Sahur Yemeğini Geciktirmek

اَنَ ثَّدَح

تِباَث ِنْب ِدْيَز ْنَع ، سَنَأ ْنَع ،ُةَداَتَ ق اَنَ ثَّدَح ، ماَشِه ْنَع ، َيََْيَ

: َلاَق ،

ِهْيَلَع ُللها تَّلَا ِللها ِلوُسَر َعَم اَنْرَّحَسَت"

تَلِإ اَنْجَرَطَف ،َمَّلَسَو

ًةَيآ َنيِسْمَخ ُلُجَّرلا ُأَرْقَ ي اَم ُرْدَق :َلاَق ؟اَمُهَ نْ يَ ب َناَك ْمَك :ُتْلُ ق ،" ُة َلََّصلا ِتَميِقُأَف ،ِدِجْسَمْلا

Bize Yahyâ, Hişâm’dan rivâyet etti. (o) dedi ki: Bize Katâde, Enes’ten, o da Zeyd b. Sâbit’ten rivâyet etti. Zeyd: “Biz Rasûlullah (s.a.v.) ile beraber sahur yemeği yedik. Ardından mescide gittik.” demişti. Namaz kılındı.” Ben: “ İkisi (Namazla sahur) arası ne kadardı?” dedim. Zeyd, “Kişinin elli ayet okuyacağı kadar” cevabını verdi.⁴⁵⁰

Sika râvi Yahyâ b. Saîd hakkında 1. hadiste bilgi verilmişti. Onun hocası Hişâm ed-Destuvâî, (ö. 154/771) nisbesiyle meşhur sika, sebt ve emîru’l-mü’minîn fi’l-hadîs şeklinde vasfedilen hafızası kuvvetli bir muhaddistir. Kaderî görüşte olmakla suçlanmışsa da mezhebinin propagandasını yapmadığı ya da bu görüşlerinden vazgeçtiği için ondan hadis rivâyet edilmiştir.⁴⁵¹ Onun rivâyeti aldığı Katâde, 17. hadiste tanıtılmıştı. Rivâyeti Zeyd b. Sâbit’ten nakleden Enes b. Mâlik (ö. 93/711) ise muksirûndan meşhur sahâbîdir. Bu değerlendirmelerle birlikte hadisin senedinin sahih olduğu söylenebilir.

Ahmed b. Hanbel, bu hadisi Veki‘ > Hişâm > Katâde…; Affân, Yezîd, Behz > Hemmâm > Katâde… tariki; son olarak da Hasan b. Mûsâ > Ebû Hilâl > Katâde… tariki olmak üzere 5 ayrı hocasından daha nakletmiştir.452

449 Tahâvî, Şerhu Meâni’l-âsâr, 2: 232-235.

450Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5: 182; a.mlf, Müsned, Thk. Şuayb el-Arnaût, 35: 461.

451 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 279; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 8: 198; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 9: 59-61; İbn Hibbân, es-Sikât, 7: 569; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 30: 215-223; Zehebî, Siyer, 7: 149-156; İbn Hacer, Takrîb, 1022.

452 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5: 185, 186, 188, 192; a.mlf, Müsned, Thk. Şuayb el-Arnaût, 35: 489, 491, 492, 500, 523-524.

107

Bu râvîlerden Veki‘ b. Cerrâh ve Affân b. Müslim hakkında 10. , Hemmâm b. Yahyâ hakkında 17. , Yezîd b. Hârûn hakkında 11. , Hasan b. Mûsâ hakkında 16. hadiste bilgi verilmişti. İbn Hanbel’in hocası Behz b. Esed el- Ammî Ebu’l-Esved (ö. 197/813), sika, sebt ve hüccet bir muhaddistir.⁴⁵³ Ebû Hilâl, Muhammed b. Süleym er-Râsıbî (ö.

