SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SAĞLIĞI 6. ULUSAL KONGRESİ
90
manı, okul yönetimi ve hastane yönetimi, iş sağlığı birimi olmak üzere her bir paydaşın görev yetki ve sorumluluklarının yasal olarak tanımlanması gerekiyor. Özellikle hasta- ne-okul işbirliği için protokollerin hazırlanması ve protokollerle de öğrenci güvenliğinin yer alması önemli.
Yine öğrencilerimizin özellikle yaptıkları klinik uygulamalardaki görev, yetkilerinin çok iyi açıklığa kavuşturulması ve bunun yasal zeminde ortaya konması gerekiyor ki bunlar özellikle öğrenci staj yönergelerimizin üniversitede kabul görüp hem öğrencilerimize hem çalıştığımız staja çıktığımız kurumlara da sunacağımız ortak işbirliğinde oluştu- racağımız yapı içinde görev yetki ve sorumlulukların ortaya çıkması gerekiyor. Aynı zamanda öğrenci uygulamasında görev yapan eğiticilerin de görev, yetki ve sorumlu- luklarının da çok iyi ortaya konması gerekiyor. Çünkü bazen öğretim elemanı sıkıntısı nedeniyle rehber, uygulama hemşiresi görevlendirmeleri var onlar için de kriter olması, en az lisans mezunu hemşirelerin olması ve öğrencilerimizin en az lisans mezunu hem- şire gözetiminde işini yapması bizim için önemli.
Yine öğrenci güvenliği sürveyans sistemi önemli bir yapı diye düşünüyorum. Kayıt siste- mi her zaman Türkiye’de sorun olmakta. Özellikle birden fazla kurum varsa bilgilerin tek elde toplanması ve bunun sorunun çözümüne yönelik özellikle planlamaların yapılma- sı… Öğrenci güvenlik riskine yönelik kazalar, araştırmalar, sağlık kayıtları gibi verilerin tek elde toplanıp bunların özellikle koruma önlemi çalışmalarına yönelik zemin oluştur- ması, yapılan önlemlerin etkililiğinin değerlendirilmesi adına gerçekten ciddi anlamda sürveyans sistemini oluşturmak yükümlülüğümüz diye düşünüyorum.
Öncelikle risk analizinin yapılması gerekiyor. Biraz önce Merve’nin de sunduğu çalışma gösteriyor ki, öğrencilerimiz gerçekten pek çok riskle karşı karşıya. Bu riskleri belirledik- ten sonra artık yapmamız gereken uygulamalar önemli.
Yine klinikte yapılan kazalara yönelik raporlama sistemi çok önemli diye düşünüyorum. Çünkü bu kazaların bir daha oluşmaması gerekiyor. Bakıyoruz, çalışmamızda dört aynı kazayı yaşayan öğrencimiz var. O yüzden de bu raporlama ve önlemeye yönelik etkili bir sürecin oluşması gerekiyor. Özellikle hastanenin oluşan kazalara dair okulu bilgilendir- mesi ve bildirmeye yönelik de uygulamaların yapılması önemli.
Temel bir sorunumuz bizim çalışmamızda da aynı, literatürde de aynı. Öğrencilerimiz kaza ya da yaralanma geçiriyor ama ne yazık ki bunu bizleri ifade etmiyor. Kuruma ifa- de etmiyor. Bu da yasal süreç içerisinde kaza raporu olarak karşımıza çıkmıyor. Bu çok önemli bir sorun. Bu konuda öğrencilerimizi gerçekten bilinçlendirmemiz gerekiyor. Yaşadıkları kaza ve yaralanmaları raporlamaları gerekiyor. Tabi bunun için bir iş akışı da gerekiyor. Çalışanlar için iş sağlığı biriminin oluşturduğu bir iş akışı var. Ama öğren- cilerimiz için oluşturdukları temel bizim okulların da belki birlikte oluşturabileceğimiz bir iş akışı şemasının olması gerek öğrenci kaza olduğunda kime başvuracak ne yapacak. Hangi önlemler alınacak. Bunun çok iyi ortaya konması da önemli diye düşünüyorum.
