Silah Kullanma

Silah kullanma yetkisi bir anlamda zor kullanma yetkisinin en son ve en şiddetli derecesi sayılabilir. Silah kullanma yetkisi çerçevesinde silah denilince sadece tabanca anlaşılmamalı, her türlü patlayıcı ve ateşleyici aletler de bu kap- samda sayılır. Onun için aşağıda sayılacak şartlar ve kurallar bunların hepsi için geçerlidir248_.

Silah kullanma, kamu düzen ve güvenliğinin bozulmamasının ve bozulan düzenin tekrar düzeltilmesi için polisin zor kullanarak yapacağı ve fakat asesleri önceden belirtilmiş tamamıyla hukuki bir müdahaledir. Böyle olmakla birlikte bu önlem, düzenin yerine getirilmesi için en son bir çare ve sonuçları itibariyle zorun sınırlarını da aşabilen bir nitelik taşır249.

Silah kullanma yetkisinin temel yasal dayanağı PVSK 16. maddesidir. Ancak bunun dışında, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 18. maddede, Asayişe Mües-

248_{AYDIN, s. 129.} 249_{YAŞAR, Y. , s. 314.}

sir Bazı Suçların Önlenmesi Hakkında Kanun, Terörle Mücadele Kanunu, Sıkıyö- netim Kanunu 4. madde, OHAL Kanunu 23 madde ve Toplantı ve Gösteri Yürü- yüşü Kanunu 24 madde ile de polise bu yetki verilmiştir250_.

PVSK 16. maddesinin hükümlerinden çıkarılabilecek şu hallerde polis si- lah kullanabilir:

a)Polis nefsini müdafaa etmek için silah kullanabilir. Burada meşru mü- dafaanın şartlarını ayrıca belirtmekte yarar vardır. Meşru müdafaa hali olduğu ge- rekçesiyle polisin silah kullanılabilmesi için şu şartların varlığı gerekir: Polisin nef- sine bir taarruz veya tecavüz olmalı, taarruz haksız olmalı, müdafaa haksız mecbu- riyeti olmalı, taarruz ile müdafaa aynı anda olmalı, taarruz ile müdafaa eşit şiddet- te ve aynı şartlarda olmalı ve nihayet tecavüz devamlılık arz etmelidir.

Meşru müdafaanın bir hukuka uygunluk sebebi olarak kabulündeki en önem- li etken, savunmada zorunluluk bulunması, başka ifadeyle, saldırıya uğrayan kimsenin başka çaresinin bulunmaması, saldırıdan başka türlü kurtulmasının imkânsız olması olmasıdır. Bu nedenledir ki müdafaa olmadan da, saldırıyı def etme imkânı varsa, meşru müdafaa kabul edilemez251.

b)Ayrıca polis başkasının da canını ve ırzını korumak için silah kullanma yetkisine sahiptir.

c)Polis, ağır cezalık bir suçtan dolayı gözetiminde bulunan şahısların kaç- ması halinde, durdurmak veya kaçmasını önlemek amacıyla silah kullanabilir.

d)Polisin koruduğu kişi, yer ve eşyaya bir saldırı olması halinde, bunları korumak veya bunlara yapılan saldırıyı defetmek amacıyla silah kullanılabilir.

e)Ağır cezayı gerektiren bir suçlunun bulunduğu yer veya suçüstü yapılan yerlerin aranması esnasında şüpheli bir kişinin kaçması halinde bunu durdurmak amacıyla silah kullanma yetkisi doğar.

f)Ağır cezayı gerektiren bir suçlunun kaçmasını önlemek amacıyla da si- lah kullanabilir.

g)Polise saldırıya elverişli bir silah veya aletin teslimi istendiğinde uyul- maması halinde de polis silah kullanabilir.

250_{SÖNMEZ, Nevzat, Emniyet Teşkilatı ve Polis Meslek Hukuku, Seçkin Yay., Ankara,2002, s. 274.} 251 _{HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku (Genel Hükümler), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005, s. 141.}

h)Görevli polise engel olunması ve saldırılması hali de silah kullanma yetkisini doğurur.

i)Son olarak, devletin otorite ve icraatına silahlı olarak karşı gelinmesi hal- lerinde silah kullanılabilir.

Silah kullanma, polisin yasal yetkilerinden biri olmasına rağmen, bu yetki kullanılırken bir takım hususlara dikkat edilmelidir.

Polisin kaçmakta olan bir tutukluyu veya ülke bütünlüğünü tehdit eden siyasi ayaklanmayı yetki mercilerin verdiği izin doğrultusunda bastırmaya çalış- ması soncu ortaya çıkmış ölümler İHEB 3. ve AİHS 2. maddelerinde meşru ka- bul edilmektedir. Öldürme fiili sözleşmeye uygun olabilmesi için meşru müdafaa halinde olması gerekir. Öldürme ferdin gayri meşru cebir ve şiddete karşı ko- runmasını sağlamak için, zaruri olarak gerçekleştirilmiş ise sözleşmeye aykırılık yoktur252.

Öncelikle silah kullanma son çare olmalıdır. Yani başka her türlü yetki kul- lanılıp, her yol ve yöntem denenerek yetersiz kalınıp silah kullanmaya mecbur olunmalıdır. Ateş etme öldürmek için değil, yakalama ve kaçmayı önlemeye yete- cek derecede olmalıdır. Ateş etmeden önce mutlaka dur ihtarı yapılmalıdır.

