Deneklerin Seçimi

Araştırmada ön koşulları karşılayan zihinsel yetersizlikten etkilenmiş denekleri seçebilmek amacıyla ilk olarak Ankara ili Çankaya, Mamak, Keçiören ve Yenimahalle ilçesi sınırlarında bulunan, kaynaştırma uygulaması yapılan resmi devlet okulları belirlenmiştir. Belirlenen okullara gidilmeden önce okullara telefon edilerek rehberlik servisinden 4 ve 5. sınıfa devam eden kaynaştırma öğrencilerinin bulunup bulunmadığıyla ilgili bilgi alınmıştır. Daha sonra ilgili öğrencilerin bulunduğu okullara gidilerek öncelikle 4. ve 5. sınıf öğretmenleriyle görüşme yapılarak hecelemeden okuyan, zihinsel yetersizliği olan öğrenciler belirlenmiştir. Daha sonra bu öğrencilerin okuma performansını belirlemek amacıyla araştırmacı tarafından birebir olarak okuma değerlendirmesi yapılmıştır. Okuma ölçütlerini karşılayan öğrencilere daha sonra iki öykü konusu verilerek birini seçmeleri ve öykü yazmaları istenmiştir. Öğrencilerin yazdığı öyküler öykü ögeleri puanlama anahtarına göre önce araştırmacı daha sonra danışmanı tarafından puanlandırılarak öğrencilerin öykü yazma performansı değerlendirilmiştir. Araştırmacı ve danışmanı arasında gözlemciler arası güvenirlik hesaplanmıştır. Öykü ögeleri puanlama anahtarının toplam puanından en az 3 puan (%20), en fazla 6 puan (%40) alan öğrenciler belirlenmiştir. Belirlenen öğrenciler arasından zihinsel yetersizlikten etkilenmiş üç öğrenci tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiştir.

Denek gruplarının seçiminde zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencinin okuma ve yazma ön koşullarının değerlendirilmesinden sonra bu sınıfa devam eden öğrencilerin öykü yazma performansları değerlendirilmiştir. Normal gelişim gösteren öğrenciler arasından öykü ögeleri puanlama anahtarının toplam puanından en fazla 12 puan alan (%75) yazmada düşük

performans gösteren öğrenciler belirlenmiştir. Bu öğrencilerle, sınıf öğretmenleri ve aileleri ile görüşme yapılarak herhangi bir özel eğitim hizmetinden yararlanıp yararlanmadıkları ve tanı alıp almadıkları sorulmuştur. Öğrencilerin herhangi bir tanısının olmadığı ve herhangi bir özel eğitim hizmeti almadıkları belirlenmiştir. Daha sonra hem zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilerin hem de yazmada düşük performans gösteren öğrencilerin öğretmenlerinden sözlü olarak, ailelerinden ise yazılı olarak çalışma ve kamera kaydı için yazılı izin istenmiştir (Ek 7). Ayrıca çalışma süresince, sağlık sorunları gibi mecburi durumlar olmadıkça öğrencilerin derslere devam etmeleri istenmiştir.

3.2.2.1. Zihinsel Yetersizlikten Etkilenmiş Deneklerin Seçimi

Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş deneklerin seçiminde yer alan süreçler aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

3.2.2.2. Öğretmen Görüşmesi

Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş deneklerin seçimi amacıyla Öğretmen Görüşme Formu hazırlanmıştır (Ek 8). Öğretmen görüşme formunun ilk bölümünde öğrencinin kimlik bilgileri (adı-soyadı, okulu, sınıfı). İkinci bölümde öğrencinin dosya bilgileri (doğum tarihi, tanısı, zekâ bölümü), üçüncü bölümde öğrencinin okuma performansı (okumayı söktüğü sınıf, akıcı ya da heceleyerek okuyup okumadığı) ile ilgili bilgileri belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır.

