İfade Alma Kavramı

Polis tarafından tanıkların, mağdurların, sanıkların ve şüpheli şahısların konuya uygun şekilde ifadelerinin alınması ve dokümantasyonun uygulanabilirliği, hazırlık soruşturmasının ana unsurlarını teşkil etmektedirler.

Polisin bu yetkisi, CMK 145–148. maddeleri, PVSK 15. ve 17. maddesi- nin ile Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. PVSK 15. maddesinde Polis; yaptığı tahkikat esnasında ifadelerine müracaatı la- zım gelen kimseleri çağırır ve kendilerine lüzumlu olan şeyleri sorar hükmü yer almaktadır.

PVSK 17. maddesin de Kanun ve usul dairesinde verdiği emre itaatsizlik ve ittihaz eylediği tedbirlere riayetsizlik edenler; vazife yaparken polise mukave- mette bulunan veya vazifesinden alıkoymak maksadı ile polise zorla karşı koyan ve yakalanmadıkları takdirde hareketlerinde devam etmeleri melhuz bulunana şahıslar karakola götürülüp haklarında tanzim olunacak evrakla beraber adliyeye verilirler diyerek ifade alınabilecek kişiler belirtilir.

Karakola davet etme bir kişinin ifadesine başvurmak veya başka bir amaçla karakola götürülmesi veya çağrılması demektir. İfade alma ise, şüphelinin kolluk görevlileri veya C. Savcısı tarafından soruşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesine denir.

Polisin ifade alması tanık dinleme veya şüphelinin sorguya çekilmesi ola- rak kabul edilmemektedir. Sorgu ile ifade alma arasında gözetildiği ileri sürülen bir ayırıma göre; sorguda dinlenen kişinin devlet adına faaliyette bulunan kişini tarafından kovuşturma konusu oluşturan fiil ve bununla ilgili, mahkeme açısından

311 _{ÖZCAN, İrfan, Yeni TCK Göre Memur ve Diğer Kamu Görevlerine İlişkin Suçlar, Ankara, Ocak} 2006, s. 1.

önemli sayılacak durumlar hakkında, bilgi sağlama faaliyeti söz konusu olmakta- dır312_.

Kolluk, bir suçun işlenip işlenmediğini öğrenebilmek, soruşturmaya baş- layabilmek ve basit bir şüphe üzerine başlatmış olduğu soruşturmada kimin hangi muhakeme rolüne sahip olacağını belirleyebilmek için temasa geçtiği kişilere ön bilgi almaya yönelik bir takım sorular yöneltebilecektir. Kolluğun çeşitli kişilere soru sorması, olayın bir resmini oluşturmak istemesi durumunda henüz bir ifade alma işlemi başlamamıştır313.

Kolluğun ön bilgi alma faaliyetini şüpheli ortaya çıktığı andan itibaren kesmesi ve ifade alma faaliyetine başlaması gereklidir. Bu noktada ne zaman ön bilgi alma faaliyetinden ifade alma faaliyetine geçileceği büyük önem taşımakta- dır. Çünkü ifadesi alınacak olan kişiye haklarının hatırlatılması gerekmektedir. Bu yüzde ön dinleme, somut şüphenin henüz hiçbir ilgiliye yönelmediği bir aşamada meşru olabilir. Şüpheli ortaya çıktıktan sonra, kolluğun ön bilgi edinme faaliyeti kapsamında kişileri dinlemesi mümkün değildir. Çünkü böyle bir dinleme teknik anlamda bir ifade alma olarak değerlendirilir ki buda hukuka aykırıdır314.

PVSK da yukarıda zikredilen maddeleri gereğince karakola davet edile- cek ya da götürülebilecek kişiler üç grupta toplanabilir. Bunlar;

1) Yapılan soruşturma ile ilgili olarak ifadesine başvurulması gerekenler, 2) Görev esnasında polise mukavemet edenler ile görevini engelleyenler ve 3)Mahkemede hazır bulundurulması gerekenlerdir.

Bir olay ile ilgili olarak ifadesine başvurulabilecek kişiler de yasal olarak tanımlanmış kişilerdir. Polisin, herhangi bir olay ile ilgili olarak ifadesini alabileceği kişiler altı grupta toplanabilir. Bunlar:

a) Mağdurlar (suçtan zarar görenler), b) Müştekiler (şikâyetçiler),

c) Muhbirler (suçu ihbar eden veya polise bildirenler), d) Tanıklar (olaya şahit olup hakkında bilgisi olanlar),

312_{BAL, Ramazan, Adli-İdari Soruşturma ve Resmi- Mesleki Yazışma Kuralları, Adalet Yay., 2006, s.} 257.

313_{KOCA, Mahmut, Yakalama Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği Hakkında Genel Bir De-} ğerlendirme, Atatürk Üniversitesi, Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi Clt. III S. 1, s. 62. 314_{KOCA, s. 63–64.}

e) Sanıklar ve

f) Bilgisine başvurulması gereken diğer kişilerdir.

CMK 145. maddeye göre İfadesi alınacak veya sorgusu yapılacak kişi da- vetiye ile çağrılır; çağrılma nedeni açıkça belirtilir; gelmezse zorla getirileceği yazı- lır.

CMK 146 maddesinde Şüpheli veya Sanığın Zorla Getirilmesi ile ilgili hükümler belirtilmiştir. Bunlar;

1) Hakkında tutuklama kararı verilmesi veya yakalama emri düzenlenme- si için yeterli nedenler bulunan şüpheli veya sanığın zorla getirilmesine karar veri- lebilir.

Zorla getirme kararı, usulüne uygun olarak davet edilen kişilerin her han- gi geçerli bir mazeret göstermeksizin gelmemeleri halinde zorla getirilme yetkisini veren kararadır. Başka bir ifade ile zorla getirme kararı, gereğinde zor kullanmaya yetki veren bir karara olup; davetiye ile çağrılıp ta gelmeyen veya tutuklama kararı çıkarılması için yeterli nedenlerin varlığı halinde veya hakkında yetkili adli ma- kamlarca çıkarılan ve kolluğa bu kimseleri zorla getirme yetkisi ve görevi veren emir niteliği taşır315.

2) Zorla getirme kararı, şüpheli veya sanığın açıkça kim olduğunu, ken- disiyle ilgili suçu, gerektiğinde eşkâlini ve zorla getirilmesi nedenlerini içerir.

3) Zorla getirme kararının bir örneği şüpheli veya sanığa verilir.

4) Zorla getirme kararı ile çağrılan şüpheli veya sanık derhâl, olanak bu- lunmadığında yol süresi hariç en geç 24 saat içinde çağıran hâkimin, mahkeme- nin veya zorla getirmeyi isteyen C. Savcısının önüne götürülür ve sorguya çekilir veya ifadesi alınır.

5) Zorla getirme, bunun için haklı görülecek bir zamanda başlar ve hâ- kim, mahkeme veya zorla getirmeyi isteyen C. Savcısı tarafından, sorguya çe- kilmenin veya ifade almanın sonuna kadar devam eder.

6) Zorla getirme kararının yerine getirilememesinin nedenleri, köy veya mahalle muhtarı ile kolluk görevlisinin birlikte imzalayacakları bir tutanakla saptanır.

315 _{TAŞDEMİR-ÖZKEPİR, s. 567.-MALKOÇ, İsmail-YÜKSELTEPE, Mert, Açıklamalar ve Yorum-} lar Ceza Muhakemesi Kanunu, Malkoç Kitabevi, 2005, s. 412.