Gençlerin dış dünya ile ilgili beklentilerine bağlı sebepler (akran grubu, ailesi, okul ve çevresindeki diğer yetişkinler vb.)

DİKKAT: Çözüme kavuşmamış çatışmalar, ergenlik, ya da elli yaş gibi bazı kritik evrelerde kendini duyurabilir. (Menopoz ve antropoz dönemleri)

2.1. Ergenlikte Yaşanan Problem Alanları

Ergenlerin genel problemlerinin hangi alanlarda yoğunlaştığına baktığımızda, aşağıda belirtilen başlıklar altında ele almak mümkündür (Söylemez, 2002, s.57). 2.1.1. Ergenin Kişiliği İle İlgili Olarak Yaşadığı Problemler

Kişilik gelişimi ve kimlik oluşumu ergenliğin temel özelliklerinden birisidir. (2.

Hafta bakmıştık) Genç, kendi değer yargılarını, prensiplerini, dünya görüşünü diğerleri ile olan etkileşimlerinden yola çıkarak bütünleştirmeye çalışan ergen bu süreçte doğal olarak zorlanmalarla karşılaşabilir. Ergenlikte kişilik sorunları “kimlik bunalım”, “kimlik bocalaması”, “kimlik kargaşası” terimleri ile ifade edilmiştir. Kendini tanıma (ben kimim?) ve kimlik başarımı (karar verme) bu dönemin en önemli iki görevidir. Bu dönemde kimliği oluşturma, çözümleme ve sonuçlandırma ile ilgili sorunlar yaşanmaktadır. Başka birçok problemin ana eksenini oluşturması göz önünde bulundurulduğunda kimlik sorunu temel ergenlik sorunlarından birisi olarak ele alınabilir. (onun için ayrı bir hafta inceledik.) (Özbay, 2002, s.126; Aktr: Söylemez, 2002, s.58).

Kimlik bunalımı her gencin kimlik duygusunu kazanabilmesi için bilinçli ya da bilinç dışı verdiği savaşım ve değişik yoğunlukta yaşadığı doğal bir süreçtir. Kimlik kargaşası (bunalımı, bocalaması) bu doğal sürecin ağırlaşması, geçici de olsa uyumun ağır şekilde bozulmasıdır.

Kimlik bocalaması:

¾ Ruhsal Yapıdaki Sorunlar

Öz tasarımında ve öz kavramında dağınıklık (ne istediğini, kim olduğunu bilememe), nesne tasarımlarında ve nesne kavramlarında dağınıklık (ders çalışma, sınav anlamsızlığı algısı), ego ülküsü ve öz ülküsünde dağınıklık, süperego işlevlerinde bozukluk)

¾ Kimlik Duygusundaki Sorunlar

Roller ve başkalarının gözünde aynılık duygusu, kendi yolunda yürüyor olma yaşantısının yitirilmesi, gerçekçi bir yaşam çizgisi belirleyip bu çizgiye yönelememe, tuttuğu yolu yada varoluş mücadelesini benimseyememe, toplumsal çevrede kendine tanınma sağlayamama.

¾ Aşamalı Oluşum Evreleriyle İlişkili Sorunlar

Zaman kargaşası yaşaması, içe kapanma, kendi ile uğraşma ve kendinden kuşku duyma, rol ketlenmesi ve kendini çelmeleyici bir role saplanma, işe yaramazlık duygusu ve çalışma felci, cinsel bocalama (sapmalar yada aşırılık), otorite kargaşası, değerler kargaşası hissi.

¾ Ters Kimlik Seçimi

Topluca aranan ters kimlik seçeneklerine eğilim gösterme (terorist eylemler, satanizm), hasta kimliği geliştirme.

Olarak 4 temel öğeyi sayabiliriz (Dereboy,1993, s.114-115; Aktr: Söylemez, 2002, s.59).