Görüşmeler sınıf öğretmenleriyle birebir olarak gerçekleştirilmiştir. Görüşme sırasında öğretmenden alınan bilgiler görüşme formuna işaretlenmiştir. Görüşme sonrasında öğretmenin hecelemeden okuduğunu belirttiği öğrenciler yine öğretmenin öğrenci için kullandığı sınıf düzeyindeki metinlerde okuma performanslarının belirlenmesi amacıyla değerlendirmeye alınmıştır.

3.2.2.3.Ön Koşulların Değerlendirilmesi

Öğrencilerin ön koşullarının değerlendirilmesinde bulundukları okulun destek eğitim odaları, boş bir sınıf, kütüphane ve rehberlik servisi odaları kullanılmıştır.

3.2.2.3.1.Okuma Performanslarının Belirlenmesi

Sınıf öğretmenleriyle yapılan görüşme sonrasında hecelemeden okudukları belirtilen öğrencilerin ilk olarak okuma performansları belirlenmiştir. Öğrencilerin okuma performansı okuma performansı kayıt formuna kayıt edilmiştir.

Okuma performansı belirlenirken öğretmenin öğrenci için kullandığı 4. (MEB, 2010a) ve 5. sınıf (MEB, 2010b) düzeyindeki Türkçe ders kitaplarından seçilen öyküler kullanılmıştır (Ek 9, Ek 10). Öyküler ders kitaplarında basılı olan haliyle kullanılmış üzerlerinde hiçbir değişiklik yapılmamıştır. Öğrenciye metin yüksek sesle okutulmuş ve öğrencinin okuması ses kayıt cihazına kayıt edilmiştir. Öğrencinin okuduğu metnin bir fotokopisi de araştırmacının önünde bulundurulmuştur.

Değerlendirmeye başlamadan önce öğrenciye ses kayıt cihazı tanıtılmış ve ses kayıt cihazına sesi alınacağı söylenmiştir. Sesin ses kayıt cihazına nasıl alındığı gösterilerek alınan kısa kayıt öğrenciye dinletilmiştir. Araştırmacı öğrenciye “Seninle okuma çalışması yapacağız, ben sonra dinlemek için sen okurken okumanı ses kayıt cihazına alacağım.” demiştir. Araştırmacı öğrenciye okuyacağı metni göstererek “Sen bunu okuyacaksın, bende de aynısından var. Sen okurken ben de seni kendi metnimden izleyeceğim” demiştir. Araştırmacı öğrenciye “Okumaya hazır mısın?” dedikten ve “Hazırım.” cevabını aldıktan sonra ses kayıt cihazını açmış ve metni öğrencinin önüne koyarak kendi metnini önüne almıştır. Öğrenciye “Bu metni en güzel okumanla oku!” yönergesi verilmiştir. Öğrencinin ilk kelimeyi okumaya başlaması ile birlikte kayıt cihazı çalıştırılmıştır. Öğrenci okurken satır atladığında atladığı satır gösterilmiş ve öğrencinin okumaya devam etmesi istenmiştir. Öğrenci 5 saniye içinde bir kelimeyi okumadan beklerse, öğrencinin yerine o kelimeyi araştırmacı okuyarak öğrencinin okumaya devam etmesi sağlanmıştır. Araştırmacı, öğrenci okurken öğrencinin yanlış okuduklarını, okumadan atladıklarını, araştırmacının öğrenci yerine okuduğu kelimeleri kendi metninden eksi işaretiyle (-) işaretlemiştir. Bu kelimeler yanlış okuma olarak kayıt edilmiştir (Shinn, 1989). Uygulama sırasında öğrencinin doğru okuduğu kelimeler ve hatalı okuyuşunu 5 saniye içerisinde kendisinin düzelttiği kelimeler doğru olarak kayıt edilmiştir (Shinn, 1989). Okuma doğruluğu, öğrencinin tüm metinde yanlış okuduğu kelime sayısının, metindeki toplam sözcük sayısına göre oranı hesaplanarak bulunmuştur.

