Hänsel Und Gretel ( Hansel İle Gretel)

Bu masaldaki fakir aile; bir baba, bir üvey anne, bir kız ve bir erkek çocuk tarafından oluşmaktadır. Yiyecekleri azalmaya başladığında, baba sızlanmaya başlar ve çözüm olarak üvey anne çocukları ormana bırakmayı sunar. Baba, buna karşı çıkar ama kalan yemeğin dörde bölünmektense ikiye bölüneceği fikri onu cezbeder. Bu konuşmaları duyan Hänsel ile Gretel üzülürler ama Hänsel önlemini alır ve sabah odun kesmek için aile ormana doğru ilerlerken, topladığı beyaz taşları yola atar. Neticede, babası ve üvey annesi onları ormanda bıraktıktan sonra

ay ışında parlayan beyaz taşların yardımıyla eve dönüş yolunu bulurlar. Bir müddet sonra baba yine sızlanmaya başlar ve üvey anne sadece yarım somun ekmeklerinin kaldığını ve bu sefer çocukları, evin yolunu bulamayacakları şekilde ormanın derinliklerine bırakmaları gerektiğini söyler. Baba itiraz etse de sonunda kabul eder ve bunu duyan Hänsel ile Gretel yine önlem alırlar ve ormana giden yol boyunca üvey annelerinin verdiği bir parça ekmekten Hänsel parçalar kopararak yola atar ki bunları takip ederek evin yolunu bulabilsinler. Odun kesme bahanesiyle üvey anne ve baba çocukları ormana bıraktıktan sonra Hänsel ve Gretel eve dönmek isterler ama ekmek kırıntılarını kuşlar yemiştir ve çocuklar ormanın derinliklerinde kaybolmuşlardır. Bir müddet ağaç kovuklarında uyuyarak ve orman meyveleri yiyerek hayatta kalan çocuklar ormanın derinliklerinde şekerden yapılmış bir eve rastlarlar. Bu ev cadıya aittir ve çocukları ilk gece misafir eder. Ertesi gün Greteli ev işlerinde yardımcı olarak çalıştırmaya ve Hänseli kafese kilitleyip beslemeye başlar ki, kilo aldığında yiyebilsin. Gözleri iyi görmeyen cadı, Hänselin parmağından kilo alıp almadığını anlamaya çalışır ancak Hänsel ona her seferinde ince bir tavuk kemiği uzatır. Sabırsızlanan ve sinirlenen cadı Hänseli yemek üzere Gretele fırını yakması için talimat verir ancak Gretel fırının ısısı konusunda emin olmadığını söyler ve cadının kontrol etmesini istediği sırada onu fırına atarak yakar ve Hänseli kurtarır. Evden ayrılırken ceplerine ve eteklerine evde bulunan değerli taşlardan dolduran çocuklar eve dönerler ve babalarına kavuşurlar. Babanın, çocukları bıraktıktan sonra tek mutlu anı olmamıştır ve bu süreçte üvey anne de ölmüştür.

"Was soll aus uns werden? Wie können wir unsere armen Kinder ernähren da wir für uns selbst nichts mehr haben?" (“Ne olacak bizim bu halimiz? Kendimize yetecek kadar bir şeyimiz kalmamışken,

zavallı çocuklarımızı nasıl doyurabiliriz ki?”), "Nein, Frau," sagte der Mann, "das tue ich nicht; wie sollt

ich's übers Herz bringen, meine Kinder im Walde allein zu lassen! Die wilden Tiere würden bald kommen und sie zerreißen." (“Hayır hanım,” dedi adam, “bunu yapmayacağım; çocuklarımı ormanda yalnız

bırakmaya nasıl gönlüm el verir! Vahşi hayvanlar kısa sürede gelirler ve onları parçalarlar.”), "Aber die

armen Kinder dauern mich doch," (“Ama zavallı çocuklara üzülüyorum,”), "Hänsel, was guckst du da und bleibst zurück, hab acht und vergiß deine Beine nicht!" (“Hänsel, neye bakıyorsun da geride kalıyorsun,

dikkat et ve bacaklarını unutma!”), "Nun sammelt Holz, ihr Kinder, ich will ein Feuer anmachen, damit ihr

nicht friert." (“Şimdi odun toplayın siz çocuklar, bir ateş yakmak istiyorum üşümemeniz için.”), "Hänsel, was stehst du und guckst dich um?" sagte der Vater, "geh deiner Wege!" (“Hänsel, ne diye durup etrafına

bakıyorsun?” dedi baba, “ yoluna devam et!”) (Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm, 2019).

