KOBİ’LER İÇİN AR-GE VE TEKNOLOJİ TRANSFERLERİ:

TÜBİTAK, TTGV, Yenilikçilik Aktarım Merkezleri (IRC) Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ile AB 7. Çerçeve Programı bu konuda KOBİ’ler için önemli teknolojik altyapı ve Ar-Ge hizmetleri sunmaktadırlar. Özellikle bu kapsamda oluşturulan TEKNONET hizmeti çok önemlidir. TEKNONET ( www. teknonet.org.tr ); Türkiye’nin Teknoloji Portalı olarak kurulan site KOBİ’lere AR-GE, Yenilikçilik, teknoloji vb. konularda önemli bilgiler ve işbirliği imkanları sunmaktadır. Bundan başka oluşturulan bir başka yenilik ise, KOBİNET’dir. KOBİNET ( www. kobinet.org.tr ); KOSGEB’in KOBİ’ler için geliştirdiği bir internet erişim hizmetidir. KOBİNET’e üye olan KOBİ’ler arasında işbirliği imkânlarının geliştirilmesi ile KOBİ’ler ile ilgili her türlü haberin site kullanıcılarına ulaştırılması amaçlanmaktadır.

6.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Türkiye'de işletmelerin % 99,89'unu teşkil eden KOBİ'ler ekonominin ve sosyal sistemlerin istikrar unsuru ve temel dinamiğidir. Bu nedenle KOBİ'lerin içinde bulundukları sorunların giderilmesi gerekmektedir. Gerek sorunların giderilmesinde ve gerekse KOBİ’lerin güçlenip, etkinleştirilmesinde resmi veya resmi olmayan kurumların destek programları ve çerçeveleri çok önemli olmaktadır. Özellikle KOBİ’lere yeterli finansal destek sağlanması durumunda, ekonomi için daha fonksiyonel bir yapıya kavuşabilecekleri açıktır.

Ülkemizde KOBİ’lere için destek programlarına sahip kurumlar incelendiğinde bunların gerek sayıca ve gerekse destek alanları itibari ile çok geniş bir yelpazede yer aldıkları görülmektedir. Türkiye’de KOBİ’lere destek veren kurumlar içinde KOSGEB’in çok geniş bir yelpazede KOBİ’lere destek verdiği anlaşılmaktadır. KOSGEB birçok kurumun aksine doğrudan finansman desteği yerine yatırım, danışmanlık, eğitim, ihracat, Pazar, bilgi, ArGe, işbirliği ve istihdam ile ortak kullanım atölyeleri desteklerini vermektedir.

Türkiye’de en geniş KOBİ tanımından hareket eden ve destek sağlayan kurum Halk Bankasıdır. 1 – 250 kişi arasında farklı sermaye yapılarına sahip olan KOBİ’lere destek vermektedir. 1 – 200 kişi arasında istihdam yapısı olan KOBİ’lere de Eximbank, Vakıflar Bankası, Dış ticaret Müsteşarlığı tarafından da destek verilmektedir. Avrupa birliği tanımına yakın tanımdan hareket eden başta TOBB olmak üzere hazine müsteşarlığı ve KOSGEB gibi kurumların farklı istihdam sayılarına sahip KOBİ’lere farklı destekler sundukları dikkati çekmektedir. Özellikle en geniş KOBİ destek kurumu olan KOSGEB’in 1-50 kişi arasında istihdam sayısına sahip olan KOBİ’leri küçük ölçekli olarak tanımlayıp 100- 150 kişi arasında olan KOBİ’leri orta ölçekli olarak kabul etmesi dikkat çekicidir.

Bankalar içerisinde en geniş desteğe sahip olan banka Halk Bankasıdır. Bankalar genelde sadece finansman desteği sunarken Halk Bankası KOBİ’lere finansman desteği dışında yatırım, bilgi, danışmanlık gibi konularda desteklediği görülmektedir. Yine bir kamu bankası olan Vakıflar Bankasının KOBİ’lere finansman desteği dışında yarım kalmış yatırımların ekonomiye kazandırılması konusunda Hazine Müsteşarlığı ve TKB ile birlikte destek sunduğu dikkat çekicidir.

