Nitel Araştırma Bulguları

İlkokul birinci sınıf öğrenci velilerinin beklentilerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırma sonucunda elde edilen veriler “velilerin öğretmenden beklentileri”, “velilerin okul yönetiminden beklentileri” ve “velilerin genel olarak okuldan beklentileri” olmak üzere üç tema altında incelenmiştir. Bu temalara ait bulgular ve katılımcı görüşleri aşağıda yer almaktadır.

3.2.1.Velilerin Öğretmenden Beklentileri

Çocuğu ilkokul birinci sınıfa başlayan velilerin öğretmenlerden beklentileri teması altında “Öğrencisiyle ilgilenme”, “Kişilere güler yüzlü yaklaşma”, “Öğrenciye okulu sevdirme”, “Öğrenciye rehberlik etme”, “Etkili iletişim kurabilme”, “Etkili iletişim kurabilme”, “Öğrenciyi güdüleyebilme”, “Öğrenciyi güdüleyebilme”, “Bireysel ve toplumsal değerleri kazandırma”, “Tarafsız ve adil olma”, “Sosyal etkinliklere yer verme”, “Sınıfa hâkim olabilme”, “Empati kurabilme” ve “Örnek olma" kodlarına ulaşılmıştır. Bu temaya ait kodlara ilişkin bazı katılımcı görüşleri şöyledir: (Tablo 16)

Tablo 16. İlkokul Birinci Sınıf Öğrenci Velilerinin Öğretmenleri Yönelik Beklentilerine İlişkin Görüşleri

Tema Kodlar f

Velilerin Öğretmenden Beklentileri

Öğrencisiyle ilgilenme 11

Kişilere güler yüzlü yaklaşma 9 Öğrenciye okulu sevdirme 7 Öğrenciye rehberlik etme 6 Etkili iletişim kurabilme 6

Öğrenciyi güdüleyebilme 6

Bireysel ve toplumsal değerleri kazandırma 5

Tarafsız ve adil olma 5

Sosyal etkinliklere yer verme 4

Sınıfa hâkim olabilme 4

Empati kurabilme 3

Örnek olma 1

“…benim çocuğum çok duygusal bir çocuk bu nedenle öğretmenden beklentim çocuğuma karşı sevgiyle ve güler yüzle yaklaşması…” (K8)

“…öğretmen öğrencisine güzel sözlerle yaklaşmalı, dersleri onu heveslendirerek işlemeli…” (K14)

“…çocuklara sorumluluk vermeli. Ayrıca arkadaşları ile uyumlu olarak iyi geçinmeleri konusunda uyarılarda bulunmalı. Çocuklara teşekkür ederim, özür dilerim gibi kavramları öğretmeli. Yaptığı bir hatada özür dilemesini bilmenin önemini kavratmalı…” (K17)

“…öğretmen bir öğrenciyi öncelikle okula adapte etmeli, ona okulu ve okumayı sevdirmeli…” (K20)

3.2.2.Velilerin Okul Yönetiminden Beklentileri

Çocuğu ilkokul birinci sınıfa başlayan velilerin öğretmenlerden beklentileri teması altında “Okulun temizliğini sağlama”, “Güvenliğin sağlanma”, “Güler yüzlü davranma”, “Öğrencilerin düzeninin sağlanması (giriş çıkış)”, “Denetim yapma (ders, kantin vb.)”, “Nitelikli eğitim sunulması için uğraşma”, “Eğitsel etkinlikler düzenleme”, “Sınıf mevcutlarının azaltma”, “Yönetimde velilere söz hakkı verme”, “Teknik ve donanımsal ihtiyaçları karşılama”, “Teknik ve donanımsal ihtiyaçları karşılama”, “Veliler için seminerler düzenleme”, “Etkinlikleri ücretsiz yapma”, “Etkinlikleri ücretsiz yapma” ve “Velilere karşı anlayışlı olma” kodlarına ulaşılmıştır. Bu temaya ait kodlara ilişkin bazı katılımcı görüşleri şöyledir: (Tablo 17)