2.1.2. Ergenin Ailesi İle İlgili Yaşadığı Problemler

Bugün aileleriniz ile ilişkileriniz devam ediyor mu? (Cevapları dinleyin)

Aile, bireyin yaşantısının her döneminde tartışılma bir öneme sahiptir. Her ne kadar tersi gibi dursa da çalkantı ve stres dönemi olarak betimlenen ergenlikte de aile bu önemini korumaktadır. Ancak bununla beraber ergenin aile ile ilişkilerinde yeniden düzenleme, sorgulama devresi yaşandığı söylenebilir. Aile, ergenliğin özellikle ikinci evresinde görülen temel problem alanlarından biridir.

Ergenlik, ailedeki genç ve orta yaştaki ebeveynler için kişisel değişim zamanını gerekli kılan bir nitelik de taşır. Bu kişisel gelişime aday olmayan evlerde ergenlik dönemi “aile ile ilgili” problemler daha fazla olmaktadır. Çocukların ergenlik

dönemine girmiş olması, ailelerde yeni bir dönemin, ebeveyn-çocuk ilişkisinde yeni düzenlemelerin yapılmasının gerekliliğini de ortaya koyar.

Okulunuzda iyi çalışan bir rehberlik servisiniz, çocuklarınız için her şeyin en iyisini isteyen öğretmenleriniz varken neden burada olmanızı çok önemsiyoruz?

(Cevapları dinleyin)

Aile, gençlerin yaşamındaki en yakın ve en etkili çevre de ondan burada olmanız çok önemli..

Araştırma:

™ Ergenlikte birçok problem alanının gerçekte aileden kaynaklandığı, araştırma sonuçları ile desteklenmiştir.

Ailede yaşanan ekonomik güçlükler, Ebeveynler arasındaki çatışmalar, İşsizlik,

Rol çatışmaları gibi pek çok sebebe bağlı problemler yaşanmaktadır. Bunlar, yaşanması kaçılmaz sorunlar olabilir. Yaşanacaktır..

Önemli nokta, ailenin tüm bu süreçte, açık, anlayışlı ve destek rol üstlenmesidir.

(Önerilerde aktarın)

™ Aile ile direkt ergenin kendisini ilgilendiren noktalarda yaşadığı çatışma konuları ise;

Köy-Kasaba gençliğinde;

Çalışma disiplini konusunda tartışmalar, Boş zaman faaliyetleri,

Meslek seçimi,

Geleneksel normların ihlali (el ne der?) temel alanlar olarak karşımıza çıkmakta. Kent gençliğinde bunlara ek olarak,

Okul ve öğrenim sorunları, Siyasi konular,

Dışarı çıkma saatleri,

Yetişkinlerin gereksiz yere konuları uzatması, Kardeşlerle ilişkiler,

Arkadaş seçme,

Karşı cins ile arkadaşlık sorunlarını sayabiliriz (Tezcan,1988, s.377-378). 2.1.3. Ergenin Arkadaş Grubu İle Yaşadığı Problemler

Ergenlikte akran grupları ya da arkadaşlar ayrı bir öneme sahiptirler. Ailede kopmanın gerçekleştiği ergenlikte genç, kendi akranları içinde kabul görme ve gruba ait olmayı yaşamak istemektedir. Bir ergenin, arkadaşlık grubunda yer almaması,

“yalnızlık”, “izole edilme” gibi tanımlanabilir. Bu, aynı zamanda gencin “gruba ait olma” ihtiyacının karşılanamamasını da ifade etmektedir. Bu, ergen için ciddi bir problemdir.

Yani ergenlikte, aileden daha ön planda bulunan arkadaş çevresi ve grubu içinde gencin karşılaşacağı sorunlar, onun mutsuz olmasına sebep olacaktır denebilir.

2.1.4. Ergenin Çevresi İle İlgili Yaşadığı Problemler

Bu grup problemlere, toplumsal sorun odaklı problemler diyebiliriz. (Temel&Aksoy, 2001, s.12)

Ergenlikte çocukluktan farklı olarak toplum ilgisi artmıştır. Gençler, bu dönemde toplumsal olaylara, siyasi hareketlere ve oluşumlara, felsefeye, sosyolojik araştırmalara ilgi duymaya başlarlar.

