Freud, 11-13 yaşlarından yetişkinlik dönemine kadar süren döneme “genital dönem” adını verir. Bu dönemde ergenin fizyolojik olgunluğa erişmesi ve bazı hormonlarının faaliyetlerinin artmasıyla cinsel dürtüler başta olmak üzere, çeşitli dürtülerin gücü artar.
Cinsellik, insan yaşamının ve gelişiminin önemli bir parçasıdır. Ancak ergenlik döneminde bu önem daha da artar. Odak haline gelir.
Ergenliğin başlamasını sağlayan şey, cinsiyet hormonlarının salgılanmasıdır (İnanç, Bilgin, Atıcı, 2007, s.243-245).
Genel olarak, üreme yeteneğini kazanmış ergenin cinsel olgunluğa erişmiş olduğu kabul edilir. Bunun belirtileri olarak da birincil ve ikincil cinsel değişiklikler ele alınır.
Bu değişikliklerin neler olduğuna bakacağız. Ama önce, biraz geçmişe gitmenizi isteyeceğim. Ergenlik döneminize girdiğinizi size fark ettiren ilk yaşantınızı ve neler hissettiğinizi hatırlıyor musunuz ? (Cevapları dinleyin)
Birincil Cinsel Değişiklikler:
Sizlerinde dediği gibi, kızlarda ergenliğe girerken görülen en önemli değişiklik; adet kanamasıdır. İlk adet kanamasından yaklaşık bir yıl sonra yumurta üretimi başlar. Düzensiz devam eden adet kanamalarının bu döneminde, üreme yeteneği henüz tam olarak kazanılmamıştır. Buna “ergen kısırlığı” adı verilir. Ülkemizde kızların regl olma yaşı; 12,4’ tür.
Erkeklerin üreme organlarındaki değişiklik ortalama olarak, 13-14 yaşlarında başlar. Bu dönemde erkek üreme organı ve erbezleri büyür, erkek üreme hücresi (sperm) üretmeye başlar (Kulaksızoğlu, 2005, s.46-47).
Yani bu gruba; Üreme organlarındaki gelişimler diyebiliriz.(Altı çizili kısımlar
yansıtılır)
Bu, beklenen değişimler ile ilgili olarak, gençler mutlaka önceden bilgilendirilmelidir. Kızlar anne; erkekler baba ile daha rahat edebilir düşüncesi ile bu destek, gencin hemcinsi olan ebeveyni tarafından verilmelidir.
İkincil Cinsel Değişimler:
Bunlar diğer gruba oranla daha net bir şekilde göz ile görülebilen değişimlerdir.Kız ve erkeklerde farklı gelişimler gözlenir.
• Beden Yapısındaki Gelişmeler (Altı çizili kısımları yansıtılır)
Kız ve erkek ergenler farklı farklı gelişirler. Kızlarda omuzlar yuvarlaklaşır, göğüs ve kalçalarda deri altına toplanan yağ miktarı artar, göğüs ve kalçalar büyür, göğüs uçları olgunlaşır. Erkeklerde, bu dönemde kol ve bacak adalelerinde bir gelişme görülür. Göğüs kafesi ve omuzlar genişler, vücut ve yüz erkeksi bir görünüm alır.
• Seslerin Kalınlaşması
(Annelere, kendi sesleri kayıt edildiğinde, kamera yada telefonda dinlediklerinde aynı olmadığı hatırlatılır.)
Erkeklerde ses kalınlaşmaya, kızlarda cırtlak bir tona dönüşür. Bu dönemde her iki cinste ses tonunu ayarlayamaz, önceleri sesi çatallaşır, daha sonra ses telleri gelişmesini tamamlar, ses olgunlaşır. Türk erkek çocuklarının ses kalınlaşmasının 13,4 yaşında olduğu bildirilmiştir. Kızlarda ilk adet kanamasından sonra ses asıl formunu bulmaya başlar.
• Yüzdeki Sivilcelerin Artması
Derideki yağ bezlerinin fazla çalışması sonucu, salgılanan yağlar bez kanallarını tıkar ve yüzde siyah noktalar (akneler) oluşturur. Bu yağ birikintileri şişer ve sivilceleri meydana getirir. Akşam yatmadan, uygun şekilde cildin temizlenmesi, bu oluşumu dengeleyebilir. Asla sıkılmaması ve ellenmemesi gerekir.
• Yüzde Bıyık ve Sakalın Çıkması
Ergen erkeklerde meydana gelen en belirgin değişim, bıyık ve sakalın çıkmasıdır. Önce bıyıklar daha sonra şakak kemikleri altında sakallar görülmeye başlar. Bireysel farklılıklar bu değişim yaşanırken büyük rol oynar. Tıpkı bedensel büyüme de
gördüğümüz gibi, soya çekim, beslenme, salgı bezlerinin kişiye ait çalışma hızı gibi etkenler, gençteki bu değişimlerin yaşanma yaşında farklılıklar yaratır.
• Vücutta Kıllanma
Hipofiz bezinin salgıları ile başlayan koltuk altı ve üreme organları bölgesindeki kıllanmadır.
