Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) Eğitimleri

1982-1986 yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi'nde okul öncesi çocukların eğitim durumlarıyla ilgili olarak Prof. Dr. Sevda Bekman, Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı ve Prof. Dr. Diane Sunar tarafından yürütülen bir araştırma projesi, Türkiye'de bu konudaki çalışmaların çok yetersiz olduğunu, birçok çocuğun erken çocukluk döneminde eğitim alamadığını göstermiştir. Bu ihtiyacı karşılamak üzere araştırmayı yürüten akademisyenler tarafından alternatif bir ev merkezli okul öncesi eğitim

programı olan Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) geliştirilmiş ve uygulanmaya başlamıştır. Bir süre proje halinde yürütülen çalışmalar Vakfın Yönetim Kurulu Başkanı Ayşen Özyeğin'in de katılımıyla kurumsal bir yapıya kavuşturulmuş ve 1993 yılında Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) kurulmuştur (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

Anne Çocuk Eğitim Vakfı’nın ülkemizde uygulamakta olduğu, ailenin desteklenmesi yoluyla çocuk gelişimine katkı sağlamayı amaçlayan, eğitim programları aşağıda belirtilmiştir.

Anne-Çocuk Eğitim Programı (AÇEP)

Anne-Çocuk eğitim programının temeli atılırken amacı, Türkiye’nin erken çocukluk eğitim sisteminde uygulanmakta olan modelden farklı bir model olan ev merkezli bir program geliştirmek ve bu programın etkisini araştırmaktı. Amaç, aynı zamanda mevcut sistemin niteliğinden dolayı hizmetlerden faydalanamayan ancak içinde bulundukları ortamın özelliklerinden dolayı “risk altında” olan ve okulöncesi eğitime en fazla ihtiyaç duyan çocuklar ve aileleri için maliyeti düşük bir program geliştirmekti. Sistemin farklı modellerle yaygınlaşmasının daha kolay olacağı düşünülmüştü. Bu programda sadece çocuğun gelişimi değil, onun yakın çevresinin de çocuğun gelişiminde etkin olabilmesi için desteklenmesi hedeflenmiştir. Anne-Çocuk Eğitim Programı (AÇEP), hem çocuğu hem anneyi hedeflediğinden çok amaçlı bir program olarak hem yetişkin eğitimi hem de okul öncesi eğitim programlarına iyi bir örnektir (Bekman, 1998, s.4).

Gerek kısa gerekse uzun vadede olumlu etkilerinin bilimsel araştırmalarla kanıtlanması, sistemin bir parçası olabilmesi için programa iyi bir destek sağladı. Her ne kadar bilimsel araştırmalar henüz bitmeden programın bir hizmet çerçevesinde farklı çalışmaları başlamasına rağmen, geniş çapta uygulamaları Anne Çocuk Eğitim Vakfı’nın kurulması ile gerçekleşti. Anne Çocuk Eğitimi Programı (AÇEP) 1994-1995 tarihleri arasında “Yaygın Mesleki Eğitim Projesi”, 1996-1999 tarihleri arasında “Milli Eğitimi Geliştirme Projesi” ve AÇEV imkanları ile yürütülmüştür. Geniş bir kitleye ulaşılması Anne Çocuk Eğitim Vakfı ile Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü’nün işbirliği yoluyla gerçekleşti. Bir

sivil toplum kuruluşu (AÇEV), bir üniversitedeki (Boğaziçi Üniversitesi) öğretim üyeleri tarafından geliştirilen ve bilimsel temelleri olan bir programa sahip çıktı ve bunu bir hizmet olarak uygulamaya başladı. Bu uygulama daha sonra devlet-sivil toplum kuruluşu işbirliğini başlattı. MEB, Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ve Anne Çocuk Eğitim Vakfı, programı her yıl artan sayılarla Türkiye’nin geneline taşıdı. 1998 Yılında ülkemizde az da olsa örneklerini gördüğümüz bu tür işbirlikleri, bu çalışmaların başladığı yıllarda hiç yoktu. Bu, bizlere, programın eğitim alanına katkısının yanı sıra sivil toplum bilincinin gelişmesinde de önemli bir rolü olduğunu göstermektedir (Bekman, 1998, s.5).

