Nitel Verilerin Analizi

Bu araştırmanın sosyal geçerliliğini belirlemek amacıyla hazırlanan sosyal geçerlilik formunda yer alan ve öğrencilerin yazmalarını gerektiren altı açık uçlu sorunun cevabı içerik incelemesi yoluyla analiz edilmiştir. Bu sorular aşağıdaki gibidir.

- Seç+düzenle+yaz ve oku-düzelt+paylaş-düzelt stratejisini başka öğrencilere de öğretmemi önerir misiniz? Evet, Hayır ya da Emin değilim şekilde verdiğiniz

cevaba göre düşüncenizin nedenlerini yazınız.

- 1K2N1P1Ç2N hatırlatıcısını başka öğrencilere de öğretmemi önerir misiniz? Evet, Hayır ya da Emin değilim şekilde verdiğiniz cevaba göre düşüncenizin

nedenlerini yazınız.

- Öğrendiğin stratejinin sana öykü yazmakta faydası oldu mu? Evet, Hayır ya da

Emin değilim şekilde verdiğiniz cevaba göre düşüncenizin nedenlerini yazınız.

- Seç+düzenle+yaz ve oku-düzelt+paylaş-düzelt stratejisi başka yazı türlerini yazmada sana faydalı olur mu? Evet, Hayır ya da Emin değilim şekilde verdiğiniz

cevaba göre düşüncenizin nedenlerini yazınız. - Bu stratejide beğendiğin şeyler nelerdi? - Bu stratejide beğenmediğin şeyler nelerdi?

- Seç+düzenle+yaz ve oku-düzelt+paylaş-düzelt stratejisinde ne tür değişiklikler yapılmasını isterdin?

İçerik analizinde amaç, toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırmada içerik analizi tümevarımsal analiz esaslarına göre gerçekleştirilmiştir. Analizde sırasıyla formda yer alan yazılı yanıtlar bilgisayar ortamına

aktarılmış daha sonra kodlama işlemine geçilmiş, ardından temalar oluşturularak bulgulara ulaşılmıştır. Analiz sürecinin her aşamasında araştırmacı, danışmanı, nitel araştırmada uzman öğretim üyesi ve gözlemci öğretim elemanları tarafından tartışılarak, kontroller ve dönütler alınarak fikir birliğine varılmış ve böylece gözlemciler arası güvenirlik sağlanmıştır. Tümevarımsal analiz süreci aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

3.8.2.1. Verilere Ulaşma ve Bilgisayar Ortamına Aktarma

Sosyal geçerlilik formunun denek ve denek gruplarına uygulanması araştırmanın uygulama süreci bittikten sonra gerçekleştirilmiştir. Uygulama sürecinde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrenci ve akranları aynı ortamda bulunmuştur. Form öncelikle öğrencilere tanıtılmış ve gerçekleştirilen strateji öğretimine dair görüşlerinin merak edildiği, bu formda açık olarak ve birbirinden yardım almadan soruları yanıtları istenmiştir. Uygulama sırasında öğrencilerin anlamadığı sorular ve merak ettikleri noktalar açıklanmıştır. Öğrencilerin yazma ve işaretleme işlemleri bittikten sonra formlar toplanarak verilere ulaşılmıştır. Analiz sürecinde öncelikle öğrencilerin formda yer alan açık uçlu sorulara verdikleri yanıtlar MS Word programında sırasıyla yazılarak veriler bilgisayar ortamında aktarılmıştır. Daha sonra bu aktarma sürecinde yer alabilecek olası hataların tespiti için yazılı dokümanlar özel eğitim bölümünde yüksek lisansını yapmakta olan bir öğretim elemanına inceletilmiş ve toplam 302 ifade biriminde yer alan kelimelerden üçünün yanlış, ikisinin eksik ve bir kelimenin fazla yazılmış olduğu belirlenmiştir. Hataların tespitinden sonra dokümanda düzenlemeler yapılarak hatalar giderilmiş ve tekrar aynı gözlemciden görüş alınmıştır. İkinci inceleme sonrası dokümandaki tüm verilerin, esas kayıtları bire bir yansıttığı belirlenmiştir.

3.8.2.2. Verilerin Kodlanması

Dokümanların bilgisayar ortamına bire bir aktarılma işlemi gerçekleştirildikten sonra, kodlama sürecine yer verilmiştir. Kodlama sürecinde tüm ifadeler tek tek okunarak anlamca bütünlük gösteren birimler ayrı ayrı kodlanmıştır. Öğrencilerden elde edilen cevaplarda anlamca bütünlük, kelime düzeyinde olabildiği gibi, birden fazla cümlenin bir araya gelmesi şeklinde de olabilmektedir (Strauss ve Corbin, 1990). Bu araştırmada da, öğrencilerden alınan yanıtların bazıları olduğu gibi bir ifade birimi iken, bazıları bir kelime, bazı yanıtlardan birden fazla ifade birimi oluşmuştur.