Tablo 17. İlkokul Birinci Sınıf Öğrenci Velilerinin Okul Yönetimine Yönelik Beklentilerine İlişkin Görüşleri

Tema Kodlar f

Velilerin Okul Yönetiminden Beklentileri

Okulun temizliğini sağlama 10

Güvenliğin sağlanma 9

Güler yüzlü davranma 6

Öğrencilerin düzeninin sağlanması (giriş çıkış) 2 Denetim yapma (ders, kantin vb.) 4 Nitelikli eğitim sunulması için uğraşma 3 Eğitsel etkinlikler düzenleme 3 Sınıf mevcutlarının azaltma 2 Yönetimde velilere söz hakkı verme 2 Teknik ve donanımsal ihtiyaçları karşılama 2 Veliler için seminerler düzenleme 1 Etkinlikleri ücretsiz yapma 1 Velilere karşı anlayışlı olma 1 “…okulda çocuğumun güvenliği ile ilgili tedbirler mutlaka alınmalı. Ayrıca tuvalet ve sınıfların hijyenik olması için de gerekli hassasiyet mutlaka gösterilmeli…” (K15)

“…veliler ile düzenli toplantı yapılmalı, onlarla fikir alışverişinde bulunulmalı ve böylece öğrencileri doğru bir şekilde çalışmaya özendirmeli…” (K16)

“…okul yönetiminde görev almış kişilerin öğrenci ve velilere karşı nazik ve güler yüzlü olması gerekiyor…” (K17)

“…sınıf sayıları arttırılmalı çünkü sınıflar kalabalık, bu durumda öğretmen her öğrenciyle yeteri kadar ilgilenemiyor…” (K18)

3.2.3.Velilerin Okuldan Fiziksel ve Donanımsal Beklentileri

Çocuğu ilkokul birinci sınıfa başlayan velilerin öğretmenlerden beklentileri teması altında “Spor ve tiyatro salonları”, “Donanımlı Kütüphane”, “Yeşil alanlar”, “Oyun alanları” ve “Bilim atölyeleri” kodlarına ulaşılmıştır. Bu temaya ait kodlara ilişkin bazı katılımcı görüşleri şöyledir: (Tablo 18)

Tablo 18. İlkokul Birinci Sınıf Öğrenci Velilerinin Okuldan Fiziksel ve Donanımsal Beklentilerine İlişkin Görüşleri

Tema Kodlar f

Velilerin Okuldan Fiziksel ve Donanımsal Beklentileri

Spor ve tiyatro salonları 7 Donanımlı Kütüphane 4

Yeşil alanlar 2

Oyun alanları 2

Bilim atölyeleri 1

“…imkân dâhilinde okul bahçesi çiçeklendirilmeli ve böyle çocukların yeşil ile bütünleşmesi sağlanmalı…” (K16).

“…çocuklara enerjilerini boşaltabilecekleri oyun alanları sunulmalıdır…” (K10)

“…akıllı tahtalar tüm sınıflarda olmalı ve kütüphane daha büyük ve her yaştan ve düzeyden kitapları içerisinde barındırmalı…” (K7)

4.Sonuç, Tartışma ve Öneriler 4.1 Sonuç ve Tartışma

İlkokul birinci sınıf öğrenci velilerinin beklentilerinin nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılarak incelendiği bu araştırma sonucunda velilerin beklenti düzeylerinin en fazla öğretmenden kişisel beklentiler, öğretmenden ilgisel beklentiler ve mekânsal beklentiler alt boyutları şeklinde sıralandığı, beklenti düzeyinin en düşük olduğu alt boyutun ise ekonomik beklentiler olduğu bulunmuştur. Ancak ölçeğin geneline ve tüm alt boyutlarına ait ortalama puanlar incelendiğinde ortalama puanların birbirine çok yakın olduğu bununda velilerin tüm alt boyutlar bazında hemen hemen benzer düzeylerde beklentileri olduğundan ileri geldiği düşünülmektedir.