Anne Çocuk Eğitim Programı’nın dayandığı temelleri açıklayan kuramsal çerçeve değişik yaklaşımlara dayanmaktadır. Diğer pek çok program gibi, bu programda, çevresel koşullar nedeni risk altında oldukları düşünülen çocukların bilişsel ve sosyal gelişimlerini erken yaşlarda desteklemeyi amaçlamaktadır (Bekman, 1998, s.7).

Bir Anne Çocuk Eğitim Programı kursu 25 hafta sürmekte ve yaklaşık 3 saatlik haftalık grup toplantılarıyla gerçekleştirilmektedir. Programın yürütülmesi, izleme ve değerlendirilmesi 2000 yılından itibaren Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne devredilmiş, bu çerçevede Genel Müdürlük bünyesinde “Gözlem Eğitim Ekibi” oluşturulmuştur. Halen Program “Temel Eğitim Projesi 1. ve 2. faz kapsamında Dünya Bankasından sağlanan kredi ile ÇYGM tarafından yürütülmektedir. AÇEV ile işbirliği, program danışmanlığı ve eğitim seminerlerine verdikleri destekle sürmektedir (http://cygm.meb.gov.tr) (19 Nisan 2009).

Hizmet-içi eğitim kapsamında düzenlenen dört haftalık seminerlere katılan öğretmenlerin temel görevi, her yıl, 20-25 kişinin katılabileceği iki kurs açmak, programı uygulamak ve annelere yönelik düzenli ev ziyaretleri yapmaktır.

25 hafta süren eğitimler; Anne Destek Programı

Kadın Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması

Anne Destek Programı (ADP)

Anne Destek Programı, çocuk gelişimi ve eğitimi konularında annelere bilgi ve destek vermeyi, çocuk ve annesi arasındaki ilişkiyi güçlendirmeyi hedefleyen bir aile eğitim programıdır. Program, çocuğun tüm gelişimini destekleyebilmek amacıyla annelerin, ebeveynlik becerilerini geliştirmeye yönelik grup çalışması şeklinde hazırlanmıştır. Bu program, 3-11 yaşları arasında çocuğu olan anneleri hedeflemektedir. Çocuk gelişimindeki farklar göz önüne alınarak 3-6 yaşlar arasında çocuğu olan ve 7-11 yaşları arasında çocuğu olan annelere yönelik iki ayrı modülden oluşmaktadır (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

Anne Destek Programı, anneyi hedeflemiştir. Program, 8 oturumdur (8 hafta) ancak katılımcıların ihtiyaçları, çevre koşulları, zaman ve isteklerine bağlı olarak bu, 12 oturuma (12 hafta) kadar uzatılabilir. İlk 6 oturum temeldir ve tüm gruplarda işlenir. Diğer oturumlar, grup lideri tarafından, ihtiyaçlar gözetilerek belirlenir.

20-25 annenin katılımı ile yapılan ADP oturumlarında konular sohbet şeklinde işlenir. Yetişkin eğitimi yöntemleri (canlandırmalar, örnek olaylar, soru-cevap vb.) kullanılır. Konuların işlenişi, annelerin katılımı ile zenginleşir.

Anne Destek Programı, ADP eğitici eğitimlerine katılan rehber öğretmenlerin çalıştıkları okullar ve Rehberlik Araştırma Merkezleri’nde uygulanmaktadır. 2008 yılı itibariyle ADP, Adana, Ankara, Bursa, İstanbul ve İzmir olmak üzere 5 ilde uygulanmaktadır (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

Okul Öncesi Veli-Çocuk Eğitim Programı (OVÇEP)

Okulöncesi Veli-Çocuk Eğitim Programı, okul-aile arasındaki işbirliğini güçlendirerek, çocuğa verilen eğitim desteğinin sürekli ve birbirini tamamlar nitelikte olmasını sağlamak amacıyla hazırlanmış bilimsel temelli bir eğitim programıdır.

28 hafta süren programın hem çocuğa hem de anneye yönelik faaliyetleri vardır. AÇEV tarafından hazırlanmış özel çalışma formları, her gün, anasınıfı öğretmenleri tarafından “okuma-yazmaya hazırlık” saatinde uygulanır. Ayrıca, sınıfta öğrenilenlerin kalıcı olmasını sağlamaya yönelik “ev formları” ile program

desteklenir. Ev formları ile evde veliler de çocuklarıyla birlikte çalışırlar. Annelere yönelik faaliyetler ise anneyi çocuk gelişimi konusunda desteklemeyi amaçlar.