Kodlama sürecinde, öğrenci cevapları ilgili soruya göre incelenerek “bu yanıtta verilmek istenen mesaj nedir?” sorusunun yanıtı aranmıştır. Bu süreçte araştırmacı verilerden yola çıkarak, anlam bütünlüğü sağlanan birimlere uygun olduğunu düşündüğü kod isimleri kullanmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırmacı kodlama sürecini verileri birden fazla kez başa dönerek ve yaptığı kodlamaları kontrol ederek kodlama ve ifade birimleri arasında tutarlılık sağlayana kadar devam ettirmiştir. Bu işlemin ardından kodlamalar ve ilişkili ifade birimlerini MS Word dosyasında listeleyerek danışmanına inceletmiş ve danışmanının verdiği dönütler doğrultusunda aralarında tartışarak fikir birliği sağlanan noktada kod-ifade tutarlılığını gerçekleştirmeye yönelik düzenlemelere gitmiştir. Düzenlemeler sonucu 27 tane koda ulaşılmıştır. Bu işlemin ardından araştırmacı kodlamalarla ilgili çalışmış olduğu dosyayı nitel araştırma yöntemleri üzerine doktora düzeyinde ders veren bir öğretim üyesine inceletmiş ve nitel analiz süreciyle ilgili görüş ve önerilerini almıştır. Öğretim üyesi, araştırmacının şimdiye kadar yapmış olduğu işlemlerin ve bundan sonra yapmayı planladığı çalışmaların nitel analiz sürecine uygun olduğu yönünde görüş bildirmiş, ayrıca raporlaştırma sürecine ilişkin araştırmacıya birtakım öneriler vermiştir. Bu görüşmenin ardından araştırmacı, üçüncü bir görüş almak üzere, özel eğitim bölümünde doktora programına devam eden ve nitel araştırma yöntemleri konusunda eğitim almış bir öğretim elemanına hazırlamış olduğu Gözlemci İnceleme Formunu I (Ek 26) ile sorular, kodlar ve ifade birimleri listesini e-posta olarak iletmiştir. Gözlemciden, görüş ve önerilerini ilgili formu doldurarak araştırmacıya e-posta yoluyla iletmesi istenmiştir. Gözlemciden kodlama- ifade tutarlılığı ve kod isimleri üzerinde olumlu görüş alınmış; ayrıca eklenmesi ya da çıkarılması gereken kodlar veya aynı anlamı ifade ettiği düşünülen kodlar olup olmamasıyla da ilgili herhangi bir eleştiri alınmamıştır. Bu işlemin ardından temaların oluşturulmasına geçilmiştir.

3.8.2.3. Temaların oluşturulması

Kodlama süreci tamamlandıktan sonra, araştırmacı kodları inceleyerek aralarındaki ortak yönleri bulmaya çalışmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Bu süreçte, araştırmacı kodlamaları farklı türlerde birden fazla kez sınıflayarak yeniden gözden geçirmiştir. Araştırmacı kodları ortak yönlerine göre sınıflamaya çalışırken, kodlara ilişkin ifadeleri de yeniden gözden geçirmiştir. Bu şekilde en doğru sınıflamaya ulaşmaya çalışmıştır. Kodların sınıflamasından sonra oluşan gruplar ayrı ayrı incelenerek her birini en iyi temsil ettiği düşünülen isimler

bulunarak tema isimleri oluşturulmuştur. Daha sonra araştırmacı, temalar ve kodları listeleyerek danışmanına göstermiş ve danışmanı ile birlikte görüş alışverişi yaparak tema isimleri ve ilgili kodların doğru tema başlığı altında toplanmasına yönelik yeniden düzenlemeye gitmişlerdir. Bu işlemin ardından üçüncü bir görüş almak üzere, kodlamalarla ilgili görüş alınan aynı öğretim elemanına hazırlamış olduğu Gözlemci İnceleme Formunu II (Ek 27) ve kodlar ve temalar listesini formu e-posta olarak iletilmiştir. Gözlemciden, görüş ve önerilerini ilgili formu doldurarak araştırmacıya e-posta olarak iletmesi istenmiştir. Gözlemciden kod-tema tutarlılığı, tema isimleri üzerinde olumlu görüş alınmış; ayrıca eklenmesi ya da çıkarılması gereken temalar veya aynı anlamı ifade ettiği düşünülen temalar olup olmamasıyla da ilgili herhangi bir eleştiri alınmamıştır. Bu işlemin ardından altı tane temaya ulaşılmıştır.

Tablo 5. Temalar ve Kodlar

Temalar Kodlar

Stratejinin yazma süreci ve ürünleri üzerindeki etkisi

Yazma sürecinde gelişimine katkısı Yazılı ürün gelişimine katkısı Yazma motivasyonuna katkısı

Yazılı ürünle ilgili farkındalığına katkısı

Strateji içeriğine ve uygulamaya dair olumluluk ifade eden görüşler

Stratejinin hatırlanabilir/akılda kalıcı olması Faydalı bulma

Yazmak

Uygulayıcıdan memnun olma/uygulayıcıyı tavsiye etme

Stratejide hiçbir değişikliğin yapılmasını istememe Stratejide her şeyi beğenme

Hatırlatıcıları beğenme Uygulamayı beğenme Destekleyicileri beğenme Öykü ve anı konularını beğenme

Stratejiyi başka öğrencilere önerme sebepleri

Bilgiyi paylaşma isteği

Başkalarının öykü yazma becerilerini geliştirmelerini isteme

Başkalarının öykü içeriklerini geliştirmelerini isteme

Stratejiyi beğenme

Strateji öğretiminin öykü/anı yazma

dışındaki olumlu etkileri

İleriye dönük kazanımları belirtme Öğrenmeye katkısı

Hayal gücünü kullanabilmek Derslere olumlu etkisi

Stratejiyi ve uygulamayı geliştirmeye dair

görüşler

Stratejiyi geliştirmeye dair görüşler Uygulamayı geliştirmeye dair görüşler

Stratejinin

uygulanmasına ilişkin yaşanılan güçlükler

Stratejiyi uygulamanın uzun sürmesi Stratejinin öğrenciye zor gelmesi