Hänsel ile Gretel masalı edilgen baba figürünün en belirgin olduğu masallardan bir tanesi olarak örnek gösterilebilir. Üvey anne hakimiyeti altında ezilen ve çocuklarını, hayatları pahasına, ezdiren bir baba karşımıza çıkmaktadır. Metinde bir çok kez baba fakirlikten yakınmaktadır ve üvey annenin çözümüne her iki seferde de karşı çıksa da kabul eder. Yemeğini çocuklarıyla paylaşıp fedakarlık yapmaktansa, onları ormanda ölüme terk etmeyi tercih etmiştir. Ormana bırakma sürecinde de Hänsel duraksadığında, onu alaycı bir şekilde yürümeye zorlamaktadır ve çocukların ormana götürülüp bırakılma işlemini hızlandırmak istemektedir. Bu durumda kendi çocuklarına saygı göstermediği ve üvey annenin de, babanın bu tavrından aldığı güç ile saygı ve sevgi göstermeyeceği beklenebilir. Bu masaldaki baba TDK’nın tanımına ve toplumumuzdaki baba figürüne kıyasla koruyucu ve babalık duyguları gelişmiş bir karaktere tezat bir karakter yapısına sahip olduğu ve bu durumda sadece çocuğu olan ve dünyaya gelmesine etken, edilgen bir kişilik olarak betimlenebilir.

5. 3.Aschenputtel (Sinderella/ Külkedisi)

Aschenputtel ( bazı yayınlarda hem külkedisi hem de Sinderella olarak geçmektedir, örn. Grimm Kardeşler. GRIMM MASALLARI, 2008:158, 159, 160) masalında Aschenputtelin annesi öldükten sonra, babası tekrar evlenir ve üvey anne eve beraberinde iki kızıyla gelir. Aschenputtel, üvey anne ve üvey kız kardeşlerin kötü muamelesine maruz kalır, mutfak ve temizlik işlerinden sorumlu tutulur ve isli kıyafetlerle dolaşmak zorunda bırakılır. Bir gün baba çarşıya giderken üvey kızlarına ve Aschenputtela ne istediklerini sorar, üvey kardeşler elbiseler ve değerli taşlar isterken, Aschenputtel babasının şapkasına dokunan ilk dalı koparıp getirmesini ister. Babanın getirdiği bu dalı kız, annesinin mezarı başına diker ve her gün dua ederken döktüğü göz yaşları ile dal büyür ve ağaç halini gelir. Bir gün prens evlenmek için balo düzenler ve kendine uygun olan eş adayını

seçebilmesi için ülkedeki tüm bekar kızların baloya katılmasını ister. Aschenputtelda baloya gitmek ister ama üvey anne ve kız kardeşler çeşitli imkansız görevler vererek Aschenputtelin baloya gitmesini engellerler. Verilen bu görevler farklı farklı hayvanların yardımıyla gerçekleştirilir ve annesinin mezarı başına dikilen ağaç Aschenputtele ihtişamlı bir elbise verir ve kız baloya katılır ama balo sonunda prensten kaçar. Prens birkaç kez balo düzenler ve her seferinde Aschenputtel kaçar. Prens ev ev gezerek Aschenputtelin evini bulur ve elinde kızın kaçarken bıraktığı ayakkabıyı üvey kız kardeşlere denettirir. Ayakkabı ilkine küçük gelir ve anne baş parmağını kesmesini ister ama Aschenputtele yardımcı olan kuşlar prense durumu anlatırlar ve prens kızı geri getirir. Bunun üzerine ikinci kız ayakkabıyı dener ve ona da küçük gelir ve anne bu sefer kızından topuğunu kesmesini ister. Yine Aschenputtele yardımcı olan hayvanlar prense yanlış gelini aldığını fısıldarlar ve prens eve dönerek, aileye başka kızlarının olup olmadığını sorar. Bunun üzerine baba başta “hayır” dedikten sonra, ilk eşinden olma kızı aklına gelir ve baba onun olamyacağını, üvey anne ise onun, prensin karşısına çıkamayacak kadar kirli olduğunu söyler. Buna rağmen prens Aschenputtele ayakkabıyı denettirir ve düğün gerçekleşir.