• Ter Bezlerinin Çalışmaya Başlaması
Bu dönemde temizliğe büyük önem verilmesi, ergenin sağlığı açısından gereklidir. Sık aralıklarla yıkanması ve koltukaltı ile genital bölgedeki tüylerin temizlenmesi gerekir.
• Vücut Kokusunun Belirginleşmesi
Cinsel olgunlukla herkesin kendinse has kokusu belirginleşir. Bu koku, cinsel çekicilik ile bağlantılıdır.
• Gırtlakta Kıkırdaklaşma
Halk arasında “adem elması” denen boğum, ergenlik döneminde kıkırdaklaşmaya başlar, büyüyerek sertleşir.
• Göğüslerde Düğümcüklenme
Erkek ergenlerde 14-16 yaşlarında görülen göğüslerin her ikisinde ya da sadece birinde ağrılı büyüme ve sertleşmeye tıp dilinde “jinekomasti” denir.6 ay ile 3 yıl arasında iyileşme görülür.
• Cinsel Rüyalar
Özellikle erkek ergenlerin, içtepilerinin sonucu cinsel kaynaklı rüyalar gördükleri olur. Bu rüya sırasında üretilen fazla spermler boşalma sonucu vücudun dışına atılır. Eğer önceden bilgilendirilmediyse gençte utanç ve tedirginlik yaratabilir (Kulaksızoğlu, 2005, s.47-49).
Aslında konuştuğumuz tüm değişimler ile ilgili gençlerimizi bilgilendirmek gerekir. Zaten değişen birçok şey ile mücadele etmek zorunda olan gencin kaygıları bir hayli fazladır:
Sesin kalınlaşması sonucu ortaya çıkan yeni ses tonuna ve ifade tarzına uyum sağlamak ihtiyacındadır. Kaslarının ve kemiklerinin gelişimi ile bedensel hareketlerini kontrol etme, sivilcelerini sonsuza kadar taşıma endişesi içindedir. Üreme organları ve hormonlarının ona oynadığı oyunlar sonucu artan cinsel eğilimleri ile ilgili suçluluk duymakta, eğer gelişimi yaşıtlarına oranla gecikmiş ise, kaygılanmakta, sosyal gruplara girmekte sıkıntılar yaşayabilmektedir. Kendi kendini tatminden sonra suçluluk duyar, bedensel enerjisi öyle yoğundur ki nasıl atacağını bilemez. Eşcinsellik konusunda çok duyarlıdır, bunun nasıl başladığını bilmek ister. Zührevi hastalıkların bulaşma yollarını bilme ihtiyacındadır.
Sizce merak ettiği, anlamaya çalıştığı bu bilgilere, gençler en kolay nerelerden, hangi kaynaklardan ulaşır? (Cevapları dinleyin)
Olası olumsuzlukları ortadan kaldırmak için, sıralamaya çalıştığımız konularda gencin duyduğu kaygı ve endişeler ile ilgili siz anne-babaların onları bilgilendirmeniz, dışarıdan yalan yanlış edinecekleri, belki de onları psikolojik açıdan yıpratacak asılsız söyleneceklerden koruyacaktır. Olumlu bir ruh sağlığı kazanmak için çocuk ve gençlerin kendi gelişimlerinden haberdar olması ve bu bilgilere güvenilir kaynaklardan ulaşması önemlidir.
Bazı anne ve babalar, cinsellikle ilgili farklı tavır takınırlar..İçimizden birkaç örnek okuyalım: (Slaytları cümle cümle açın, birlikte yorumlayın)
• “Bana her şeyi anlat” (Yansıtın ve yorumları dinleyin)
Bazı anne ve babalar olan biten her şeyden haberdar olmak isterler. Bu, gencin özel hayatına müdahaledir. Ve ergenin istemediği hiçbir şeyi söylemeyeceği bilinmeli, ısrarcı olunmamalıdır. (Bu, kontrol edilmesin demek de değildir. DENGE)
• “Bunu yapma, çünkü bu doğru değil” (Yansıtın, yorumları dinleyin)
Bu şekildeki bir öğüt, gencin ailesiyle aynı ahlaki değerleri paylaşması halinde etkili olacaktır. Ancak tam da bu dönemde genç, ailesi ile aynı yörüngede hareket etmiyor olabilir. Ergen, sorunlarını genellikle kendi başına çözmeyi yeğler, ne yönde karar vereceğine dair yoğun bir çaba harcar. Bu öğüt, “bunu yapma, çünkü ben istemiyorum” mesajı olarak gidebilir ve bu, genç tarafından çatışma yaratma potansiyeli yüksek bir söylev olarak algılanabilir.
• “Bunun, yaşaman için erken bir deneyim olduğunu düşünüyorum.” (Yansıtın
ve yorumları dinleyin)
Bu, benimseyebileceğiniz en akla yatkın tutumdur. Erken yaşanan deneyimler, gençleri dejenere ve uçlarda hayatlara itebilir. Zamanında kavramı gence doğru anlatılabilirse, yetişkin yaşamı da düzenli olacaktır.