama sıklığı ve yardım arama problemliliği içeren iki boyut içerisinde tanımlanabileceği öngörülmüştür. Ölçeğin danışmaya olan inanç ve zorlanma boyutlarının ilişki içerisinde yardım arama sıklığını göstermektedir. Yardım arama sıklığı; çiftin ilişki ya da evlilik yaşamı içerisinde problem ya da zor durumlarla karşı karşıya kaldıklarında ilişkisel profesyonel yardım arama tutumlarını belirtmektedir. İkinci olarak ise, kişilerarası açıklık, sosyal kabul ve ihtiyaç hissetme boyutları ise yardım arama problemliliğini göstermektedir. Çiftin ilişki ya da evlilik yaşamı içerisinde karşı karşıya kaldığı problem ya da zor durumları kabul etmelerini ve kendilerini açmalarını içerir.

119

Yukarıda, ölçeğin alt boyutlarına ilişkin yapılan açıklamalar dikkate alınarak ölçeğin ikinci düzey için iki boyutlu ölçme modelinin uyumu ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi tekniği kullanılarak test edilmiştir.

İlişkisel Yardım Arama Ölçeğinin daha önceden Özbay ve Aydoğan (2013) tarafından belirlenen beş boyutlu yapısını, iki boyutlu bir yapıda test etmek üzere LISREL 8.7 programı kullanılarak doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile incelenmiştir. İlk olarak gözlenen değişkenlerin t-değerlerinin manidarlık düzeyi incelenmiş olup, t-değerlerinin 2.56'dan yüksekliğinden dolayı .01 düzeyinde manidar olduğu söylenebilir. İkinci olarak ise göstergelerin standartlaştırılmış regresyon katsayısı incelenmiştir. Aşağıdaki Şekil 9 içerisinde ölçek ve alt boyutlarına ait olan standartlaştırılmış regresyon katsayısı verilmiştir.

120

121

31 maddeden oluşan iki boyutlu modelin sınanması için uygulanan ikinci düzey DFA sonucunda uyum indeksleri hesaplanmıştır. Elde edilen Ki-kare Uyum Testi değeri, 2

/sd= 3.02 (1296.07/428) olarak bulunmuştur. Analiz sonucunda elde edilen uyum indeksleri, RMSEA= .06, NNFI=.91, CFI= .91, GFI=0.82, AGFI=0.79 olarak hesaplanmıştır. Uyum indeksleri incelendiğinde, 2_{/sd değerinin Kline (2005) temel alındığında uyumun kabul} edilebilir olduğu görülmektedir. Aynı zamanda elde edilen RMSEA değerinin .06 düzeyinde modeldeki uyumun, modelin iyi olarak değerlendirebileceğini göstermektedir (Hooper ve diğ., 2008). CFI değerine bakıldığında Hu ve Bentler (2000) ve Sümer (2000) temel alındığında uyumun oldukça iyi olduğu görülmektedir. (≥.90=iyi uyum). Bununla birlikte NNFI değerinin Sümer (2000) temel alındığında gayet iyi olduğu söylenebilir. Modelin açıklandığı varyans değeri olan GFI'ye bakıldığında ise .82 düzeyinde bir değer elde edilmiştir. Ancak bu değer örneklem büyüklüğünden oldukça etkilenmektedir ve genellikle de büyük örneklemler içerisinde daha uygun değerler vermektedir (Sümer, 2000; Çokluk ve diğ., 2010; Hooper ve diğ., 2008). Elde edilen bu değerin kabul edilebilir olduğu görülmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde, ölçeğin uyum indekslerinin kabul edilebilir düzeyde olduğu görülmektedir.

Yapılan ikinci düzey analiz sonucunda, İlişkisel Yardım Arama Ölçeğinin yardım arama sıklığı (ilişkisel profesyonel yardım arama) ve yardım arama problemliliği olmak üzere iki boyut içerisinde de kullanılabilecği görülmektedir. Aynı zamanda bu araştırma grubu içerisinde kadınlar ve erkekler için ölçeğin güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Ölçeğin ilişkisel profesyonel yardım arama boyutunda kadınlar için .88, erkekler için .91 olan güvenirlik katsayıları elde edilmiştir. Ek-5 içerisinde İlişkisel Yardım Arama ölçeğine ait örnek maddeler sunulmuştur.