Menetme; bir kişinin belirli davranışlarda veya faaliyetlerde bulunmasına, ya da belirli davranış veya faaliyetlerin devam etmesine izin verilmemesi olarak tarif edilebilir182.
Ayrıca; Yasalara aykırı faaliyet gösteren yerler ili kişilerin faaliyetlerinin önlenmesi, devamına mani olunması ve gerektiğinde durdurulması olarak ta tanım- lanabilir183.
Faaliyetten men veya çalışmayı durdurma halleri, bir iş yerinin kapatmak- tan daha az etkili ama kapatma yetkisi gibi sonuç doğuran işlemler olabilir. Bu se- beple, örneğin bir iş yerinde bir cihazın çalışmaması için mühürlemek yetiyorsa, o iş yerini kapatmadan, faaliyetten men etme de imkân dâhilinde bulunmaktadır184.
Polisin, kişinin bir davranışını veya yapılan bir faaliyeti menetme yetkisi, konusuna göre çeşitlere ayrılır. PVSK, 11, 12, 14, 19 ve 21. maddelerin de düzen- lenmiştir.
182SÖNMEZ, 2005, s. 125.
183YAŞAR, 2000, s. 276. 184DERDİMAN, s. 256.
2. Polisin Genel Ahlaka Aykırılık Nedeniyle Men Etme Yetkisi
Polisin genel ahlaka aykırılık ile ilgili yetkisi PVSK 11. maddesinde dü- zenlenmiştir. Bu maddenin tam metni şöyledir; Polis;
a)Genel ahlak ve edep kurallarına aykırı olarak; utanç verici ve toplum düzeni bakımından tasvip edilmeyen tavır ve davranışlarda bulunanlar ile bu nite- likte söz, şarkı, müzik veya benzeri gösteri yapanları,
b)Çocuklar, kız ve kadınlar ile genç erkeklere sözle veya herhangi bir şe- kilde sarkıntılık edenleri, kötü alışkanlıklara ve her türlü ahlaksızlığa yönelten ve teşvik edenleri,
c)Genel ahlâk ve edebe aykırı mahiyette her türlü sesli ve görüntülü eser- leri, kaydedildiği materyale bakılmaksızın üreten ve satanları,
Herhangi bir müracaat veya şikayet olmasa bile engeller, davranışlarının devamını durdurarak yasaklar, şüpheliler hakkında tanzim olunacak evrakı derhal, şikayete bağlı suçlar hakkındaki evrakı da şikayet ve müracaat vuku bulduğu tak- dirde adliyeye tevdi eder.
Video ve ses bantlarını ticari maksatla dolduran gerçek veya tüzel kişiler, bu bantların birer adedini piyasaya çıkarmadan önce mahallin en büyük mülki amirine vermek zorundadırlar.
Bu maddenin metninden çıkarılacak sonuca göre, genel ahlaka aykırılık ile ilgili menetme yetkisi kısaca iki şekilde olur. Bunlar;
a)Kişilere sarkıntılık etmek gibi genel ahlaka aykırı davranışların ve bu davranışlarda bulunanların men edilmesi,
b)Genel ahlâk ve edebe aykırı mahiyette her türlü sesli ve görüntülü eser- leri, kaydedildiği materyale bakılmaksızın üreten ve satanların men edilmesi, yani bu faaliyetleri yapanlara izin verilmemesidir.
3. Polisin Küçükler ile İlgili Men Etme Yetkisi
Bu yetki PVSK 12. maddesinde şöyle düzenlenmiştir; Kanunî istisnalar saklı kalmak üzere, eğlence, oyun, içki ve benzeri amaçlı umuma açık ve açılması izne bağlı yerlerde 18 yaşından küçükler çalıştırılamaz.
Polis bar, pavyon, gazino, meyhane gibi içkili yerler ile kıraathane ve oyun oynatılan benzeri yerlere yanlarında veli ve vasileri olsa bile 18 yaşını doldurmamış küçüklerin girmesini meneder.
Bu madde hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında PVSK 17, işyerle- ri hakkında da PVSK 8. maddeleri hükümlerine göre işlem yapılır.
Buna göre, polisin küçükler ile ilgili menetme yetkisinin de iki şekilde ya- pıldığı anlaşılmalıdır.
a)Kanunî istisnalar saklı kalmak üzere, eğlence, oyun, içki ve benzeri amaçlı umuma açık ve açılması izne bağlı yerlerde 18 yaşından küçüklerin çalıştı- rılamaması.
b)Polis bar, pavyon, gazino, meyhane gibi içkili yerler ile kıraathane ve oyun oynatılan benzeri yerlere yanlarında veli ve vasileri olsa bile 18 yaşını dol- durmamış küçüklerin girmesini meneder.
