B. HİZMETİN MAHİYETİNE GÖRE POLİSİN GÖREVLERİ
2. Polisin Önleme Görevi
Suçları önlemek demek, suç riskinin önceden sezilmesi, görülmesi, tanınması, değerlendirilmesi suçun önüne geçmek için de gerekli girişimlerin yapılması demek- tir87.
Polisin önleyici görevi, suçları önlemeyle kapsamlı bir mücadeleyi gerektir- mekte olup, Uluslararası Suç İşlenmesini Önleme Departmanınca şu şekilde tanımla- maktadır; Suç önleme, suça sebep olan faktörleri yok etmek, güvenlik bilincini geliş- tirmek, hayat kalitesini olumlu yönde etkilemek amacıyla gösterilen tavır ve davranış- larda artış sağlamaktır88. .
Kolluğun önleme yetkisinin amacı ileriye yöneliktir. Tehlike önlenecektir, infaza yardım ile bastırma görevi bir tarafa bırakılacak olursa, kolluğun suç öncesi görev ve suç sonrası görev olmak üzere 2 büyük görevi vardır. Polisin önleme gö- revi; hükümet emirlerine, hukuk normlarına ve kamu düzenine uygun olmayan hareketlerin işlenmesinden önce önünü almak şeklinde tanımlanmıştır (PVSK 2, PVST 1).
Önleme görevi suç işleninceye kadar olan safhalardan oluşur. Polisin ön- leme görevlerinin bir kısmı doğrudan doğruya konusu suç teşkil eden fiil ve hare- ketlere karşı tedbirlerden oluşurken, diğer kısmı ise, konusu suç teşkil etmediği halde, kamu düzenini ve asayişi temine yönelik tedbirlerdir. Bu görevler sürekli olabildikleri gibi, belli zamanlarda ifa edilen görevler de olabilirler.
87GELERİ, Aytekin, Önleyici Polis, Seçkin Yayınları, Ankara, 2003, s.46.
88GÜLCÜ, Tarık Ziyad, Suçun Önlenmesinde Polisin Rolü, EGM Strateji Geliştirme Daire Başkanlı- ğı, EGM Basımevi, Ankara, 2006, s. 21. (Çev.)
a.Genel Güvenlik ve Esenliği(Asayişi), Tasarruf Güvenliğini Koruma Göre- vi
Genel güvenlik; yetkili makamların toplumsal disiplini sağlama, esenliği koruma yönünden alınan yasal önlemler ve konuya ilişkin olarak konan yasak ve emirlerle sağlanır. Güvenliğin sağlanması, önleyici yani önleyici kolluk görevleri- nin gereğince yerine getirilmesinin bir sonucudur89.
Tasarruf güvenliği deyimi ise, devlet dairelerinin, kurumların, gerçek ve tüzel kişilerin yasalarla kendilerine verilmiş görevleri yapabilmelerini, tanınan hak ve yetkileri, mal, mülk ve eşyalarını kullanabilmelerini anlatır90.
Kolluk önleyici kolluk görevini kendi bölgesinde her yerde devriyeler gezdirerek yerine getirir. Devriyeler hizmet sırasında dolaştıkları yerlerde herhan- gi bir suç işlenip işlenmediğini de araştırırlar. Ayrıca, yangın, su baskını, deprem, toprak kayması vb. olayları haber alan devriyeler kendi amirlerine ve ilgili kamu görevlilerine haber verir ve gecikmeksizin olay yerine giderek gerekli bütün ted- birleri alırlar. Buna ilişkin tutanağın bir suretini mülki amire, bir suretini de Cum- huriyet Savcısına verir.91.
b. Konut Dokunulmazlığını Koruma Görevi
Konut dokunulmazlığı Anayasada düzenlenen temel hak hürriyetlerinin en önemlilerindendir. Anayasaya göre;
‘Kimsenin konutuna dokunulama
Gerek Anayasa madde 21 ‘konut dokunulmazlığı’ ilkesinin gerekse TCK madde 116 ‘konut dokunulmazlığı ihlali’ ilişkin kuralları birlikte değerlendirildi- ğinde konut sahibi ya da sahiplerinin rızası olmaksızın, konuta girmek, girdikten sonra çıkmamak vb. hareketler suç oluşturur92.Bu anlamda olmak üzere, konut
dokunulmazlığının korunması kolluğun başlıca görevleri arasında yer alır.(PVSK md.1).Ancak bu koruma kural olarak genel kollama görevi içinde sağlanan güven- lik önlemleri ile sağlanır. Bu konuda kolluk devriyeleri ilk akla gelen önlemdir.
89 KUTKAN, Mahmut-KOÇ, Cihan, İdare Hukuku ve İdari Kanunlar, Jandarma Subay Temel Kursu, Jandarma Okullar Kotanlığı, Ankara,1999, s.72.