Veli beklentilerinin velilerin bazı demografik özelliklerine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini incelemek için yapılan analizler sonucunda veli beklenti ölçeği toplam ve alt boyut puanlarının velilerin; cinsiyetlerine, ilkokul birinci sınıfa başlayan çocuklarının cinsiyetlerine, yaşlarına, eğitim durumlarına, iş durumlarına, sahip oldukları çocuk sayısına ve birinci sınıfa başlayan çocuklarının kaçıncı çocukları olduğuna göre anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur. Rahmawati, Tairas & Nawangsari (2018)’de ebeveynlerin çocukları okula başlama yaşına geldiklerinde olumlu beklentiler içerisinde olduklarını ve okulun gelecekteki daha iyi değişime katkıda bulunacağına inandıklarını bildirmiştir. Buradan da velilerin beklentilerinin yaş, cinsiyet gibi değişkenlerden etkilenmediğini genel olarak her ebeveynin benzer düzeylerde beklentilerinin olduğu anlaşılmaktadır. Ancak veli beklenti ölçeği mekânsal beklentiler alt boyut puanının velilerin; şimdiye kadar kaç çocuğunun okula başladığına göre ve halen kaç çocuğunun öğrenciliğinin devam ettiğine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği bulunmuştur. Yapılan analizler sonucunda bu farklılıkların, şimdiye kadar okula başlayan 4 ve daha fazla çocuğu olanlarla, tek ve 2-3 çocuğu olanlar arasında şimdiye kadar tek ve 2-3 çocuğu okula başlayanlar lehine p<,05 düzeyinde gerçekleştiği; benzer şekilde halen öğrenciliği devam eden 4 ve daha fazla çocuğu olanlarla, tek ve 2-3 çocuğu olanlar arasında öğrenciliği devam eden tek ve 2-3 çocuğu olanlar lehine p<,05 düzeyinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Bu bulgular araştırmadan elde edilen orijinal bulguları arasındadır, dolayısıyla bu durumun altında yatan sebebin araştırılması önerilmektedir. Velilerle yapılan görüşmeler neticesinde ise ortaya velilerin öğretmenden beklentileri, okul yönetiminden beklentileri ve okuldan fiziksel ve donanımsal beklentileri olmak üzere üç tema ortaya çıkmıştır. Bu temalara ilişkin kodlar incelendiğinde görüşme yapılan ilkokul birinci sınıf velilerinin çocuklarının öğretmenlerinden sırasıyla en çok öğrencisiyle ilgilenmelerini, kişilere güler yüzlü yaklaşmalarını, öğrenciye okulu sevdirmelerini, öğrenciye rehberlik etmelerini, etkili iletişim kurabilmelerini, öğrenciyi güdüleyebilmelerini, bireysel ve toplumsal değerleri kazandırmalarını, tarafsız ve adil olmalarını, sosyal etkinliklere yer vermelerini, sınıfa hâkim olabilmelerini, empati kurabilmelerini ve örnek olmalarını bekledikleri ortaya çıkmıştır. Bu bulgulardan hareketle velilerin büyük bir kısmının öğretmenin çocuklarıyla ve kendileri ile güler yüzlü ve olumlu bir iletişim kurabilmelerini, ayrıca çocuklarının eğitimsel anlamda başarı sağlayabilmeleri için onlara etkili bir öğretmenlik yapmasını bekledikleri görülmüştür. Bıkmaz ve Güler (2002)’de velilerin beklentilerini inceledikleri araştırmalarında hem devlet hem de özel okul velilerinin büyük bir çoğunluğunun öğretmenlerinden sevgi, anlayış ve şefkatli olmalarını beklediğini bulmuştur. Çocukların ebeveynlerinin en değerli varlıkları olduğu ve bu sebeple çocukları için her şeyin en iyisini ve güzelini sunmayı arzulayan velilerin böyle bir beklentilerinin olması normal bir durum olarak kabul edilebilir. Aynı zamanda velilerin, çocuklarının henüz birinci sınıfa gidiyor olması sebebiyle okula yönelik uyum sorunu endişesi taşıyarak öğretmenden çocuklarını okulu sevdirecek, onları okula bağlayacak beklentiler içerisinde bulundukları düşünülebilir. Benzer şekilde veliler öğretmenlerden sınıflarına hâkim olabilmelerini beklemektedir (Bıkmaz & Güler (2002). Çünkü her ana babanın okuldan beklentileri farklıdır ve öğretmenin bu beklentileri bilmesi onlarla iletişime nasıl geçmesi gerektiği konusunda ona yol gösterici olacaktır.