Anasınıfı öğretmenleri, velilerle, her ay veli destek programı toplantısı düzenler. 2 saat süren bu toplantıların hedefi, velileri, çocuk gelişimi, disiplin yöntemleri, iletişim ve ders çalışma alışkanlıkları gibi konularda bilgilendirmektir (Açev, 2006, s.19).

Baba Destek Programı (BADEP)

Baba Destek Programı, babaya destek vererek çocuğun çok yönlü gelişimine katkıda bulunmayı hedefleyen bilimsel bir eğitim programıdır. Bu program, anne eğitimlerine devam eden annelerin, talebi üzerine ve babaların bu konuda ulaşabileceği desteğin yetersizliği göz önünde bulundurularak geliştirilmiştir. 2-10 yaş arası çocuğu olan babalara ulaşmayı hedeflemektedir (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

13 oturum şeklinde düzenlenen uygulama her hafta 2-2,5 saat süre ile ve hafta sonu ya da akşam saatlerinde düzenlenmektedir (Açev, 2006, s.23).

Gönüllü öğretmenler ya da Milli Eğitim Bakanlığı ile yapılan işbirliği çerçevesinde rehber öğretmenler tarafından uygulanan programlar, genellikle bu öğretmenlerin çalıştıkları okullarda düzenlenmektedir. “Babanın Rolü, Önemi ve Çocuğa Olan Etkisi”, “Aile Tutumları”, “Ben Dili”, “Çocuğun Gelişim Alanları”, “Oyunun Önemi” bazı oturum başlıklarına örnek verilebilir (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

Aile Mektupları Programı

Aile Mektupları, anne ve babaya çocuk sahibi olmayı düşündükleri andan itibaren hamilelik ve çocuklarının 0-3 yaş döneminde destek vermek üzere tasarlanmış mektuplardan oluşan bir eğitim programıdır. Hamilelik dönemini kapsayan altı mektup, bebeğin ilk senesine ait her ay bir mektup ve 13. İle 36. aylar arasında da iki mektup olmak üzere toplam 30 mektup olarak tasarlanmıştır (Açev, 2006, s.24). Aile Mektupları, İstanbul’da çeşitli hastanelerin kadın-doğum ve çocuk kliniklerinde yürütülmektedir. Program kapsamında, AÇEV’in eğitim uzmanları tarafından anne

adaylarına, hamilelik, doğum, çocuk gelişimi, çocuk eğitimi, beslenme ve sağlık konularında bilgilendirmek amacıyla ücretsiz eğitim seminerleri verilmektedir. Bu seminerlere hastanelerin uzman doktorları da eğitimci olarak katılmaktadır. Eğitimler, katılımcılara dağıtılan ve seminer konularını detaylı bir şekilde anlatan “Aile Mektupları” bilgi setleri ile desteklenmektedir. 50-100 kişilik gruplara yönelik olarak uygulanan 3 saatlik seminerlerde soru-cevap bölümü de bulunmaktadır (Açev, 2006, s.24).

Anne Baba Olmak Seminerleri

AÇEV, uzun süreli davranış ve tutum değişikliği hedefleyen programların yanı sıra toplumsal farkındalığı arttırmak ve kişileri bilgilendirmek üzere seminerler şeklinde bilimsel temelli, kısa süreli eğitim programları da geliştirmiş ve uygulamaktadır. “Anne Baba Olmak..” seminerleri, çocukları okul öncesi ve ilköğretim döneminde yani 0-14 yaş arasında olan aileleri hedeflemektedir.

Seminer, toplantı düzeninde ve 70-100 kişilik gruplara yapılmaktadır. Yaklaşık 3 saat süren seminerde, eğitimci farklı yetişkin eğitimi sunum yöntemleri; anlatım, örnek olay, soru cevap, öykü anlatımı, canlandırma kullanmaktadır.

Seminer sonunda anlatılanları içeren bir kitapçık ve anket formu dağıtılmakta ve formların değerlendirilmesi doğrultusunda bir değerlendirme raporu hazırlanmaktadır (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

Bu seminerler, özel kurum çalışanlarına ve paydaşlarına yönelik olarak bağış karşılığında uygulanabilmektedir. Ayrıca ağırlıklı olarak İstanbul İline bağlı ilköğretim okullarından gelen talepler değerlendirilerek bu okullarda seminerlerin gerçekleşmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır (http://www.acev.org) (18 Nisan 2009).