Değerlendirmelerin olduğu gün araştırmacı tarafından öğrencilerin okumaları tekrar ses kayıt cihazından dinlenerek kayıtları kontrol edilmiştir. Öğrencilerin hecelemeden okuyup

okumadığı belirlenerek ve doğru okuma performansları kayıt edilmiştir. Değerlendirmeye alınan 53 öğrenciden 13’ü hecelemeden okuma ön koşulunu karşılayamamıştır. Hecelemeden okuma ön koşulunu karşılayan 30 öğrenciden 10’u doğru okuma ön koşulunu karşılayamamıştır. Hecelemeden ve doğru okuma ön koşulunu karşılayan 20 öğrencinin yazma performansının değerlendirmesine geçilmiştir.

3.2.2.3.2.Öykü Yazma Performanslarının Belirlenmesi

Öykü yazma performansı zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ile birebir olarak değerlendirilmiştir. Öykü yazma performansı değerlendirmek için öğrencilere iki farklı öykü konusu verilmiş ve öğrenciye seçtiği bir konuda öykü yazması istenmiştir. Öğrenciye öykü yazması için çizgili kâğıtlar, silgi ve siyah kurşun kalem verilmiştir.

Değerlendirmeye başlamadan önce öğrenciye “Seninle bugün öykü yazma çalışması yapacağız. Burada senin için hazırladığım çeşitli konular var.” denilerek kâğıda yazılı olan öykü konuları öğrenciye gösterilmiştir (ayakkabılar ve okul). “Bu konulardan istediğin birini seç.” denilerek öğrenciden konu seçmesi istenmiştir. Daha sonra “Şimdi senden seçtiğin konuyla ilgili bir öykü yazmanı istiyorum. Burada kâğıtların, kalemlerin ve silgin var, öykünü yazmak için istediğin kadar süren var. Hazır olunca başlayabilirsin. Öykün bitince bana haber ver.” denilerek öğrencinin öykü yazması beklenmiştir. Öykü yazmasını bitirince yazdığı kâğıt alınarak öğrencilerin yazdığı öyküler öykü ögeleri puanlama anahtarına göre önce araştırmacı daha sonra bir gözlemci tarafından puanlandırılarak öğrencilerin öykü yazma performansı değerlendirilmiştir. Araştırmacı ve gözlemcinin verdiği puanlar arasında gözlemciler arası güvenirlik hesaplanmıştır. Gözlemciler arası güvenirlik çalışması araştırmacı ve danışmanı tarafından yapılmıştır. Öğrencilerin yazmış oldukları öyküler öykü ögeleri puanlama anahtarına göre önce araştırmacı ve danışmanı tarafından ayrı ayrı puanlandırılmıştır. Yazma performansı değerlendirilen 20 öğrenciden 4’ü öykü ögeleri puanlama anahtarından 6 puan ve üstü (%40 üstü), 13’ü 3 puandan az (%20 altı) puan aldıklarından yazma ön koşulunu karşılayamamışlardır. Yazma ön koşulunu karşılayan 16 öğrenciden 2’sinin okul idaresi, 10’unun ise sınıf öğretmenleri araştırma sürecine katılmak istemediklerini belirtmişlerdir. Ailesi ile öğretmeni ve okul idaresi tarafından izni alınan, kalan dört öğrenciden üç öğrenci random olarak seçilmiştir.

Ön koşulları karşılayan ve çalışma izinleri alınan zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrenciler belirlendikten sonra bu öğrencilerin bulundukları sınıfta yer alan normal gelişim gösteren öğrenciler arasından yazmada düşük performans gösteren öğrencilerin belirlenmesi sürecine geçilmiştir.