Kamu kaynaklı olmayan destek kurumları içinde finansman desteği dışında önemli destek yaratan bir kurum İKY’dir. İKY özellikle KOBİ’lere pazar, bilgi ve işbirliği destekleri sunmaktadır. İhracat, bilgi, ArGe, fuarlara katılım konularında da İGM’nin çok önemli roller üstlendiği görülmektedir. KOBİ’lerin

A. Altay, M. Aksaraylı

48

ihracatlarının geliştirilmesinde özellikle Dış Ticaret Müsteşarlığı önemli roller üstlenmiştir. Hazine Müsteşarlığının ise daha çok teşvik belgelerinin düzenlenmesi ve uygulanmasının takibinde önemli rol üstlendiği görülmektedir.

Maliye Bakanlığında özellikle KOBİ’lere vergi indirimleri, vergi istisna ve muafiyetleri şeklinde teşvik edici imtiyazlar uygulamaktadır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı özellikle sanayi ve teknoloji bölgelerinin oluşturulması konusunda fiziki alt yapının hazırlanması ve KOBİ’lerin bunlardan yararlandırılmasını kolaylaştırılmasında etkin rol oynamaktadır. Özellikle sanayi ve teknolojinin belli bölgelerde toplanarak verimliliğin ve üretimin arttırılmasında önemli katkıları bulunmaktadır.

Ülkenin bilimsel ve teknolojik ortamının geliştirilmesinde, Araştırma geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi ve bu konuda uluslar arası ağlara dahil olunmasında çok önemli fonksiyonlar üstlenen Tübitak’ın KOBİ’lerin bu alanda da desteklenmesinde de etkin olduğu görülmektedir. Özellikle sanayinin geliştirilmesinde küçük ve orta ölçekli KOBİ’lerin Ar-Ge kapsamında yer alan faaliyetlerini projelendirmeleri halinde Tübitak tarafından 3 yıla kadar en fazla projenin %60’ına kadar oranı desteklenmektedir. Tübitak tarafından onaylanan ve takibi yapılacak olan projenin finansman desteği Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından üstlenmekte ve ödemeler ise Merkez Bankası aracığıyla yapılmaktadır.

Kültür ve Turizm Bakanlığının KOBİ’lerin desteklenmesi konusunda doğrudan bir katkısı olmamakla birlikte özellikle turizm alanında faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli KOBİ’lerin hizmet içi eğitim, seminer, kurslar ve danışmanlık gibi faaliyetler konusunda destek sağlamaktadır. Özellikle son yıllarda yaygın turizm eğitim programları, uluslar arası turizm eğitimleri programları ile geleneksel el sanatları konusun çok kapsamlı kurs programları düzenleyerek bu alanda yeni girişimciler ve yeni KOBİ’lerin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

İşkur tarafında KOBİ’lere verilen destekler istihdam kapsamında yer almaktadır. İşkur istihdam hizmetleri ve işgücü çalışmaları olarak ikili bir destek programı sunmaktadır. İstihdam hizmetleri kapsamında uygun işe uygun istihdam sağlanması konusunda önemli bir destek sunmaktadır. Diğer ayandan iş gücüne nitelik kazandırması konusunda yaptığı yetiştirme, eğitim semineri ve iş ve meslek danışmanlığı faaliyetleri ile KOBİ’lerin en başta gelen niteliksiz iş gücü sorununa çözüm bulmaya çalışmaktadır.

MPM araştırma, danışmanlık, eğitim gibi temel desteklerin yanında özellikle KOBİ’lerde verimlilik ölçme ve izleme konularında önemli destekler sunmaktadır. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA), Türkiye devletinin uluslar arası teknik yardım kuruluşu olarak tanımlanabilir. Ülke içinde KOBİ’lere farklı coğrafyalarda farklı iş kollarında çalışmalarında önemli teknik bilgiler sunmaktadır.

Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayi Destekleme Vakfı (MEKSA), KOBİ’lerin ihtiyacı olan nitelikli işgücü temininde katkılarda bulunmaktadır. MEKSA, yirmiden fazla meslek dalında 22 mesleki eğitim merkezinde (13 ilde) nitelikli eleman yetiştirerek KOBİ’lerin istihdam sorununa bir çözüm oluşturmaktadır.