21 EKİM 2017 | İSTANBUL
Özellikle öğrencilerimizin iş kazası geçirdiğinde yaralanan, hastalanan öğrencilerin ba- kım, tedavi izlemlerinin yapılması da önemlidir. Öğrencimiz kaza geçiriyor, raporlanıyor ama sonrasını da takip etmek zorundayız. Burada da sıkıntı var. Literatür gösteriyor ki, öğrencilerin çoğu kaza yaşadıktan sonra çok fazla izlenmiyor. Ne olduklarına bakılmı- yor. Akut dönemde yapılsa bile daha sonra bunun uzun vadede izlenimi sağlanmıyor. Bu yüzden biraz önce söyledim çalışanlarda olduğu gibi bizim öğrencilerimizi de iş akışının oluşması, kazaların takip izlemesi yapılacağına dair bir sürecin oluşturulması gerekiyor. Bağışıklık önemli bir konudur. Biraz önce arkadaşlarımız da söyledi. Bağışıklığı olmayan öğrencilerin bağışıklığının sağlanması ve bu kayıtların tutulması önemli çünkü gerçek- ten çok ciddi anlamda riskleri var.
Öğrencilerimizin sağlık muayenesinin aralıklı olarak yapılması, bu da önemlidir. Kayıt- larının tutulması, öğrencilerimizin izlenmesi gerçekten çok çok önemli ki artık İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanununda zaten aralıklı muayenelerinin yapılması hususunda ciddi an- lamda etkinliği var.
Yine araştırmalar yürütmek zorundanız ki, literatüre baktığımızda biraz önce sunan ho- camız da bu konuda sıkıntılı olduğunu, az araştırmalar olduğunu söylemişti. Her okul kendi öğrencisinin geçirdiği iş kazası meslek hastalıkları, iş sağlığı ve güvenliği önlemle- rine uyum gibi pek çok konuda aralıklarla araştırma yapıp bu araştırma sonucuna yöne- lik de uygulamalar yapmak zorunda ve bu uygulamaların etkinliğini de değerlendirmek zorunda diye düşünüyorum.
Eğitim önemli. Zaten hemşirelik eğitimi diyoruz bu eğitim içerisinde özellikle davranış değişikliği oluşturan iş güvenliğine yönelik ve sürdüren eğitimler yapmak zorundayız. Pek çok konuda öğrencilerin ihtiyacı var.
Zaten artık iş sağlığı ve güvenliği kanununa göre öğrencilerimiz staja çıkmadan önce en az 16 saatlik bir iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almak zorunda. Bunu iyi kullanmanın ge- rekliliğine inanıyorum. Hem eğitimlerimizin hem de öğrenci müfredatlarında yer alan öğrenci güvenlikleri konularının özellikle verilişinin ve etkinliğinin değerlendirilmesi ve eğitim yöntemlerinin buna göre güncellenmesi gerektiği önemli bir konu.
Öğrencilerimizin eğitim ihtiyaçlarının aralıklı belirlenmesi önemli. Çünkü her sınıfta öğrencilerimiz kliniğe çıkıyor. Birinci sınıftan itibaren başlayarak ve her derste farklı kliniklere çıkıyorlar ve farklı yönleri ile farklı iş beklentileri var. O yüzden aralıklı eğitim ihtiyaçlarını saptayıp buna yönelik eksikliklerinin tamamlamak zorundayız.
Verdiğimiz eğitimlerin kayıtlarını tutmak önemli. Çünkü bazen öğrencilerimiz bu eği- timlere gelmeyebiliyor. Bunlar da önemli, sonrasında kazalara ve yaralanmalara neden
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SAĞLIĞI 6. ULUSAL KONGRESİ
92
Literatürde güzel örnekler var. Birkaç tane sıkmadan vereceğim. Özellikle bu çok ho- şuma gitti. İş mevzuatına göre İngiltere ve Avustralya iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre hazırlanan risk yönetim sürecini hemşirelik okulları kendi klinik izlem ve değerlen- dirmelerinde birebir uygulamışlar. Ve bu uygulamalar sonucunda öğrencilerinde ciddi düzeyde bir farkındalık oluşturduklarını ifade ediyorlar. Klinikte karşılaştıkları tehlike- leri tanımlamışlar. Öğrencilerin bunlara yönelik farkındalıklarını artırmışlar. Tehlikele- rin risklerini değerlendirmişler. Zarar ve hasarın neler olabileceğini, olasılıklarını öğren- cilerle birlikte hesaplamışlar.
Daha sonra bu risklerin azaltılmasına yönelik önlemler, yönetimsel önlemler, kişisel koruyucu kullanma gibi önlemleri birlikte tartışmışlar. Nelerin yapılabileceğini tartış- mışlar. Daha sonra da bu alınan önlemlerin değerlendirmesini yapmışlar. Ve bu süreci gerçekten öğrencilerin sistematik bir şekilde düşünmelerini sağladığını ve öğrencilerin kendi bakımlarına yönelik, süreçleri yönetmelerinde kendilerine olan güveni artırdığını göstermiş. Bu tür çalışmalar da uygulanabilir.
Yine yapılan eğitimler özellikle kas iskelet sistemine yönelik hastalıkların önlenmesine yönelik güvenli hasta taşıma modülü müfredata girmiş ABD’de. Yine simülasyon ve iş- lem basamaklarıyla özellikle iğne batma oranlarının ve maruziyet oranlarının düştüğü gösterilmiş ki ülkemizde de artık simülasyon kullanımı eğitimimize girmiş durumda. Sürveyans sistemi dedik, araştırmalarda öğrenci kayıtlarından gelen verilerin özellikle okul yönetimiyle hastane yönetimiyle iş sağlığı güvenliği birimiyle birlikte değerlendiri- lerek çözüm önerilerinin tartışılması, risklere yönelik önlemlerin alınması ve etkilerinin izlenmesi gerçekten önemli.
Öğrencilerimizin güvenli davranışları sergilemesi için motive edebiliriz. Özellikle öğ- renci güveliğiyle ilgili katkısı olan öğrencilerimizi motive edip ödüllendirebiliriz. Öğren- cilerin sağlıklarını korumak çok önemlidir. Sağlıklı bir birey etkili bir bakım verir. Yine hemşire öğrencilerimizin sağlıklı beslenmeleri, uyku ve dinlenmeleri sağlamak gerekir. Biraz önce hemşirelerin stres düzeyi orta dedik ama çoğunlukla hemşirelik çok stresli bir meslek. Teoriyi bir hastanın önünde uygulama bazından öğrencilerimizin yaşadıkları stresle baş etmeleri kuvvetlendirmek yönünde destek olmak zorundayız.
Biraz önce Deniz hocam da bahsetti, sağlık alanında öğrenci sayımız çok yüksek ve gi- derek artıyor. Ama ne yazık ki o alanda eğitim elemanı artmıyor. Bir öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısı en son yapılan çalışmamızda 70 olarak belirlenmiş. Bu sayı dünya rakamlarına baktığımızda 5 kat fazla bir rakam. Bu da klinikte öğrenciye rehber- lik ve danışmanlık yapma süremizi kısıtlıyor saha uygulamalarında. Çünkü öğrenciyle bire bir çalışma zorundasınız klinikle. Teoride grup çalışmaları olabiliyor ama klinikte bire bir çalışmak çok önemli. Bu alanda da öğrenci sayılarını azaltılması gerçekten ciddi bir isteğimiz.
21 EKİM 2017 | İSTANBUL
Kliniklerde -biraz önce söyledim- öğretim elemanı sınırı nedeniyle eğitim hemşiresi, rehber hemşiresi ve uygulama hemşiresi arkadaşlar görevlendiriliyor. Onların görev yet- ki ve sorumluluklarının belirlenmesi, oryantasyon yapılması, öğrenci danışmanlığı yö- nünde eğitimleri gerçekten çok çok önemli.
Oryantasyon eğitimi dedik biraz önce. Öğrencimiz için de, öğretim elemanı ve rehbe- rimiz için de oryantasyon çok önemli. Özellikle ilk defa çıkılan kliniklerde. Çünkü her kliniğin kendine özgü bir yapısı var.
Olumlu ilişkiler her zaman çok önemli ama yapılan çalışmalar gösteriyor ki, klinikte- ki olumlu ilişkiler öğrencilerimizin öğrenme düzeyini yükseltiyor. Bunu da sağlayacak temel yapı rehber öğretim elemanları özellikle ekip içerisinde öğrencilerimizle birlikte olumlu bir çalışma ortamı sağlamakla yükümlüyüz.
Öğrencilerimizin klinikte yaşadığı güçlükleri bize kolaylıkla anlatabilmeleri için ortam sağlamak, onların görüşlerine göre önlemler almakla yükümlüyüz. Hastane yönetimiyle toplantılar düzenlemek gibi…
Kısaca toparlarsam, aslında güvenlik kültürü çocukluktan aileyle birlikte başlaması, eğitim kurumlarıyla desteklenmesi, mesleki sürece geldiğinde de hemşirelik eğitiminde özellikle hasta güvenliği, çalışan güvenliği yanında öğrenci güvenliğinin de iş güvenliği kapsamında özellikle hemşirelik müfredatına girmesi ve bunun etkili bir şekilde öğren- cilerimize öğretilmesi gerekiyor. Bu yapı, öğrenci kültürünün oluşturulması önemli diye düşünüyorum.
Sabrınız için çok teşekkür ediyorum.
Serap Erkan
Öğrencilerinizin yaşamış olduğu iş kazalarını iş kazası bildirimi olarak SGK’ya yapabi- liyor musunuz?