İkindi Namazından Sonra İki Rekât Namaz

ُنْب ِللها ُدْبَع اَنَ ثَّدَح ،َةَعيَِلَ ُنْبا اَنَ ثَّدَح ،ىَسوُم ُنْب ُنَسَح اَنَ ثَّدَح َّنَأ ِْيرَ بُّزلا َلآ ْتَرَ بْخَأ َةَشِئاَع َّنِإ :ُلوُقَ ي ، بْيَؤُذ َنْب َةَصيِبَق ُتْعَِسْ :َلاَق ،َةَرْ يَ بُه َلاَق .اَهَ نوُّلَصُي اوُناَكَف ،ِرْصَعْلا َدْعَ ب ِْيَْ تَعْكَر اَهَدْنِع ىَّلَص َمَّلَسَو ِهْيَلَع ُللها ىَّلَص ِللها َلوُسَر َز َلاَقَ ف :ُةَصيِبَق ُمَلْعَأ ُنَْنَ َةَشِئاَعِل ُللها ُرِفْغَ ي : تِباَث ُنْب ُدْي

318 Abdurrezzâk, el-Musannef, 2: 107; Buhârî, “Ezan”, 88; Ebû Dâvûd, “Salât”,127; Nesâî, “iftitah”, 68; İbn Huzeyme, Sahih, 1: 259; Taberânî, el-Mu‘cemul-kebîr, 5: 122. (İbn Huzeyme’deki rivâyetten de ُأَرْقَتَأ

َحَأ ُ الله َوُه ْلُق ـِب ِبِرْغَمْلا يِف

َرَثْوَكْلا َكاَنْيَطْعَأ ا نِإَو ،ٌد okunan sürelerin ihlâs ve Kevser olduğu teyid edilmiş olmaktadır.)

Hz.

Peygamber ^{Zeyd b.} Sâbit

Mervân b

Hakem ^{Urve b.} Zübeyr

Hişâm b.Urve

İbn Ebi'z

Zinad ^{Tayâlisî Ahmed b.} Hanbel

Abde b.

Süleyman ^{İbn Ebî} Şeybe Ebû Üsame ^{Muh. b.} _Alai

Şuayb b.

İshâk ^Veki'

Muhadır

el-Müverri' ^{Muh . b.} Yahya

İbn Huzeyme

Hammâd Haccac _Huzeyme^İbn Tahâvî

Veki ' ^{İbn Ebi} _Şeybe ^{Ubeyd b} _Gannem Taberânî

İbn Ebi Müleyke ^{İbn Cüreyc} Muh. b. Ca'fer Abdurrezzâk ve İbn Bekr Ahmed b. Hanbel Abdurrezzâk Hasen b. Ali ^{Ebû Dâvûd} Hüseyin b. Mehdi Huzeyme^İbn İshak b.Ed-deberi ^Taberânî Ebû Asım Buhârî Ebu Müslim el-Keşşi ^Taberânî Bündar Ravh b.Ubâde Muh. b. Mamer İbn Huzeyme

Halid _Abduala^{Muh. b}

Ebu'l Esved Amr b. el-Haris ^{İbn Vehb} Muh. b. Seleme Nesâî Harmele

b.Yahya ^{Abdullah b} _Muh. İbn Hibbân

Abdülazîz Amr b.

Abdülaziz ^Taberânî

Hayve Ebû Züra _Süleyman^{Rebi b.} _Tahâvî

İbn Lehia ^{Yahya b} _Bükeyr ^{Ahmed b.} _{Rışdin Taberânî} Muh. b.

Abdurrahm an

Amr b.

el-Haris ^{Amcası İbn Vehb} _Huzeyme^İbn

Urve b.

