Mesleki Tatmin

Yapılan çalışmalar sonunda, bireylerin verimli ve mutlu çalışmaları için yaptıkları meslekten tatmin olmaları gerektiği sonucuna varılmış ve meslek tatminini sağlama yolunda yapılacak çalışmalar özellikli uygulamalar arasında yer almıştır (Erdoğan, 1996: 231). Meslek yaşamı, bireyin yaşamında önemli bir zaman dilimine karşılık gelmektedir. Bireyin günlük aktiviteleri incelendiğinde gününün yaklaşık olarak üçte birini çalışarak geçirdiği görülmektedir. Bireyin yaşamında mesleğinin, merkezi ilgi odağı olması, bireyin genel yaşamında mesleğinin önemli hale gelmesine yol açmaktadır (Keser, 2007: 223).

Mesleki tatmin, herhangi bir mesleği icra eden meslek erbabının, bu mesleği yapıyor olmaktan dolayı, beklenti ve hedeflerine ne derecede kavuşmuş olmasıyla ilgili bir psikolojik algıdır. Bu psikolojik algı, kendi içerisinde “İcra etmekte olduğu meslekten

neler umuyordu? Ve bu mesleği icra ederken ne buldu?” sorularına vermiş olduğu cevaplar neticesinde şekillenir. Mesleği icra etmekte olan meslek erbabının, vermiş olduğu cevaplar umduğundan fazla bulduğu yönünde ise mesleki tatmin; umduğundan daha az bulduğu yönünde ise mesleki tatminsizlik duygusu yaşayacaktır. Diğer bir ifade ile meslek erbabının mesleki tatmin duygusunu yaşayıp yaşamaması, beklentileri ile elde ettikleri arasındaki karşılaştırma neticesinde, beklentilerinin karşılanma derecesine göre ortaya çıkmaktadır (Dursun vd, 2015: 59).

Bir bireyin çalıştığı çevrede birçok insanla iletişimde bulunması ve onlarla işbirliği içinde çalışması bir mesleğin sosyal yönünü oluştururken, bu meslek sayesinde sağlayacağı mesleki tatmin psikolojik yönünü oluşturur (Adıgüzel, 2009: 278-279).

Mesleğini icra ederken her bireyin mesleğine ve mesleki çevresine ilişkin bir dizi deneyimi oluşur. Meslek hayatı boyunca gördükleri, yaşadıkları, elde ettikleri, sevinç ve üzüntüleri olacaktır. Tüm bu bilgi ve duygu birikimlerinin sonucunda mesleğine karşı tutumları oluşacaktır. Meslek tatmini bu tutumun genel yapısıdır. En basit şekliyle meslek tatmini, bireyin mesleğine karşı gösterdiği genel tutumudur. Bu çerçevede meslek tatmini, bireyin mesleki deneyimlerinin sonucunda ortaya çıkan olumlu ruh hali iken; bireyin mesleğine karşı geliştirdiği olumsuz tutumuna ise meslek tatminsizliği demek doğru olacaktır. Bir mesleği yapan birey, belirli ihtiyaçlarını karşılamayı ve meslek ve ortamının kişisel değerlerine uygun olmasını beklemektedir. Eğer bireyin ihtiyaçları ve sahip olduğu değer yargıları yaptığı meslek ile uyumlu ise ortaya meslek tatmini çıkacaktır (Erdoğan, 1996: 231). Mesleğe ilişkin olumlu deneyim, fırsatlar ve tatmin düzeyi arttıkça bireylerin mesleklerine duygusal olarak bağlanma düzeyleri artmaktadır (Tak ve Çiftçioğlu, 2009:37).

Meslek tatmini, bireyin mesleği ve mesleğini icra ettiği yer ile ilgili genel duygu ve düşüncesi hakkında fikir verebilecek önemli bir değişkendir. Çalışanın mesleğini icra ettiği yerden beklentilerini ve mesleğine karşı tutumunu ifade etmektedir. Diğer bir ifade ile meslek tatmini, bireyin mesleğini ya da mesleğiyle ilgili yaşantısını memnuniyet verici bir durum olarak algılamasıdır. Meslek, kişinin önem verdiği şeyleri ne ölçüde sağlıyorsa, kişinin meslekten alacağı tatmin de o oranda fazla olacaktır. Meslek tatmini, mesleğin özellikleri ile bireyin istekleri birbirine uyduğu zaman gerçekleşir. Meslek tatmini açısından, bireyin meslek ortamını değerli ve yaptığı mesleği anlamlı görmesi; yaptığı meslek sayesinde kendisini geliştirme imkânı bulması önemlidir (Keser, 2007: 225-226). Bir mesleğin içeriği tek başına, meslek tatmininin ana kaynağıdır (Luthans, 2005: 212). Mesleki tatmini oluşturan nedenler bireysel nedenler ve meslek ve meslek ortamına

bağlı nedenler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Mesleki tatmini oluşturan bireysel nedenler; işgörenlerin sahip oldukları bağımsızlık, zor işleri başarma, beğenilme, takdir edilme gibi kişilik özellikleri, mesleğe ve çalışma koşullarına dair beklentileri etkileyen meslek hayatı tecrübe düzeyi ve zayıf aile bağı, düşük bireysel standartlar, iş alışkanlığı, yetişme tarzı, sorumluluk duygusu gibi sahip olunan sosyal yapıdan oluşmaktadır (Erdoğan, 1996: 234-235).

Mesleki tatmini oluşturan meslek ve meslek ortamına bağlı nedenler arasında; mesleğin genel görünümü ve zorluk derecesi, ücret, ilerleme olanağı ve uygun ödüllendirme sistemi, meslekte geçerli olan beşeri ilişkiler, kişiler arası haberleşme düzeyi, mesleki çalışma koşulları ve meslek güvenliği, mesleğin fiziksel şartları yer almaktadır (Erdoğan, 1996: 236-245; Batıgün ve Şahin, 2006: 33).

Mesleki tatmin, mesleki davranışta sıklıkla araştırılan konulardan biridir ve içinde birçok disiplini barındırır. Mesleki psikologlar mesleki tatmini, kişi – meslek uyumu teorileri içerisinde en çok dikkat edilmesi gereken anahtar bir sonuç olarak görmüşlerdir. Kişi – meslek uyumu teorisi bakış açısına göre, bir bireyin yetenekleri ve ilgileri gibi kişisel karakter özellikleri ile mesleğin sunduğu görevlerin ve ödüllerin arasında uyumu yakalamak, mesleki tatmin, istikrar ve başarı gibi faydalı sonuçlara sebebiyet vermektedir. Özellikle meslek tatmini bireyler ve örgütler için; işinde devamı sağlayabilme, örgütsel vatandaşlık, mevcut çalışanı muhafaza etme, sağlıklı psikoloji ve genel anlamda yaşam tatmini açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır (Rottinghaus vd., 2009: 139). Özetlemek gerekirse, mesleki değerler başlığı altında yer alan mesleki tatmin; bireyin yaptığı meslekten haz alıyor, mesleğini icra ederken doyumu yakalıyor, mesleğinin beklentilerini karşılıyor olması ve en önemlisi mesleğini icra etmeyi seviyor olmasından dolayı ilgili meslekte kalmaya devam ediyor olmasıdır.