Öğrencilerin değerlendirilmesine geçilmeden önce müdür yardımcılarından ve sınıf öğretmenlerinden çalışma için uygun olan zaman dilimleri belirlenmiştir. Sınıf öğretmenleriyle çalışma öncesi yapılacak işlemler kısaca anlatılmıştır. Değerlendirme sürecinde sınıf öğretmeni ile araştırmacı sınıfa beraber girmiş, sınıf öğretmeni araştırmacıyı öğrencilere tanıtmış ve ardından sınıftan çıkmıştır.

Araştırmacı öğrencilere kendisini tanıttıktan sonra “Bugün sizlerle öykü yazma çalışması yapacağız, ben sizlere çalışma sırasında kullanmanız için çizgili kâğıtlar getirdim. Lütfen masanızdaki kitap ve defterleri kaldırın ve kalemliklerinizi çıkarın.” diyerek öğrencilere kâğıtlarını dağıtmıştır. Ardından tahtaya iki öykü konusu yazarak (ayakkabılar ve okul) “Sizden tahtaya yazdığım iki konudan birini seçerek bir öykü yazmanızı istiyorum. Bu bir sınav değil. Yazdıklarınız sizin ders notlarınızı etkilemeyecek, zaman sınırlamamız da yok. Öykünüzü yazmaya hazır olduğunuz zaman başlayabilirsiniz. Öykülerinizi bitirdikten sonra bana haber verin.” diyerek öğrencilere yönerge vermiştir. Yazmayı bitiren öğrencilerin kâğıtlarını toplayarak tüm öğrencilere teşekkür etmiş ve çalışmayı sonlandırmıştır. Ardından metinlerin öykü ögeleri puanlama anahtarına göre puanlaması yapılmıştır.

Birinci deneğin bulunduğu sınıfta normal gelişim gösteren 30 öğrenci bulunmaktadır. Bu 30 öğrenciden 10’u öykü ögeleri puanlama anahtarından 12 puandan fazla (%75’inden fazla) puan almışlardır. Bu öğrenciler araştırma ön koşullarını karşılamadıklarından dolayı deney sürecinde yer almış, ancak tüm deney oturumlarında yazmış oldukları metinler verilerin hesaplanması sürecine dâhil edilmemiştir. Bu sınıfta yazma ön koşullarını karşılayan 20 öğrenci birinci denek grubu olarak belirlenmiştir.

İkinci deneğin bulunduğu sınıfta normal gelişim gösteren 28 öğrenci bulunmaktadır. Bu 28 öğrenciden 7’si öykü ögeleri puanlama anahtarından 12 puandan fazla (%75’inden fazla) puan almışlardır. Bu öğrenciler araştırma ön koşullarını karşılamadıklarından dolayı deney sürecinde yer almış ancak tüm deney oturumlarındaki yazmış oldukları metinler verilerin hesaplanması sürecine dâhil edilmemiştir. Bu sınıfta yazma ön koşullarını karşılayan 21 öğrenci ikinci denek grubu olarak belirlenmiştir.

Üçüncü deneğin bulunduğu sınıfta normal gelişim gösteren 31 öğrenci bulunmaktadır. Bu 31 öğrenciden 2’si öykü ögeleri puanlama anahtarının toplam puanının 3 puandan az (%20’sinden az), 5’i ise 12 puandan fazla (%75’inden fazla) puan almışlardır. 12’den fazla puan alan öğrenciler araştırma ön koşullarını karşılamadıklarından dolayı deney sürecinde yer almış ancak tüm deney oturumlarındaki yazmış oldukları metinler, verilerin hesaplanması sürecine dâhil edilmemiştir. Bu sınıfta yazma ön koşullarını karşılayan 24 öğrenci üçüncü denek grubu olarak belirlenmiştir. Tüm denek ve denek gruplarının araştırmaya katılımı için aileleri, okul idaresi ve öğretmenlerinden izin alınmıştır. Öğrencilerin aileleri ve okul idarelerinden yazılı izin alınırken, öğretmenlerinden sözlü olarak izin alınmıştır.