167/785) sadûk, fihi leyyin, leyse bi’l-kavi olarak değerlendirilen, hadisi i’tibâr ve ihtibar için alınan bir râvîdir.⁴⁵⁴ Dolayısıyla Ebû Hilâl Muhammed b. Süleym er-Râsıbî’nin bulunduğu bu tarik hasen, diğerleri sahihtir.⁴⁵⁵

Bu rivâyetlerin metinlerine bakıldığında Yezîd b. Hârûn’dan gelen rivâyette ْنِم اًوْحَن ًةَيآ َنيِسْمَخ ifadesi, Behz’den gelen tarikte ise ًةَيآ َنيِّتِس ْوَأ ifadesi ziyade olarak bulunmaktadır. Bunun dışında bir farklılık yoktur. Bu rivâyetlerin isnad şeması şöyle gösterilebilir:

453 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 299; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 2: 143; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 2: 431; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 4: 257-9; Zehebî, Siyer, 9: 192; İbn Hacer, Takrîb, 178. (Vefat Târîhi olarak 200 yılı da verilmektedir. Yahyâ b. Saîd el-Kattân'dan önce öldüğü söylenmiştir. Zehebî de onun 197 yılında öldüğünü söyler.)

454 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 278; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 1: 105; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 7: 273-274; İbn Adi, el-Kamil, 7: 436-445; İbn Hibbân, el-Mecrûhîn, 2: 293-294; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 25: 292-295; Zehebî, Mîzânü’l-i’tidâl, 3: 574; İbn Hacer, Takrîb, 849.

455 Ahmed b. Hanbel, Müsned, Thk.Şuayb el-Arnaût, 35: 524. Hz. Peygamber Zeyd b. Sâbit Enes b. Mâlik ^Katâde Hişâm Yahya Veki' Hemmâm

Affân ^{Ahmed b.} _Hanbel Yezîd

Behz Ebû Hilâl ^{Hasan b.} _Musa

108

Hadis diğer hadis kaynaklarında da yeralmaktadır. Hişâm’dan gelen tariki, Abd b.

Humeyd, Abdülmelik b. Amr.. tarikiyle; Dârimî ve Bıuhârî, Müslim b. İbrâhim…

yoluyla; Müslim, İbn Ebî Şeybe > Veki‘ … yoluyla; İbn Mace, Ali b. Muhammed… tarikiyle; Tirmîzî, Yahyâ b. Mûsâ > Tayâlisî … tarikiyle; Nesâi, İshâk b. İbrâhim > Veki‘… ve İsmâil b. Mes‘ûd > Hâlid b. el-Hâris … tarikiyle; İbn Huzeyme, biri, Muhammed b. Abdüla’la > Hâlid b. el-Hâris… tariki; diğeri de, Ca‘fer b. Muhammed > Veki‘… yoluyla; Ebû Avâne, Sâğânî > Ravh b. Ubâde > Yûnus b. Habib > Tayâlisî… tarikiyle; yine Ebû Avâne, Muhammed b. İsmâil > Sâğânî > Ravh b. Ubade > Yûnus b. Habib > Tayâlisî … tarikiyle; Tahâvî, İbn Merzûk > Ebû Âmir el-Kâdi… tarikiyle; Taberânî, Yusuf el-Kâdî > Müslim b. İbrâhim… tarikiyle; ayrıca Ebû Müslim el-Keşşî > Müslim b. İbrâhim... tarikiyle; Beyhâkî, Muhammed b. Ya‘kûb > Muhammed b. Muhammed b. Yusuf > Muhammed b. Eyyûb > Müslim b. İbrâhim… tarikiyle rivâyetleri eserlerine almışlardır.⁴⁵⁶ Bu rivâyetlerin isnad şeması şöyle gösterilebilir:

456 Abd b. Humeyd, Müsned, 1: 217; Dârimî, “Savm”,8; Buhârî, “Mevâkıtu’s-salât”, 27; Müslim, “Sıyam”, 47; İbn Mâce, “Sıyam”, 23; Tirmîzî, “Savm”, 14; Nesâî, “Sıyam”, 21; İbn Huzeyme, Sahih, 3: 215; Ebû Avâne, Müstahreç, 2: 180; Tahâvî, Şerhu Meani’l-âsâr, 1: 177; Taberânî, el-Mu‘cemu’l-kebîr, 5: 116; Beyhâkî, es-Sünenü’l- Kübrâ, 4: 400. Hz. Peygamber Zeyd b. Sâbit Enes b.