4. Polisin Gürültüyü Men Etme Yetkisi
Meskûn mahalde, mesken dâhil kapalı ve açık yerlerde saat 24'ten sonra alışılmışın dışında ve halkın huzur ve rahatını bozacak şekilde gürültü yapanları polis men eder. Önceden izin alınan düğün ve tören gibi faaliyetler bu kapsamın dışındadır. Bununla ilgili PVSK 14. maddesi şu hükmü getirmiştir:
Şehir ve kasabalarda gerek mesken içinde ve gerek dışında saat 24'ten sonra her ne suretle olursa olsun civar halkının rahat ve huzurunu bozacak surette gürültü yapanlar polisçe men olunur. Zabıtadan izin alınarak yapılacak düğün, müsamere ve balolar bu kayıttan müstesnadır.
5. Polisin Trafikle İlgili Men Etme Yetkisi
Trafiğin akış ve kontrol sistemi Karayolları Trafik Kanunu ile düzenlen- miştir. Ancak, trafik güvenliği amacıyla, PVSK 19. maddesi ile polise trafik kural- larına aykırılığı görülen araç ve sürücülerin çalışmaktan men edilmesi yetkisi ve- rilmiştir. Söz konusu madde metni şöyledir:
Polis; sokak, meydan ve umuma mahsus yerlerde intizamı temin ve Trafik Yönetmeliği'ndeki vasıflara uygun olmayan nakil vasıtalarını işletmekten ve bu vasıtaları sarhoş olarak veya trafiğin intizam ve selametini bozacak surette idare edenleri çalışmaktan men eder.
6. Polisin Neşriyat ile İlgili Men Etme Yetkisi
Polisin neşriyat ile ilgili yetkisi, basılı eserler araç olarak kullanılmak sure- tiyle halkın huzurunun bozulmasını ve dolandırılmasını önleme amaçlıdır. PVSK 21. maddesi şu şekilde düzenlenmiştir:
Bir neşir vasıtası için abone yazmak veya bunlar için yazı, resim, ilan gibi bir madde kabul etmek maksadıyla Basın Kanununa göre alınmış vesikası olmaksı- zın idare evlerinin dışında dolaşanlar veya dolaştırılanlar, şantajdan veya böyle bir hareketle dolandırıcılıktan maznun olarak takibat altında bulunanlar polisçe bu yolda çalışmaktan men edilir.
Görüldüğü gibi, bu yetki çerçevesinde polis tarafından men edilen kişiler iki grupta toplanmaktadır.
a)Yetkili mercilerden habersiz olarak abone yapmak ve reklam almak gibi faaliyetlerde bulunanlar.
b)Haberdar olsa bile, bu konuda dolandırıcılıktan sanık konumuna düşen- ler.
7. Polisin İzin Alınmadan Yardım Toplamayı Men Etme Yetkisi
Yardım toplama usul ve şartları,2860 sayılı kanunla bu kanunun uygula- masına dair yönetmelikte detaylı olarak düzenlenmiştir. Bu mevzuata aykırı ola- rak yardım toplamak aynı zamanda bir suçtur. Kanuna aykırı yardım toplayanlar bu bakımdan hemen yasaklanır. Yardıma el konarak tüm soruşturma dosyası ve eldeki veriler adliyeye intikal ettirilir. Derneklerin kabul ettikleri bağış gibi gelir- leri bundan ayrı tutmak gerekmektedir. Keza, bir kişinin elden diğer kişiye yar- dımda bulunması halinde yardım toplama kanunu hükümleri uygulanmamalıdır. Yardım Toplama Kanununa göre yardım toplamanın söz konusu olabilmesi için açılan kampanyanın kamu oyununa duyurulması yeterli ve gereklidir185.
8. Polisin Kişileri Adresten Ayrılmayı Men Etme Yetkisi
PVSK ek 3. maddesinde düzenlenmiştir
Ek Madde 3 göre; Polis, aşağıdaki hallerde gerekli görülen kişiler- den;
a)Devletin bütünlüğü, genel güvenliği ve Anayasa düzeni ile kaçakçılık ve uyuşturucu maddelerle ilgili olarak yaptığı suç soruşturmaları sırasında ifadesine başvurulacak olanlara,
b)Vatandaşlık durumu ile bu Kanunun 17. maddesinde belirtilen kimlik tespiti yapılıncaya kadar, Tespit edilmiş olan ikametgâh veya iş adreslerinden ay-
185DERDİMAN, Cengiz, Polis Yönetimi ve Hukuku, III. Baskı, Nobel Yayıncılık, Ankara, 2007, s. 278.
rılmamalarını yazılı olarak isteyebilir. Bunların, bulunabilecekleri yeni adreslerini bildirmeleri şartıyla o yerden ayrılmalarına mahallin en büyük mülki amirinin yazılı emriyle izin verilir186.