Eğitim sürecine tüm ilgililerin katılması gerekmektedir (Gökçe, 2000). Dolayısıyla velilerle yapılan görüşmelerin içerik analizleri sonucunda ortaya çıkan bir diğer temada velilerin okul yönetimine ilişkin beklentileri olmuştur. Bu tema kapsamında ortaya çıkan kodlar çoktan aza

doğru sırasıyla şöyledir: Okulun temizliğini sağlama, güvenliğin sağlanma, güler yüzlü davranma, öğrencilerin düzeninin sağlanması (giriş çıkış), denetim yapma (ders, kantin vb.), nitelikli eğitim sunulması için uğraşma, eğitsel etkinlikler düzenleme, sınıf mevcutlarının azaltma, yönetimde velilere söz hakkı verme, teknik ve donanımsal ihtiyaçları karşılama, veliler için seminerler düzenleme, etkinlikleri ücretsiz yapma, velilere karşı anlayışlı olmadır. Ortaya çıkan bu kodlar velilerin okul yönetiminden en çok okulun temizliğine ve güvenliğine yönelik beklentilerinin olduğunu göstermektedir. Araştırmadan böyle bir bulgunun ortaya çıkmasının altında velilerin çocuklarının kendilerini koruyamayacak kadar küçük yaşta olmaları ve medyada da okullarda güvenlik sorunları neticesinde ortaya çıkan bazı olumsuz haberlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Veliler tarafından vurgulanan bir diğer beklenti ise okul yönetiminin kendilerine güler yüzlü davranması olmuştur. Eğitim kurumları olarak okulların toplumsal yaşam içerisindeki yeri çok önemlidir zira okullar girdisi de çıktısı da insan olan örgütlerdir ve toplum içerisindeki tüm bireyler okullarda öğrenci olarak eğitim almakta ve daha sonra da çocukları aracılığıyla yaşamlarının ileriki dönemlerinde yine bu kurumlardan eğitim hizmeti almaktadır. Dolayısıyla çok farklı toplumsal dokuya ait insan kitlelerine hizmet sunan okulların yönetiminde bulunan kişilerin hizmet alan konumunda bulunan insanlarla olan iletişimlerine ve ilişkilerine dikkat etmesi gerekmektedir. Aslanargun (2007), ailelerin okula yönelik ilgi yetersizliğinin temelinde, okul yönetimi ve öğretmenlerle iletişimsizlikten kaynaklanan yanlış anlamaların ve şüphelerin bulunduğunu belirtmektedir. Şişman ve Turan (2004)’da etkili bir okulda velilerin yönetici ve öğretmenlerle rahatlıkla görüşebileceğini vurgulamıştır. Özellikle devlet okullarında görevli olan yöneticilerin kamusal bir alan olarak okullarda eğitim alma hakkını kullanan vatandaşlarla olan iletişimlerinde karşılarındaki kişileri incitecek veya ayrıştıracak davranışlarda kesinlikle bulunmamaya özen göstermesi gerektiği düşünüldüğünde velilerin böyle bir beklenti içerisinde olmaları en tabii hakları olarak görülebilir. Öte yandan veliler çocuklarının kaliteli bir eğitim almalarını arzulamaktadır, bunun içinde okul yönetiminden zaman zaman bu konuda gerekli denetimleri yapmalarını beklemeleri yerinde bir beklenti olarak görülebilir. Ayrıca veliler çocuklarına daha faydalı olabilmek için okul yönetiminden kendilerinin kişisel gelişimleri konusunda da beklentileri bulunmaktadır. Ailenin öğretmene vereceği destek çok önemlidir (Sümbül ve Yavuz, 2004). Bu açıdan eğitim sürecinde velilerin de önemli bir rol üstlendiği, her şeyi öğretmenlerden ve okul yönetiminden beklemenin doğru olmayacağı düşünüldüğünde velilerin kendilerini geliştirmek için istekli olmaları ve böyle bir beklenti içerisinde bulunmaları çok olumlu bir durum olarak değerlendirilebilir. Zira eğitim-öğretim etkinliklerinin karar sürecinde herhangi bir katılımı ve desteği olmayan ailelerin, ortaya çıkan sorunların çözümünde katkısının olması mümkün görünmemektedir (Aslanargun, 2007). Özkan (2018)’de ortaokul beşinci sınıf velilerinin okul yönetiminden beklentilerini incelediği araştırmasının sonucunda velilerin her zaman okulun; temizlik ve hijyen konusunda duyarlı olmasını, güvenlik hizmetlerinin yetkili personel tarafından sağlanmasını, çocuğa sorumluluk anlayışı kazandırılmasını, çocuğun akademik başarıları ve başarısızlıkları hakkında veliye bilgi verilmesini ve çalışan bütün personelinin çocuğa gereken ilgiyi, saygıyı ve sevgiyi göstermesini beklediğini bulmuştur.