Mâlik ^{Katâde Hişâm}

Yahya

b.Saîd ^{Ahmed b.} Hanbel Abdülmelik b. Amr Abd b. Humeyd Müslim b. İbrahim Dârimî Buhârî

Tayâlisî ^{Yahya b.} _Musa Tirmîzî

Veki'

İshâk b.

İbrahim ^Nesâî İbn Ebi

Şeybe ^Müslim Ali b. Muh. İbn Mâce

Ca'fer b. Muh. Huzeyme ^İbn Ahmed b. Hanbel Halid b. el-Hâris İsmail b. Mes 'ûd ^Nesâî Muh. b.

109

Hemmâm’dan ve Ebû Hilâl’den gelen tariki, Buhârî, Amr b. Âsım > Hemmâm, … yoluyla; Müslim, Amr en-Nakid > Yezîd b. Hârûn > Hemmâm… tarikiyle; İbn

Huzeyme, Muhammed b. Beşşâr > Sâlim b. Nuh > Ömer b. Amir… yoluyla; Ebû Avâne, Ya‘kûb b. Süfyân > Amr b. Âsım > Muhammed b. İsmâil > Affân> Hemmâm…

yoluyla; Tahâvî, Muhammed b. Süleyman >Amr b. Avn > Hüşeym > Mansûr b. Zâdan… tarikiyle; Taberânî, Ali b. Saîd >Kâsım b. İsa > Hüşeym > Mansûr b. Zâdan… tarikiyle; ayrıca, Zekeriyya b. Yahyâ > Muhammed b. Müsennâ > Salim b. Nuh > Ömer b. Âmir… yoluyla Katâde’den gelen rivâyetleri tahric etmişlerdir. Ayrıca

Müslim rivâyeti, İbnü’l-Müsennâ > Salim b. Nuh … yoluyla Ömer b. Amir’den

nakletmiştir.⁴⁵⁷ Bu rivâyetlerin isnad şeması şöyle gösterilebilir:

Sened ve metin bakımından herhangi bir sıhhat problemi olmayan bu hadis sahur yemeğini fecrin doğuşuna kadar geciktirmenin teşvik edildiğine delil olarak kullanılan hadislerdendir.⁴⁵⁸

457 Buhârî, “Savm”, 29; “Mevâkıtu’s-salât”, 27; Müslim, “Sıyam”, 47; İbn Huzeyme, Sahih, 3: 215; Ebû Avâne, Müstahreç, 2: 180; Tahâvî, Şerhu Meani’l-âsâr, 1: 177; Taberânî, el-Mu‘cemu’l-kebîr, 5: 116.

458 Yeniel-Kayapınar, Şerhu Sünen, 9: 177-187. Sahurun geciktirilmesi konusunda “Ümmetim sahuru geç yaptığı müddetçe hayırda olmaya devam eder.”, “Biz peygamberler topluluğu, sahuru geciktirmeyi emrettik.” şeklinde farklı sahabelerden gelen rivâyetler için Bkz. Buhârî, “Savm”, 45; Müslîm, “Sıyâm”, 48; Tirmizî, “Savm”, 13,15; Ebû Dâvûd, “Savm”, 17; Nesâî, “Sıyâm”, 30.

Hz. Peygamber

Zeyd b.

Sâbit ^{Enes b.} Mâlik ^Katâde

Hemmâm Affân Behz b. Esed Ahmed b. Hanbel Amr b. Asım ^Buhârî Yezîd b. Harun Amru'n Nâkid ^Müslim

Ebû Hilâl ^{Hasan b.} Musa

Ahmed b. Hanbel

Ömer b.

110