Ancak, diğer yandan ergende en belirgin olan bir diğer özellik, toplumu dikkate almama, toplum kural ve normlarına karşı çıkmaktır. (taşıtlarda coşkulu ses tonu, yetişkinlerin bakış açısını geri kafalı ve gereksiz normlar olarak görür. Biraz kafasının dikine hali vardır.)

Bu hali ile ergen, “toplumsal onay” reddetmektedir. Bu açıdan bakıldığında, yetişkin hoşgörülü davranmaz, uygun dille yaklaşım sergilemezse, gencin problem yaşaması kaçınılmazdır.

2.1.5. Ergenin Okulla İlgili Problemleri

Kültürel yaklaşımın kurumsal görünümü olarak ifade edilebilen örgün ve yaygın eğitim, ergenlik çağında görülen gelişim özelliklerinin yarattığı ihtiyaçların karşılandığı, gelişimin desteklendiği yer olarak ifade edilebilir (Varış,1994, s.79). Bu nedenle de gencin yaşamında aslında büyük önem taşır.

Ergenliğin başlangıç yaşı itibariyle okullu gençliği kapsadığı görülmektedir. Ergenlerin, zamanının büyük bölümü okulda geçmektedir. Bu nedenle, okul bağlantılı problem odakları bir hayli fazladır.

Bir diğer açıdan bakıldığında, ruh sağlığının birinci konusu olan kişiliğin oluşumu, okul yıllarında gerçekleşmektedir. Okul, öğrencilerin iç güdüsel ve toplumsal ihtiyaçlarına göre eğitim etkinlikleri ile kişiliğin normal gelişimi olarak tanımlanabilecek eğitimin en iyi uygulama yeridir. Bu fikirler, okulun ergenin gelişimindeki tartışılmaz etkiyi ortaya koyar. Elbette bu yaşantılar bazı problemleri de içerir.

Okul ortamında yaşanabilecek problemler şu iki başlık altında incelenebilir: 2.1.5.1. Ders Başarısı

Ergenlikte başarılı olma, değer ve kabul görme ile ilgili bir beklenti olarak ifade edilebilir. Bu tutumun iki temel boyutu vardır:

Ailesi tarafından algılanan..

Dolayısıyla ders başarısı ile ilgili yaşanabilecek muhtemel sorunlarla ergende başka alanlardaki etkilerinden bahsetmek mümkündür. (Ders başarısızlığı varsa, aile

benliği zedeleyici tavırlar sergiliyor ve olumsuz yöntemleri kullanıyorsa, buna bağlı bir kimlik kargaşası sorunu ortaya çıkabilir, kendini değersiz hissetme ve değersiz bir kimlik geliştirebilir.)

Okul başarısızlığı, öğretimin her kademesinde görülen, bireysel, sosyal, aileden, okuldan, ekonomik koşullardan gibi pek çok sebebe bağlı olarak gelişebilecek bir durumdur. (Tezcan, 1988, s.385) Başarısızlığın gerçek kaynağının bilinmesi ve çözümlenmesi temel yol olarak önerilebilir. (Haftaya ayrıntılı olarak ele alacağız.) 2.1.5.2. Öğretmenlerle İlişkiler

Zamanının büyük kısmını okulda geçiren gençlerin, öğretmenleri ile paylaştıkları süreye bakınca, çeşitli problemleri yaşayabileceklerini tahmin etmek zor değildir. Öğretmenler, gençlerin kişilik gelişimlerinde dış çevreden birincil rol oynayan kişiler olarak kabul edilmektedirler. (Binbaşıoğlu,1983, s.101; Aktr: Söylemez, 2002, s.62). Ergenlik çağında gençler için, öğretmenler model alma figürleridir.