2.3.3.3. M.E.B. “0-6 Yaş Benim Ailem” Eğitim Programı

T.C. Hükümeti ile UNICEF Türkiye Temsilciliği arasında imzalanan 2006-2010 İşbirliği Programı kapsamında ve M.E.B. Koordinatörlüğünde uygulanmaktadır (www.shcek.gov.tr) (7 Mayıs 2009). “Benim Ailem” Anne Çocuk Eğitim Programı, Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla Halk Eğitim Merkezlerinde; Sosyal Hizmetler ve

Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) aracılığıyla Aile Danışma ve Toplum Merkezlerinde ve Sağlık Bakanlığı işbirliği içinde yürütülmektedir. Programın geliştirilmesini UNICEF desteklemiştir.

0-6 yaşları arası çocuğu bulunan annelerin katıldığı bu program, sağlıklı ve mutlu bir aile ortamında çocukların gelişimlerini, anne babanın nasıl destekleyeceği konusunda bilgiler içermektedir. Benim Ailem- Anne Çocuk Eğitim Programı, çocuk gelişimi, iletişim ve eğitim konularında uzman kişilerce hazırlanan bir programdır. Bu program öncelikle, aile ve çocuk arasındaki ilişkilerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini ve çocuklarda var olan gelişim becerilerinin en üst düzeye çıkarılmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Benim Ailem programı 16 hafta boyunca sağlıklı çocuk yetiştirmek konusunda 16 farklı konu başlığının konuşulacağı bir grup çalışmasıdır. Katılımcılar 0-6 yaş aralığında çocuğu olan annelerden oluşmaktadır. Katılım ücretsizdir. Oturum başlıkları aşağıda verilmiştir: 1. Hafta: Merhaba

2. Hafta: Aile Tutumları

3. Hafta: Çocuğa Kulak Vermek 4. Hafta: Kendimizi İfade Etmek 5. Hafta: Davranış Kazandırmak 6. Hafta: Sağlıklı Çocuk Büyütmek 7. Hafta: Sağlıklı Beslenmek

8. Hafta: Bedenen ve Zihnen Geliştirmek 9. Hafta: Birlikte Zaman Geçirmek

10. Hafta: Sosyal ve Duygusal Yönden Geliştirmek 11. Hafta: Beceri Geliştirmek

13. Hafta: Neler Oluyor Hayatta 14. Hafta: Güvenli Annelik 15. Hafta: Kadın Olmak

16. Hafta: Çocuğum, Ben ve Diğerleri

( http://www.anamurhem.gov.tr) (19 Nisan 2009)

2.3.3.4. M.E.B. “7-19 Yaş Ana Baba Eğitimi Programı”

T.C. Hükümeti ile UNICEF Türkiye Temsilciliği arasında imzalanan 2006-2010 İşbirliği Programı kapsamında ve M.E.B. Koordinatörlüğünde yürütülen bir diğer çalışmadır. Programın Eğitici Eğitimleri, 19-20 Şubat 2006 tarihinde yapılmıştır (www.orgm.meb.gov.tr) (7 Mayıs 2009).

2007 yılında başlayan 38 Çocuk Yuvası ve 9 gündüzlü ÇOGEM olmak üzere toplam 47 meslek elamanı eğitilmiştir. Bu program için eğitilen meslek elemanları kuruluşlarına döndüklerinde öncelikle bakım ve temizlik olmak üzere toplam 545 kişiyi eğitmişlerdir. Haftada 1 olmak üzere 8 oturumdan oluşan programın ülke genelinde yaygınlaştırılmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir. Öte yandan; her iki paket programın (“0-6 Yaş Benim Ailem” ve “7-19 Yaş Ana Baba Eğitimi Programı”) MEB'de olduğu gibi Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nda da kurumsallaşası yönünde çalışmalar sürdürülmektedir. Bu amaçla yeni eğitimciler, gözlemciler ve eğitimci eğiticilerinin yetiştirilmesine yönelik UNICEF ve M.E.B. işbirliği çalışmaları gerçekleştirilmektedir (www.shcek.gov.tr) (7 Mayıs 2009).

2.3.3.5. Kadıköy Belediyesi Sağlık ve Sosyal Dayanışma Vakfı Aile Eğitimleri