Zübeyr ^{Hişâm b.} Urve ^{Yahya b.} Said ^{Ahmed b.} Hanbel

79 َ تَأ ِباَرْعَْلْا َنِم اًساَنُأ َّنَِلْ َكِلَذ َناَك اََّنَِّإ ،َةَشِئاَع ْنِم َمَّلَسَو ِهْيَلَع ُللها ىَّلَص ِللها ِلوُسَرِب ُدَعَقَ ف ، يرِجَِبِ َمَّلَسَو ِهْيَلَع ُللها ىَّلَص ِللها َلوُسَر اْو ُهَنوُلَأْسَي او َرَصْناَف َرْصَعْلا ىَّلَص َّتََّح ْمِهيِتْفُ ي َدَعَ ق َُّثُ ،ِْيَْ تَعْكَر ِّلَصُي َْلََو َرْهُّظلا ىَّلَص َّتََّح ،ْمِهيِتْفُ يَو اَُُ َََّّصَف ،اًًْيَش ِرْهُّظلا َدْعَ ب ِّلَصُي َْلَ ُهَّنَأ َرَكَََف ،ِهِتْيَ ب َلَِإ َف ِفْغَ ي ،ِرْصَعْلا َدْعَ ب َص ِللها ُلوُسَر ىَهَ ن " ،َةَشِئاَع ْنِم َمَّلَسَو ِهْيَلَع ُللها ىَّلَص ِللها ِلوُسَرِب ُمَلْعَأ ُنَْنَ ،َةَشِئاَعِل ُللها ُر َدْعَ ب ِة َََّّصلا ِنَع َمَّلَسَو ِهْيَلَع ُللها ىَّل " ِرْصَعْلا Bize Hasan b. Mûsâ tahdîs etti. (o) dedi ki: Bize İbn Lehîa tahdîs etti. (o) dedi ki: Bize Abdullah b. Hübeyre anlattı. (o) dedi ki: Kabîsa b. Züeyb’i şunu söylerken işittim: “Âişe (r.ha) Zübeyr ailesine Rasûlullah’ın (s.a.v.) ikindi namazından sonra yanında iki rekât namaz kıldığını, kendilerinin de bunu kılmaya devam ettiklerini haber verdi. Kabîsa dedi ki: Zeyd b. Sâbit bunun üzerine şöyle dedi: Allah Âişe’yi affetsin, biz Rasûlullah’ı ondan daha iyi biliriz. Bedevîler öğle vakti Rasûlullah’ın (s.a.v.) yanına gelip oturdular ve soru sordular. O da onlara fetvâ verdi. Rasûlullah (s.a.v.) öğle namazını kıldırmış ancak iki rekât kılmamıştı. İkindi namazını kılıncaya kadar onlara cevap vermeye devam etti. Ardından ayrılıp evine gitti. Öğle namazının farzından sonra hiç bir şey kılmadığını hatırladı. İki rekâtı ikindi namazından sonra kıldı. Allah Âişe’yi affetsin, biz Rasûlullah’ı (s.a.v.) ondan daha iyi biliriz. Rasûlullah ikindiden sonra namaz kılmayı yasakladı.”³¹⁹

Ahmed b. Hanbel'in şeyhi Hasan b. Mûsâ el-Eşyeb (ö. 210/825) sika ve sebt bir râvîdir.³²⁰ O’nun hadisi aldığı Abdullah İbn Lehîa’yı (ö. 174/790), güvenilir sayanlar olduğu gibi ömrünün sonlarında geçirdiği hastalık nedeniyle hafızasının zayıflığı ve çok iyi tanımadığı râvîlerden hadis rivâyet etmekle eleştirilenler de vardır. Ona, kitapları yandığı için rivâyetlerinde hata yaptığı ve hocasının zayıflığını gizlemek için tedlis yaptığı yönünde eleştirilerde yöneltilmiştir. Zehebî, tüm rivâyetlerini yok sayacak kadar tenkitte ileri gidilmesinin doğru olmadığını belirtir.³²¹ Rivâyetleri bazı şartlarla tahric

319 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5: 185; a.mlf, Müsned, Thk. Şuayb el-Arnaût, 35: 479.

320 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 339; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 2: 306; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 3: 37-8; İbn Hibbân, es-Sikât, 8: 170; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 6: 328-333; Zehebî, Siyer, 9: 559-560; İbn Hacer, Takrîb, 243.

321 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 524; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 5: 182; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 8: 335; İbn Hibbân, el-Mecrûhîn, 1: 502-505; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 15: 487-503; Zehebî, Siyer, 8: 11-32; İbn Hacer, Takrîb, 538; a.mlf, Tabakâtü’l-Müdellisin, 54; Alâî, Camiu’t-tahsil, 215.