"Aber du, Aschenputtel," sprach er, "was willst du haben?" (“Ya sen, Sinderella,” dedi o (baba),

“sen ne istiyorsun?”), "Nein," sagte der Mann, "nur von meiner verstorbenen Frau ist noch ein kleines

verbuttetes Aschenputtel da: das kann unmöglich die Braut sein." (“Hayır,” dedi adam, “sadece ölen

karımdan küçük, zayıf bir külkedisi var: onun o gelin olması imkansız.”) (Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm, 2019)

Bu masalda babaya bir defa söz verilmesine rağmen edilgen kimliği açıkça belli olmaktadır. Baba, üvey anne ve kızların farklı farklı kötü muamelelerine ses çıkarmadığından bu kanıya varılabilir. Masalda baba veya diğer karakterler tarafından söze dökülmemiş olsa bile üvey anne ve kız kardeşlerin devamlılık gösteren kötü muamelesi babasının bu duruma sessiz kaldığına bir göstergedir. Öksüz kızına sahip çıkmamakla beraber, evdekilerin hitabet şekliyle kızına hitap edip küçümsenmesine göz yummaktadır ve kendi de bu küçümsemeye dahil olmaktadır. Öz kızını sahiplenmediği ve aşağıladığı, prensin eve geldiği sahnede de kendini belli etmektedir. Prensin başka kızınız var mı sorusuna “hayır” diye karşılık veren edilgen baba, sonrasında ölmüş karısından kalma kızını hatırlar ama onun prensin aradığı gelin adayı olamayacağına imkansız gözüyle bakar. Baba bu durumda kızının evdeki yaşam şeklinden ve esaretinden kurtulma imkanına mani olmakla beraber onun geleceğini olumsuz yönde etkilemeye çalışmaktadır ve üvey annesinden bir farkı yoktur. Baba, üvey annenin muamelesine sessiz kalarak kızını korumamaktadır ve verilen görevlere ve kirli kıyafetlere itiraz etmemektedir.

5. 4. Rumpelstilzchen

Rumpelstilzchen (Rumpelstilskin) masalında fakir bir baba, krala giderek kızının samanı eğirerek altına dönüştürme kabiliyeti olduğunu söyler. Bunu duyan ve altını çok seven kral, kızı sarayda saman dolu bir odaya kapatır ve sabaha kadar samanları altına dönüştürmesini aksi taktirde sabahında öldürüleceğini emreder. Kız ağlayarak bunu nasıl yapacağını düşünürken, küçük bir varlık odaya girer ve kıza belirli şeyler karşılığında yardım eder. Nihayetinde kızın verebilecek olduğu bir ziyneti kalmadığında son göreve karşılık, ilk doğacak çocuğunu ister ve kız, kralın karısı olup olmayacağı belirsiz olduğu için, teklifi kabul eder. Kral ile evlenen ve ilk çocuğunu dünyaya getirdiği gece çocuğu almaya gelen Rumpelsilzchen, bebeği vermek istemeyen kıza üç gün süre tanır. Bu üç gün içerisinde kız, Rumpelstilzchenin ismini bilirse bebeği vermeyecekti. Kız ilk gün farklı farklı isimler saydı ama bilemedi, ikinci gün de bilemedi. Üçüncü gün, saray çalışanın vesilesiyle öğrendiği ismi söyler ve bebek annede kalır. "Ich habe eine Tochter, die kann Stroh zu Gold spinnen." (“Benim bir kızım var, o samanı altına eğirebiliyor.”) (Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm, 2019)

Rumpelstilzchen masalında baba hem edilgen, hem de kötü bir karaktere sahiptir. Krala kızının aslında var olmadığı halde, bir gücü olduğu ve samanı altına çevirebileceğini söyleyerek kızını öldürülmesi kesin olduğu halde, krala tereddütsüz teslim eder. Bu masalda baba hem yalancı, hem sorumsuz, hem bencil hemde kızını korumaktan yoksun ve merhametsiz olarak betimlenebilir.