KOBİ’lere finans desteğinde çok önemli bir yeri olan Kredi Garanti Fonunun (KGF) önemli destekleyicilerinden biri olarak KOBİ’lerin bankalardan aldıkları kredilere 400 Bin Euro’ya kadar kefalet desteği vermektedir. KOBİ’lerin banka kredisi kullanabilmelerinin sağlanmasında çok önemli bir hizmet sunan KGF ile uzun vadeli ve ucuz maliyetli kredilerden özellikle küçük ölçekli KOBİ’lerin yararlanmasını mümkün hale getirmektedir. KGF, 1991 yılında MEKSA önderliğinde TOBB, TESK, KOSGEP, Halkbank ve TOSYÖV’ün ortaklığında küçük ve orta ölçekli KOBİ’lerin kredilendirilmesinde kefalet sağlayıcı ve risk üstlenici bir kurum amacıyla kurulmuştur.

Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB), KOBİ’lere uzun vadeli yatırım kredisi desteği sağlamaktadır. Proje esasına göre verilen krediler kapsamında KOBİ’lere danışmanlık teknik yardım ve finansal aracılık hizmetleri verilmektedir. Sermaye piyasası kurulu (SPK), özellikle KOBİ’lerin sermaye piyasasında yer almalarını kolaylaştıracak finansal bilgi desteği sunmaktadır. Yüksek Büyüme potansiyeline sahip girişimlere “Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı” finansal destek sunmaktadır. Önemli fikirler üreten ve gelecek vadeden şirketlere ortak olarak arttırdıkları katma değerden pay alan şirket, kendi belirlediği “en iyi zamanda” ortaklıktan ayrılarak KOBİ’ye çok önemli bir katkı sağlamaktadır.

Sonuç olarak, ülkemizdeki küçük ve orta ölçekli KOBİ’lere destek veren kurumların destek şekilleri ve KOBİ’lere sağladıkları faydalar değerlendirildiğinde kamu kaynaklı kurumların başında KOSGEP ile Dış Ticaret Müsteşarlığı gelmektedir. Vakıflar ve Ziraat Bankası önemli finansla destekler sağlamakla birlikte, kuruluş amacına da uygun olarak Halk Bankası finansal destek konusunda çok geniş fırsatlar sunmaktadır.

Yukarıda kısaca değerlendirilmeye çalışılan destek kurumlarının özellikle eğitim, danışmanlık, finansman ve teknoloji konularında benzer destekler sundukları görülmektedir. Bu yapı KOBİ’lerin çoğunun hem kurumlardan ve hem de desteklerden yeterince haberdar olmamalarına yol açmaktadır. Özellikle bankacılık sistemi ile KOBİ'lerin ilişkilerine bakıldığında bugüne kadar yeterince gelişmemiş olduğu görülmektedir. Bunda özellikle bu işletmelerin dağınık bir coğrafi yapıya sahip olmaları sonucu, istihbarat ve pazarlama çalışmalarının zorluğu, KOBİ'lerin mali kayıtlarının genellikle aranan nitelikte olmaması gibi nedenlerin rol oynadığı söylenebilir. Diğer yandan tüm destek programları için KOBİ’lerin kayıtlı işlemlere sahip olmalaro gerekmektedir. Özellikle “küçük ölçekli” KOBİ’lerin söz konusu desteklere yeterince başvurmamalarının temel nedenlerinden biri kayıt dışılığın ülkemizdeki hacmi ile ilgili olabilir.

KOBİ’lerin ülkemizde kapladığı alan ve ekonomideki yeri itibari ile diğer ülkelerde olduğu gibi yarattığı katna değerin ve verimliliğin artırılması gerekmektedir. Bunun temel hareket noktası ise KOBİ destek programlarının ve bunların sağlayıcısı olan kurumların gözden geçirilerek yeni ve özellikle koordineli bir yapıya kavuşturulmalarından geçtiği ileri sürülebilir.

KAYNAKLAR

AKGEMCİ, Tahir; Kobi’lerin Temel Sorunları Ve Sağlanan Destekler;T.C. Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı KOSGEB Küçük Ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Ve Destekleme İdaresi Başkanlığı; Haziran 2001

ÇOLAKOĞLU, H. Mustafa (2002), Kobi Rehberi, TOBB Genel Yayın No: 359 PM:2 , Yorum

Matbaacılık, Ankara

Simsek, Mustafa; Bayraktar, Fulya; Tosun, Mustafa; “Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu - Eylül 2007”;Ekonomik Ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü; Türk_Ye Kalkınma Bankası A.S.; Eylül 2007; Ankara

AB’YE ÜYELİK SÜRECİNDE TARIMSAL KOBİ’LERDE DURUM VE