Namlu ile ateş edilen kişi arasında üçüncü bir şahıs bulunmamalıdır. Bu amaçla üçüncü kişilere zarar vermemek için, kalabalık yerlerde silah kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Kullanılan silah ve aletler Emniyet Teşkilatı tarafından polise kullanılmak üzere verilen türden olmalıdır. Başkatip silah kullananlar sorumluluktan kurtula- maz.

Toplu olarak yapılan müdahalelerde toplu kuvvetin başındaki amirin emri olmadan kendiliğinden ateş edilmemelidir. Burada meşru müdafaa gibi haller hariç tutulmalıdır.

252_{BAŞLAR, Kemal, İnsan Hakları ve Kamu Hürriyetleri (2), EGM Polis Akademisi Başkanlığı, An-} kara,2001,

a.Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkında Kanununa Göre Silah Kullanma

Kanunun 1. maddesine göre; Polis ve jandarma, diğer kanun ve tüzüklerde yazılı yetkileri saklı kalmak üzere, aşağıda yazılı hallerde de silah kullanmaya yet- kilidirler;

A)PVSK 16. maddesinde yazılı hallerde,

B)(A) bendindeki yetkiler saklı kalmak üzere, ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis veya ağır hapis cezasını gerektiren suçlardan bir veya birkaçını işlemekten sanık veya hükümlü olup da haklarında tevkif veya yakalama müzekkeresi çıkarı- lan ve silahlı dolaşarak emniyet ve asayişi tek başına veya toplu olarak fiilen tehdit ve ihlal ettikleri anlaşılanlardan, teslim olmaları için İçişleri Bakanlığınca tespit edi- len tarihte başlamak üzere 10 günden az ve 30 günden çok olmamak şartıyla veri- lecek mühlet ile ad, san ve eylemleri de belirtilerek sanık veya hükümlünün dolaş- tığı bölgelerde mutat vasıtalarla ve uygun görülen yayın organlarıyla radyo ve tele- vizyon la da ilan edilenlerin belirtilen süre sonuna kadar adli makamlara, zabıtaya veya herhangi bir resmi mercie teslim olmamaları hallerinde.

Kanunun 2. maddesine göre de;

Birinci maddenin (B) bendinde sayılan hallerde:

a)Sanık veya hükümlünün teslim olması için yapılan (Teslim ol) ihtarın- dan sonra,

b)Polis veya jandarmaya karşı silah kullanmaya fil hal teşebbüs etmeleri ha- linde ise ihtara lüzum olmaksızın, Silah kullanılır.

Müsademe sırasında; sanık veya hükümlüye müsademede veya kaçmada yardımcı olanlar haklarında da birinci fıkra hükmü uygulanır.

Bu kanun hükümleri dairesinde silah kullanan polis veya jandarma hakkında hazırlık soruşturması Cumhuriyet Savcıları veya yardımcıları tarafından bizzat ya- pılır. Dava açıldığında sanık duruşmadan vareste tutulabilir ve hakkında açığa alma, işten el çektirme işlemi uygulanmaz.(Md 3)

b. Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa Göre Silâh Kullanma Yetkisi

Gümrük bölgesine Gümrük Kanunu gereğince belirlenen kapı ve yollardan başka yerlerden girmek, çıkmak veya geçmek yasaktır.

Bu yerlerde rastlanacak kişi ve her nevi taşıma araçları yetkili memurlar tarafından durdurulur ve kişilerin eşya, yük ve üzerleri ile varsa taşıma araçları aranır.

Dur uyarısına uymayan kişiler için önce havaya ateş edilmek suretiyle uyarı yinelenir. Bu uyarıya da uyulmaz ise görevli memurlar durmaya zorlayacak şekilde silâh kullanmaya yetkilidir. Ancak, silâhla karşılığa yellenilmesi veya meşru müdafaa durumuna düşülmesi hallerinde yetkili memurlar doğrudan hedefe ateş edebilir. Memurların silâh kullanmalarından dolayı haklarında soruşturma ve ko- vuşturma açılması halinde, bağlı bulunduğu kurum tarafından avukat sağlanır ve avukatlık ücreti kurumlarınca karşılanır.

Demiryolu araçlarına ilişkin işlemler istasyonlardaki beklemeleri sırasında uygulanır.

Kaçakçılığı önleme, izleme ve soruşturmakla yükümlü olanlar, gümrük bölgesindeki her nevi deniz araçlarına yanaşıp yük ve belgelerini incelemeye yetki- lidir. Görevlilerin yanaşmasına izin vermeyerek kaçan veya kaçmaya teşebbüs eden her nevi deniz araçlarına uluslararası deniz işaretlerine göre telsiz, flama, mors ve benzeri işaretlerle durması ihtar olunur. Bu ihtara uymayan deniz araçları- na uyarı mahiyetinde ateş edilir. Buna da uymayıp kaçmaya devam ettiği takdirde durmaya zorlayacak şekilde üzerine ateş edilir.

J. BİLGİ TOPLAMA VE İSTİHBARAT YETKİSİ