6. Sonuç ve Öneriler

İncelenen dört masalın ikisinde, edilgen baba figürünün üvey anneden kaynaklı olduğu ve ikisinin de kendi iradeleri dahilinde edilgenlik gösterdiği sonucuna varılmıştır. Üvey anne faktörü altında edilgenlik gözlemlenen masallarda diğer iki masala kıyasla oranın daha fazla olduğu saptanmıştır. Oranın fazla olduğu Hänsel ve Gretel ve Sinderella masallarında hükmün üvey annede olduğu ve babanın tercihini üvey anneden yana kullandığı ve edilgen durumda kaldığı kanısına varılmıştır. Rapunzel ve Rumpelstilzchen masallarındaki edilgen babalar, çocuklarının geleceklerinin belirsizliğine ve can güvenliklerinin olmadığını bilmelerine rağmen, ses çıkarmayıp çocuklarının hayatlarını tehlikeye atmışlardır. Bir babanın görevi her durumda çocuklarını korumak, sahip çıkmak ve sorumluluk almak olması gerekirken, bu masallarda babalar bu görevleri yerine getirmemektedirler ve çoğu durumda bencil davranarak çocuklarının içerisinde bulundukları durumu görmezden gelmektedirler, sessiz kalmaktadırlar ve olumsuzluğa edilgen babaların kendileri sebep olmaktadırlar. Bu tavrırların nedeninin çoğunlukla yoksulluk kaynaklı olduğu tespit edilmiştir.

7. Kaynakça

Asutay, H. (2013). Çocuk Yazınının Fantastik Dünyası: Masallar. Turkish Studies, 8(13), 265-278. doi:10.7827/TurkishStudies.5790

Grimm Kardeşler. GRIMM MASALLARI. (2008). (N. Yeğinobalı, Çev.) İstanbul: Can Sanat Yayınları Ltd. Şti / Can Çocuk Yayınları.

Grimm Masalları. Grimm kardeşler tüm peri masalları. (2019). Grimm Kardeşler. En güzel peri masalları: https://www.grimmstories.com/tr/grimm_masallari/favorites (Erişim: 20.03.2019).

Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm. (2019). Rumpelstilzchen. Ein Märchen der Brüder Grimm: https://www.grimmstories.com/de/grimm_maerchen/rumpelstilzchen (Erişim: 22.03.2019). Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm. (2019). Rapunzel. Ein Märchen der Brüder Grimm:

https://www.grimmstories.com/de/grimm_maerchen/rapunzel (Erişim: 20.03.2019).

Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm. (2019). Hänsel und Gretel. Ein Märchen der Brüder Grimm: https://www.grimmstories.com/de/grimm_maerchen/hansel_und_gretel (Erişim: 21.03.2019) Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm. (2019). Die schönsten Märchen der Brüder Grimm:

https://www.grimmstories.com/de/grimm_maerchen/favorites (Erişim: 20.03.2019).

Grimms Märchen. Alle Märchen der Brüder Grimm. (2019). Aschenputtel. Ein Märchen der Brüder Grimm: https://www.grimmstories.com/de/grimm_maerchen/aschenputtel (Erişim: 21.03.2019).

Ozensel, E. (2004). Türk Toplumunda Çocuğun Yetiştirilmesinde Annenin Rolü: Konya İli Örneği. Değerler Eğitimi

Dergisi, 2(6), 77-96.

Şahin, F. T., & Cevher, F. N. (2007). Türk Toplumunda Aile - Çocuk İlişkilerine Genel bir Bakış. ICANAS 38 (38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) (s. 775 -789). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.