Yapacakları, yaşatacakları sınıf ortamı ile gençlerin problem çözme yeteneklerini geliştirebilir ya da problem yaratabilirler. Başlıca problem yaratma nedenleri şu şekilde özetlenebilir:

Yarışmacı atmosfer,

Tolore edici olmayan ortam yaratmak, İletişimsizlik,

Duyguların uygunsuz ifade edilmesi (sen dili), Çatışma çözme becerisinin olmayışı,

Öğretmenin gücünü “yanlış” kullanması (Kreidler,1984, s.5-6; Aktr: Söylemez, 2002, s.62).

2.1.6. Fiziki Görünümle İlgili Problemler

Dış görünüm ve fiziksel çekicilik ergenlikte, kabul görme, benlik saygısı, karşı cinse olan ilgi gibi kavramlarla bağlantısı nedeniyle ergenlikte büyük önem kazanmaktadır denilebilir. Bu nedenle, gencin fiziksel görünüm algısı olumsuz ise bu bir problem odağıdır.

Beden imgesi erinlik döneminin kritik bir aşamasıdır. Olumlu beden imajı, olumlu benlik kavramı ve olumlu benlik saygısı ile sıkı sıkıya bağlantılı kavramlardır. Olumlu benlik imajının oluşması, olumlu benlik saygısı ile mümkündür. Bunun için ise gencin özellikle arkadaşları tarafından beğenilmeye ihtiyacı vardır.

Çocuğunuzun giydiği kıyafetlerini komik bulduğunuz oluyor mu? (Cevapları

dinleyin)

Ama yine de onları giyip okula ya da partiye gidiyor değil mi? Bunun sebebi, grup tarafından beğenilmek. Onlara aykırı bir tarz geliştirirse, eleştirileceğini düşünüyor ki

çok da haksız değil. (Elbette fikrinizi söyleyin, ama ısrar etmeyin, giyinsin ve gitsin.

Siz hiç akıl sağlığı yerinde bir yetişkinin komik giyindiğini gördünüz mü? )

Sorunlu ergenlikteki asıl problemin “beden imgesi” nden kaynaklandığını öne süren Penot, bunun sebebi olarak da çocukluktaki ideal figürlerin dengesizleşmesinin neden olduğunu öne sürer. (Orantısız vücut hatları gibi)

2.1.7. Cinsiyet ve Cinsellikle İlgili Problemler

Ergenlik dönemi, karşı cinse akış eğilimi, yakınlık duyma ve bu konularda anlayış, güven, seksüel arkadaşlık ihtiyaçlarının tatmininin problem odakları olduğu belirlenmiştir.

Diğer yandan, ergenlikte cinsiyet rolünün öğrenilmesi ve cinsel dürtülerin uygun yollarla yönetilmesi sorunları vardır. Bunlardan ilki ergenlerde genellikle daha kolay çözümlenen problemler kategorisindedir. Oysa ikincisi, cinsel dürtülerin toplum tarafından kabul edilebilir kanallara yöneltilebilmesi başlıca problem odağıdır. Bunun için, cinsel eğitim ve rehberliğe ihtiyaç vardır.

Cinsel etkinlik ve ilgiler çocuklukta görülmektedir. Ergenlikte ise bedensel gelişme ile beraber cinsel gelişme hız kazanmaktadır. Bu fizyolojik değişimler, davranış değişikliklerini beraberinde getirir. O halde cinsel gelişim sürecindeki sorunların davranış boyutuna yansıması ve davranış sorunları ortaya çıkarması olasıdır. Bu sonucu birçok aile yaşar.

Cinsel gelişmeye bağlı sorunlar şu alt başlıklar altında toplanabilir: Kız ve erkekte kendi kendini tatmin,

Cinsel organlarla ilgili kaygılar, Karşı cinse gösterilen ilgisizlik, Eşcinsellik,

Kızlarda adet öncesi ve sırasındaki şikayetler,

Ergenlik döneminde hamilelik (Kulaksızoğlu, 2005, s.59-61).