Mikhail Palaiologos'un Sürgünü ve II. Theodor Laskaris

Dedikodularla sınırlı olmayan ve gerçek hayatta da bu kontrol kaybının yaşandığının en büyük kanıtı, dönemin ve daha sonraki dönemin başrolü olan Mikhail Palaiolgos'un hayatına bakarak anlaşılır. VIII. Mikhail Palaiologos'un yıldızının yeni yeni parlamaya başladığı dönem, şanssızdır ki Ioannes Vatatzes'in epislepsi krizlerinin yükseldiği dönemdir. Nitekim bunun bir yansıması olarak Vatatzes, genç generali Mikhail Palaiologos' dan şüphelenmeye başlar ve sonunda onu komplo teşebbüsünden tutuklatır. Mikhail'e, Bizans' da daha önce varlığı görülmemiş bir şekilde; muhtemelen Batıdan gelen bir adet olarak, kızgın demirle işkence edilmesini salık verir. Ancak sonrasında dava bir nedenle düşer. Aradan daha birkaç ay geçmiştir ki, Vatatzes, Mikhail'e megas konostaulos rütbesi vererek onu ücretli Latin askerlerinin komutanı

159 Ostrogorsky, s. 407.

133 yapar. Daha sonrasında ise onu kendi soyundan olan Theodora ile evlendirir. Dönemin şahidi Akropolites bu karmaşayı şöyle aktarmaktadır:

"İmparator 1253' de Anadolu'ya gitmek üzere yola çıktığında hala Mikhail'den şüphelenmeyi sürdürüyordu. (sicili kabarık olan Mikhail daha önce bir isyana kalkışmıştı) Ancak onun ayağını kaydıramadığı için (bunun nedenlerinden biri onun soylu aileden geliyor olması ve kendisiyle hısımlığı bulunmasıydı, diğer yandan onun soylu ailelerle hısımlık bağlarının olmasıydı) şunu yaptı: Mikhail'i Patrik'e gönderdi. Bu sıradaki Patrik oldukça dürüst ancak aynı zamanda zır cahil biri olan Manouel idi. Böylece İmparator ona, Mikhail Komnenos'a (Palaiologos) bir kefaret cezası yüklesin ve onu, İmparatora karşı hiçbir zaman komplo düzenlemeye kalkışmayacağı, tersine ona sadık kalacağı konusunda and içmeye zorlasın diye gönderdi. Ve gerçekten de olan biten böyle oldu. (Mikhail Patrik önünde yemin etti) Bunun üzerine İmparator, Mikhail'i yeniden kabullendi ve onu kendi kardeşinin, sebastokrator rütbeli Isaakios Dukas'ın torunu Theodora ile evlendirdi.”160

Ioannes Vatatzes'in neyi neden yaptığı pek anlaşılamamaktadır. Belki de gerçekten tek mantıklı açıklama geçirdiği krizlerin etkisinde olduğudur. Ancak her halükarda Bizans dünyasına kalıcı bir iz bıraktığı kesindir. Birincisi Nikaia İmparatorluğunu, Konstantinopolis'i geri alabilecek kapasiteye getiren kendisidir; ikincisi Mikhail Palaiologos'u öldürme ihtimali ve yetkisi varken, bunu yapmayıp kendi soyuna dahil etmiştir. Üçüncüsü ve etkisi en kısa sürede görüleni, kendisini hatırlatan en önemli izdir: Kalıtım yoluyla hastalığı oğluna geçmiştir ve II. Theodor Laskaris de tıpkı babası gibi epilepsi hastasıdır. İşin daha vahim kısmı, Vatatzes'in krizleri ömrünün sonlarında çoğalmışken, II. Theodor'un krizleri henüz gençlik döneminde dahi babasınınkilere denktir.