Velilerin, öğretmenlerin ve okul yönetiminin yanında okuldan da fiziksel ve donanımsal birtakım beklentileri olmuştur. Bu temaya ilişkin kodlar “spor salonları, donanımlı kütüphane, yeşil alanlar, oyun alanları ve bilim atölyeleri” şeklinde olmuştur. Özellikle köylerden kentlere göçün artmasıyla ve şehir merkezlerinde bulunan okulların sınırlı bir bahçeye sahip olması ve bunun aksine oldukça kalabalık öğrenci nüfusuna sahip olmaları nedeniyle öğrenciler için oyun alanı yetersizliği ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu bağlamda velilerin spor salonları, oyun alanları ve yine şehirlerde hızla artan yapılaşmanın etkisiyle yeşil alanların azalması sonucunda çocukların park, bahçe ya da diğer bir deyişle toprak buluşabileceği bir alan ihtiyacı doğrultusunda okul bahçelerinde yeşil alanlar olmasını beklemeleri ve istemeleri yerinde bir durum olarak değerlendirilebilir. Ayrıca bilgi birikiminin çok hızlı bir şekilde arttığı günümüzde öğrencilerin klasik laboratuvar ortamından ziyade modern bilim atölyelerinde öğrendiklerini deneyimleme fırsatına sahip olması gerekmektedir, bu açıdan veliler tarafından okullarda bilim atölyelerinin kurulması beklentisi küreselleşen dünya ile olan yarışta ülkemizi temsil edecek geleceğin bilim insanları olan öğrencileri yetiştirecek kurumlar olan okullar için önemli bir ihtiyaçtır.

Araştırmadan elde edilen sonuçlar neticesinde uygulayıcılara (Milli Eğitim Bakanlığı, okul yöneticileri ve öğretmenler) ve araştırmacılara yönelik olarak bazı öneriler geliştirilmiştir. Bu öneriler şunlardır: