Problem Çözerken İzlenecek Yol ve Yöntemler 1. Problemi Tanımak, Onunla Uğraşmak İhtiyacını Duymak

II. Problem Çözme

3. Problem Çözerken İzlenecek Yol ve Yöntemler

Katılımcılara, dosyalarında bulunan not defterlerinden 1 sayfa açıp, sayfanın bir köşesine “problem” kelimesinin onlara ne çağrıştırdığını yazdır. 1-2 cümleyi geçmesin denir.

Problem tanımı yapın dersem ne dersiniz? Nedir sizler için problem? Tanım olarak? (Cevapları dinleyin) (Katılımcı ile yazdıkları paylaşılır)

Öykü: (Eğitimci tarafından okunur, grupta yorumlanır.)

“Bir profesör ve öğrencisi araştırma için kutuplara gitmiştir. Buzlar üzerinde gezinirlerken, arkalarına baktıklarında bir kutup ayısının hızla kendilerine doğru gelmekte olduğunu görürler. Koşabildikleri kadar hızla koşmaya başlarlar. Bir süre sonra öğrenci durur ve sırt çantasından koşu ayakkabılarını çıkarır ve giymeye başlar. Bu sırada profesör öğrenciye seslenir, “deli misin sen, ayıdan kaçmaktan başka yapılacak bir şey yok, o bizden daha hızlı koşuyor”. Öğrenci ise gülerek cevap verir: “Profesör, bu çözülmesi gereken bir problem değil. Sadece bir ayı var. Gerçek problem kimin daha hızlı koşacağıdır. Sizin mi, yoksa benim mi? “

Çözümü için üzerinde çalışılan problem her zaman gerçek problem olmayabilir. Bu nedenle problemin doğru teşhis edilmesi tedavi için olmazsa olmaz bir durumdur. Bir problemi çözmede izlenen aşamalar farklı şekillerde ele alınabilir, ancak genel olarak ilk aşama yukarıda belirttiğimiz problemi tanımaktır. Sonraki aşamalar aşağıda belirtildiği gibidir:

3.2. Problemi Açıklamaya, Alt Problemleri Bulmaya Çabalamak

Bizi rahatsız eden her zaman problem olarak dilimizde olan sorun değildir. Onun altında yatan, biraz daha derin düşününce bulup ortaya dökebileceğimiz sıkıntılar vardır. Onlara ulaşmamız, çözüm yolu bulmak için önemli bir basamaktır.

Sınava hazırlanan daha doğrusu hazırlanmayan çocuğunuzun bu durumu sizi neden geriyor? Altında hangi alt sebepler neler?,

Kötü bir okulda edineceği kötü arkadaşlar, Gelecek endişesi, Meslek seçimi,

Belki yapacağı evlilik konularında endişeleriniz var.

3.3. Problemi Meydana Getiren Verileri Toplamak (Neden Analizi) Okuldaki notları kötü ama niye?

TEMBEL İŞTE dediğinizde sizce problem için veri toplanmış oluyor mu?

(Cevapları dinleyin)

“Ergenlik dönemine girdi, ilgileri dağıldı (önceden iyi bir öğrenci ise), Okul değiştirdi, uyum sorunları var,

Öğretmenleri yeterince ilgilenmiyor, mesleki tatminleri en alt düzeyde ya da yaşlılar, Zihinsel açıdan çocuğumun farklılıkları var, potansiyeli aslında bu,

Bu yıl kardeş geldi, biraz morali bozuk,

Ev çok kalabalık, destek olamıyoruz, ders çalışma yöntemlerini bilmiyor, vb.” sebepler olabilir. Sebep net, açık, anlaşılır, spesifik olarak tespit edilmelidir. Ancak o zaman çözüm yolu için adım atılabilir.

3.4. Çözüm İçin Planlar Yapmak, Alternatif Çözümler Düşünmek Öykü: (Eğitimci tarafından okunur)

“Ölüm cezasına çarptırılan adam, yalvararak yargıcın ayaklarına kapanmış. Fakat yargıç verdiği karardan geri dönecek gibi görünmüyormuş. Adalet gibi katıymış. Tüm yalvarışları sonuçsuz kalınca, adam son isteğinin yerine getirilmesini istemiş. Yargıç, ölüme yaklaşan bu insana son bir iyilik yapmanın iyi olacağını düşünmüş. Hepsinden öte herkesin bildiği gibi idam mahkumlarının son isteği yerine getirilir. Yargıç, “isteğin nedir?” diye sormuş. Cevap, “efendim, tek isteğim iki bölümlü bir dua okumak” demiş. Yargıç, bir cömertlik ifadesi takınarak adamın isteğini kabul etmiş. Fakat adam yargıca korkulu gözlerle bakmış. Yargıcın sabrı taşmış, sert bir şekilde sormuş, “duayı neden okumuyorsun be adam?” Adam, “efendim kendimi güvende hissetmiyorum, ben duayı bitirmeden celladın kafamı uçurmayacağını kim garanti edebilir” demiş. Yargıç, çevresindekilere dönmüş ve “tamam, yemin ederim ki duanı bitirmeden önce sana bir şey olmayacak” demiş. Bunun üzerine adam dizlerinin üzerine çökmüş ve duasını okumaya başlamış. Fakat duasının birinci bölümü bitince kalkmış ve devam etmemiş. Yargıç, yine sinirlenmiş “ne oluyor be adam?” demiş. Adam sakin sakin, “Efendim, idamımdan önce iki bölümlü bir dua okumak isteğimi kabul etmiştiniz. Birinci bölümü bitirdim, ikinci bölüm için 25 yıl beklemek istiyorum” demiş (Peseschkian, 1998, s.5-6).

Her problemin bir çözümü vardır.

3.5. Olası Çözümlerin Değerlendirmesini Yapmak

Yukarıda saydığımız sebeplerden bir ya da bir kaçı için “sebep bu” diyorsak artık çözüm yolunu biliyoruz demektir. O sorunu olanaklarımız doğrultusunda ortadan kaldırmalıyız. Burada en çözümsüz sorun olarak ergenliğe girişi gösterebiliriz. Bunun için de 4 haftadır, konuştuklarımız doğrultusunda hareket edeceğiz.

3.6. Yapılan Planın Tarafsız Değerlendirmesini Yapmak

Planın aksayabilecek yönleri üzerine düşünmek ve değerlendirme yapmak diyebiliriz.

3.7. Planın Test Edilmesi

Yapılacaklar listesinin oluşturularak, uygulanması aşamasıdır. 3.8. Sonuç

Problemi çözerek istenen sonuca ulaşıldıysa bunun gururu, yoksa başarısızlığın nedenleri üzerine bir düşünme payının yaşanmasıdır (Söylemez, 2002, s.104-105).

Örnek Olay: (Eğitimci tarafından okunur) Bir araştırmanın notlarından alınmıştır:

7. sınıfa giden A., yaşadığı kasabadan büyük bir kente ailesi ile birlikte göç etmek zorunda kalmıştır. Yeni okulunda ilk sömestrin sonunda notları çok düşük olduğu için okul idaresi tarafından denetlenmeye karar verilmiştir. İkinci sömestr başlarken rehberlik servisi tarafından destek isteyip istemediği sorulmuş, A. kendi başına bu notları düzeltebileceğini ifade etmiştir. Ancak bu dönemde de işler pek iyi gitmemiş, okula velisi çağrılarak, sınavlarda meslek lisesini tercih etmesi önerilmiş, ayrıca hem akademik hem de psikolojik yönden desteklenmesi yönünde uyarı yapılmıştır. 1. Problem

Yeni okulumda başarısız olmamak için ne yapabilirim? 2.Alt Problemler

- Gerçekten iyi bir lise ve üniversiteye gitmek istiyor muyum?

- Meslek lisesine gidersem ara eleman olacağım, bunu istiyor muyum? - Hangi meslek dallarında yeteneğim var?

- Ders nasıl çalışılır biliyor muyum? 3.Veriler

Rehberlik servisinin yaptığı zihinsel performans sonuçlarım, normalin üzerinde çıktı. Mesleki eğilim ölçeği ile yapılan çalışmada akademik çalışmalara yatkın çıktım. Yani üniversiteye gidebilirim.

Bununla beraber etkili çalışma yöntemlerini bilmiyorum. Daha önceki okulumda basket takımında olduğum için öğretmenlerim bana toleranslı davranmışlardı.

Daha önce yaşadığımız yerde vakit geçirecek fazla bir seçenek yoktu. 4.Çözüm İçin Plan Yapma Aşaması, Alternatif Planlar Yapma

Okul kapanmadan önce alacağım bilgilerle, yaz tatili boyunca rehberlik ve sınıf öğretmenimin desteği ile eksiklerimi tamamlayacağım. Bu arada etkili ders çalışma yöntemlerini öğrenerek uygulayacağım. Ders çalışmak istemediğim de neler yapmam gerektiği ile ilgili olarak da destek alacağım. Ailemin de bana sessiz ve sakin bir ortam sağlamasını isteyeceğim.

Ailem, talep ettiğim ortamı küçük kardeşim dolayısı ile sağlayamazsa, dedemlerde çalışabilirim diye düşünüyorum. (Alternatif Plan)

5. Planın Değerlendirilmesi

Bu planın işe yaraması lazım. Belki yaptığım ders çalışma planına başlangıçta uyamayabilirim ama yinede 1 yıl sonra hangi liseye gideceğimi ve yaşantımın

yönünün bu plana bağlı olduğunu düşününce. Bunun olumlu sonuçlanması için elimden geleni yapacağım.

6. Planın Test Edilmesi

Rehber öğretmenim benden bir zaman planlama listesi yapmamı istedi. Bu listenin kendisi ile görüşmeden değiştirilmemesi gerektiğini de ekledi.

Daha sonra dikkatli şekilde okumayı ve önemli fikirleri çıkarmayı öğrendim. (sözel çalışma tekniği)

Yazarak çalışmanın önemini anladım. (sayısal dersler için kalıcı öğrenme yöntemi.) Tüm yıl boyunca çalıştığım toplam zamanda daha çok çalışmaya başladım.

İlk başta çalışma programının gerisinde kalsam da bir ay sonra işler yoluna girdi ve tempom arttı.

Özet bilgi çıkarmak fazla vaktimi almamaya başladı, soru çözme hızım arttı.

8. sınıfta artık kendi kendime çalışmaya başladım, notlarım yükseldi. Zaman zaman öğretmenlerimden destek alır hale geldim.

7. Sonuç

Nasıl çalışılması gerektiğini öğrendiğimden beri dersler daha ilgi çekici hale geldi, derste söz alarak bildiklerimi söylediğimde kendime güvenim arttı. Arkadaşlarım arasında saygınlığım arttı. En büyük kazancım ise, zorlu problemleri nasıl çözeceğimi öğrenmem oldu.

(Problem Çözme Süreci Formu dağıtılır)

Kendi problemlerinize çözüm üretirken de, çocuklarınızın problemleri üzerine düşünürken de bu süreci kullanın. Alışkanlık haline getirmeniz durumunda daha akılcı, sonuca odaklı yollar bulacağınızı göreceksiniz.

ÇOCUKLARINIZA BALIK VERMEYİN, BALIK TUTMAYI ÖĞRETİN.

4. Problemlere Farklı Bakış Açıları Geliştirmek

Bu, çözüm yollarının da çeşitlenmesi anlamını taşımaktadır. Geleneksel yöntemlerin dışında çözüm yolları aramak, bulmak, kullanmak ancak bu şekilde mümkündür. Oyun: ( Sayı Toplama)

(Eğitimci “Dosyanızdaki not defterlerinize, 1’den 10’a kadar sayıları toplamanızı istiyorum. 2 dakika sonra yönteminiz üzerinde duracağım” komutunu verir.)

1.yol: 1+2+3+4+5+6+7+8+9+10 = 55

(Gördüğünüz gibi bu problemde de 2 çözüm mevcuttur. İkinci yöntem farklı bir bakış açısının ürünüdür. Bu örnek Alman matematikçi ve astronomu K.F.Gauss hayatından alınmıştır.)

Sonuç; Bir probleme geleneksel çözümlerin dışında çözüm üretebilme yeteneği arttırılmaya çalışılmalıdır.

5. Kişisel Engellerin Problem Çözmeye Etkileri