II. Theodor Laskaris, aristokrat sınıfa güvenmeyen, bu sebeple daha alt sınıflardaki memur kadroları ile işlerini halletmeyi tercih eden, otoriter bir imparator olmuştur. Sürekli etkileşim içerisinde olduğu bu grubun başında Georgios Muzalon ve kardeşleri Theodoros ile Andronikos vardır. Bu grup ile istediğini ne kadar yakaladığı ya da bununla beraber ne istediği muallakta kalmaktadır. Çünkü ilk önce Arsenios adında, dünyevi işlerden elini ayağını çekmiş, bağnaz birini patrik yaparak din adamlarının tepkisini çekmiş, ardından babasının temellerini attığı Roma ile birleşme

160 Akropolites, s. 100.

134 çabalarını yok etmiştir. Daha sonra hem Anadolu hem de Balkanlardaki düşmanlarıyla yüzleşmek durumunda kalmıştır.

Moğollarla yakın temasta bulundukları dönemde Nikaia imparatorluğu, Balkan yarımadasında Bulgaristan ve Epiros'a karşı mücadele etmek zorunda kalır. Genç Bulgar çarı Mikhail Asen, Trakya ve Makedonya'da büyükçe bir araziyi işgal etmiştir. Ancak çok kayıplara mal olan iki sefer sonunda 1256 yılında Bulgarlar geri püskürtülürler ve iki taraf arasında Nikaia İmparatorluğu için müsait şartlarla bir barış anlaşması yapılır. İki taraf arasındaki gerginliğin daha da azalmasında Mikhail Asen'in sükutu, bundan sonra Bulgaristan'da çıkan karışıklıklar ve nihayet Nemanya hanedanından Konstantin Tikh'in (1257-77) Bulgar tahtına çıkıp II. Theodoros'un kızı Irene ile evlenmesi etkili olur. Daha Ioannes Vatatzes döneminde tasarlanan bir evlenme ittifakı da Epiros ile tesis olunur: II. Mikhail'in oğlu Nikephoros imparator kızı Maria ile evlenir.161

Tamamına erdirilen bu evliliğin iki taraf arasındaki ilişkileri güçlendirmesi gerekirken, Theodor'un, evliliğe karşı Dorazzo ve Servia'yı istemesi tam tersi etkiyi yapmıştır. Oğluna Meriç'te kurulan kampa kadar eşlik eden damadın annesi esir alınma korkusuyla razı olmak durumunda kalır. Ancak geri döndüğünde eşine, en önemli iki şehri verdiğini söylediğinde Epir Despotu tahmin etmesi güç olmayacaktır ki, küplere binerek Thessalonike'ye karşı sefere çıkar ve Sırplar ile Arnavutlarında desteğini alır. Bu durumla başa çıkabilecek en kalifiye adam Mikhail Palaiologos idi. Ne var ki II. Theodor Laskaris çocukluğundan beri tanıştığı bu adamdan nefret etmektedir. Belki onu kıskanmaktadır belki de tıpkı babası gibi düşüncelere ya da duygulara sahiptir. Ancak Mikhail'e karşı ithamlarında ileriye gitmiş olacak ki, Mikhail hayatından şüphe etmiş ve Selçuklu Sultanlığına sığınır. Bu süre zarfında Selçuklu Sultanlığına bağlı ücretli Hıristiyan askerlerinin başına geçerek, Türk ülkesini Moğollara karşı savunur. Çok geçmeden II. Theodor'un düşüncelerini değiştirdiği anlaşılır; Mikhail'in, kendisine sadakat yemini etmesinin ardından, onun geleceğini garantisi altına alır. Ancak bu noktada II. Theodor'un babası ile aynı tutarsızlığı paylaştığı göze çarpar. Muhtemelen kendisine karşı bir komplo girişimine teşebbüs etme ihtimalinden ötürü, Mikhail'e çok küçük çaplı bir birlik verir. Ne kadar cesurca savaşsa da bu kıtlık

161 Ostrogorsky, s. 412., Akropolites, s. 129.

135 içerisinde Mikhail, Epir Despotluğu'nun yayılmasını engelleyemez ve nihayetinde Nikaia'ya geri çağırılarak önce aforoz edilir sonrasında da hapse atılır.162