90 KUTKAN-KOÇ, s.72.
91 GÜNDOĞAN, Kadir-KOÇ, Cihan-ÖZBUDAK, Coşkun, Kolluğun Önleyici ve Adli Görevleri, Kartal Yayınevi, Ankara, 2007, s.46.
92 SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Genişletilmiş II. Baskı, Ankara, Eylül 1997, s.614–615.
Ancak bu konuda PVSK 20. maddesi bir hukuka uygunluk nedeni ön görmüştür. Buna göre;
İmdat istenmesi veya yangın, su baskını ve boğulma gibi büyük tehlikele- rin haber verilmesi ya da görülmesi halleri ile ağır cezalık suçların işlenmesine veya devamına engel olmak için konutlara, iş yerlerine ve eklentilerine kollukça girilebilir’.Böylesi durumlarda konut sahiplerinin rızasının varlığı ya da yokluğu- nun bir önem taşımayacağı ortadadır93.
c.Halkın Irz, Can ve Malının Korunması Görevi
Danıştayın bir kararında da belirttiği gibi; ‘Devlet ve bu anlamda kolluk makamları; belli bir olayla karşı karşıya olmadıkça ancak genel nitelikte ve kolla- yıcı, koruyucu önlemler almakla yükümlüdürler. Kişisel çıkar ve ihtiyaçlarda bu genellik içinde sağlanmış ve korunmuş olur. Zabıta hizmet ve tedbirleri de bu ge- nel kuralın dışında düşünülmeyeceğinden, kişisel ve bireysel zabıta tedbirleri ile ancak özel karakter taşıyan hallerde ve başlangıçta hükümet yetkili ve görevlileri haberdar edilmek koşuluyla özel olaylara uygulanabilir94.
Bu anlayış içinde her hangi bir kimsenin ırz ve canına yönelen ve başka türlü önlenmesi olanağı bulunmayan bir saldırıyı sağmak için kolluk ‘haklı sa- vunma( meşru müdafaa) veya zaruret hali’ sınırları içinde silah kullanma dahi, saldırının derecesi oranında zor kullanma yetkisine sahiptir ( PVSK md.16/B).Haklı savunma ise bir hukuka uygunluk nedeni olup eylemin hukuka uygun olmasından ötürü bir cezasızlık nedenidir (TCK md. 25/1). Kaldı ki, böyle bir durumda haklı savunma koşullarının varlığı halinde TCK md. 25/1 de yer alan hak herkese tanınmış bir hak niteliği taşır95.
d.Kamunun İstirahatını Sağlama Görevi
Bireyler, toplum denen organizmanın hücreleri gibidir. Devletin varlık nedeni onların her açıdan huzurunu sağlamaktır. Bu anlamda olmak üzere herkesin gönlünce ve yasal sınırları içinde çalışıp dinlenebilmesi için önlem alınması ve böylelikle esenliğin sağlanması oldukça önemli bir konudur. Bu bakımdan PVSK md. 1 de ‘ Kolluk kamunun istirahatını sağlar’ kuralına yer vermiştir. Bazı hukuka
93 GÜNDOĞAN-KOÇ-ÖZBUDAK, s.47.
94 Danıştay D.D. Genel Kurul, 1948 /108 sayılı içtihadı(KUTKAN-KOÇ, İdare Hukuku ve İdari Ka- nunlar, s.73.)
aykırı davranışlarla vatandaşların rahatsız edilmesi olasıdır. Bu konuda ilk akla gelen sorun gürültüdür. Çağımızın aslında gürültü çağı olduğu gerçektir. Ancak insanların hiç olmazsa konutlarında, bu gibi rahatsızlıklardan korunmuş olması son derece önemlidir. Bu nedenle, TCK 123 ve 183 maddelerinde yer alan düzen- lemelerle gürültüyü cezalandırmıştır96.
e.Yardım Gerekenlere Karşı Yardım Görevi
PVSK’ya göre kolluk yardım isteyenlere yardıma muhtaç olan çocuk, akıl hastası ve acizlere yardım eder (PVSK md 1.)
Çağdaş demokrasilerin en belirgin özelliği, sosyal hukuk devleti ilkesini en önemli anayasal ilke olarak benimsemeleridir. Bunun sonucu olarak, devlete pek çok sosyal ödevler yüklenir. İşte, kolluğa yasayla verilmiş bu ödevlerde, bu yükümlülüğün bir sonucudur. Söz konusu sosyal görevler ya da yükümlülükler değişik özellikler gösterir.PVSK’nın uygulama biçimini göstermek üzere, çıkarıl- mış olan, Polis Vazife ve Selahiyetleri Tüzüğü(PVST) kolluğun hangi hallerde halka yardım edeceğini oldukça ayrıntılı bir düzenleme ile altı fıkrada belirlemiş- tir(PVST md 2.)97