80

edilmiştir.³²² Abdullah b. Hübeyre (ö. 126/744) Sahih-i Müslim’de rivâyetleri bulunan sika bir râvîdir.³²³ İbn Hacer, hadisin tâbiî râvîsi Kabîsa b. Züeyb’in küçüklüğünde Hz. Peygamber’i gördüğünü belirtir. Ancak ondan hadis nakledecek yaşta olmadığını ifade etmek için ‘lehu ru’ye’ tabirini kullanmıştır.³²⁴ Sika, me’mûn ve kesîru'l-hadîs şeklinde tevsîk edilen Kabîsa 87/706 senesinde Şam’da vefat etmiştir.³²⁵

Ahmed b. Hanbel, bu hadisin Yahyâ b. İshâk > İbn Lehîa tariki ile de rivâyet edildiğini belirtmiştir. Ahmed, hocası Yahyâ b. İshâk’ı (ö. 210/825) sadûk olarak değerlendirir. Yahyâ b. Maîn ve Osman ed-Dârimî onu, ‘sadûku’l-miskîn’ şeklinde vasfeder. İbn Sa‘d sika ve hafız olduğunu, Zehebî hadislerinin hasen derecesinin altına düşmediğini belirtir. Müslim onun rivâyetlerini Sahihine almıştır.³²⁶ Bu iki rivâyetin isnadı, İbn Lehîa’nın hafızasının kötü olması nedeniyle zayıftır. Ancak hadis, şevâhidinin bulunması nedeniyle Hasen liğayrihi olarak değerlendirilmiştir.³²⁷ Bu rivâyetlerin isnad şeması şu şekildedir:

Hadisin geçtiği diğer kaynaklar şunlardır: Taberânî, Ahmed b. Yahyâ > Muhammed b. Muâviye > İbn Lehîa kanalıyla gelen rivâyeti eserine almıştır. Bu rivâyette sadece “ ىَهَن

322 Kütüb-i Sitte müellifleri, ondan aldıkları rivâyetlerin ya meşhur ve güvenilir talebeleri vasıtasıyla gelmesine veya başka bir yolla da nakledilmiş olmasına dikkat etmişlerdir. Bkz. Nihat Dalgın, “İbn Lehia”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Ankara: TDV yayınları, 2000), 20: 158-159.

323 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 518; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 5: 222; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 5: 194; İbn Hibbân, es-Sikât, 5: 54; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 16: 242-4; Zehebî, Kâşif, 1: 605; İbn Hacer, Takrîb, 554.

324 Lehu Ru’ye: Hz.Peygamber’i temyîz yaşından önce görenler. Bunlar sahâbî sayılmaz. Bkz. Aydınlı, Hadis Istılahları, 162.

325 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 7: 174-175; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 7: 174; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 7: 125; İbn Hibbân, es-Sikât, 5: 317; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 13: 476-483; Zehebî, Siyer, 4: 282-383; a.mlf, Tezkiratü'l-huffâz, 1: 60; İbn Hacer, Takrîb, 797. (İbn Şihâb, Mekke’nin fethedildiği yıl doğan Kabîsa hakkında sorulan soruyu ‘bu ümmetin âlimlerinden biridir’ şeklinde cevaplamıştır. Zeyd b. Sâbit'in verdiği hükümleri/fetvaları/yargı kararlarını en iyi bilenin Kabîsa olduğu da belirtilmiştir.)

326 İbn Sa‘d, et-Tabakât, 9: 342; Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, 8: 259; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-ta’dîl, 9: 126; İbn Hibbân, es-Sikât, 9: 260; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, 31: 195-197; Zehebî, Siyer, 9: 505-507; İbn Hacer, Takrîb, 1048.

327 Bkz. Ahmed b. Hanbel, Müsned, Thk. Şuayb el-Arnaût, 35: 487-488.

Hz. Peygamber Zeyd b. Sâbit Kabîsa b. Züeyb Abdullah b. Hübeyre ^{İbn Lehîa} Hasan b. Musa Yahya b. İshâk Ahmed b. Hanbel

81

ر ْصَعْلا َدْعَب ِة َلَ صلا ِنَع َم لَسَو ِهْيَلَع ُالله ى لَص ِالله ُلوُسَر” kısmı bulunmakta, sebeb-i rivâyet³²⁸ denilen olay ise anlatılmamıştır.³²⁹ Taberânî bu rivâyetin uzun halini ayrıca Amr b. Ebî Tâhir > Abdülğaffâr b. Dâvûd > İbn Lehîa… kanalıyla eserine almıştır.³³⁰

Hadisin Hz. Âişe (ö. 58/678), Ümmü Seleme (ö. 62/681), Ömer, Ali ve Ebû Hureyre’den gelen şahitleri vardır. Bu konuda Rasûlullah’tan ikindiden sonra iki rekât namaz kılmayı bırakmadığını belirten rivâyetlerle, hadisimizde olduğu gibi ikindiden sonra namaz kılmayı yasakladığını belirten birbiri ile çelişik gibi görünen pek çok rivâyet vardır.³³¹ Hadisin isnad şeması şöyle gösterilebilir: