REKABET GÜCÜNÜN SAĞLANMASINDA KÜMELENMELERİN ÖNEMİ Ekonomik faaliyetleri ve onun sürekli değişim/dönüşüm sürecini etkileyen faktörleri dikkate

almak rekabet gücünün sağlanmasında çok önemlidir.

Porter’a göre, ülkenin rekabet gücünün temelinde dört öğe bulunmaktadır (PORTER, 1990;127): 9 Faktör koşulları; ulusun belirli bir sanayide rekabet edebilmesi için gerekli olan vasıflı

emek veya altyapı gibi üretim faktörlerindeki konumudur.

9 Talep koşulları; sanayinin sunduğu mal ve hizmetlere yerli talebinin tabiatıdır.

9 Bağlantılı ve destekleyici sanayiler; ülkede uluslararası rekabetçi durumdaki söz konusu sanayilerin var olması ya da olmamasıdır.

9 Firma stratejisi; yapısı ve rekabet durumu, ülkede şirketlerin nasıl kurulduğunu, örgütlendiğini ve yönetildiğini belirleyen koşullar ile yurt içi rekabetin yapısıdır. Kümelenmeler, birincisi, bölgede yer alan işletmelerin verimliliklerini arttırarak; ikincisi, gelecekte verimliliğin arttırılmasında temel teşkil eden inovasyon girişimlerine hız kazandırarak; üçüncüsü, kümenin kendini güçlendirmesi ve gelişmesini sağlayacak yeni iş imkanlarının oluşumuna ve işletmelerin kurulmasına teşvik ederek (PORTER, 1998a; 80) ve son olarak da bilginin işletmelerin tüm niteliklerini arttırmasını sağlayarak rekabeti dört yolla etkilemektedir. Rekabet avantajının oluşturulması kümelerin varlığına ve etkin bir şekilde çalışmasına bağlıdır.

4.1. Kümelenmeler ve Verimlilik

Herhangi bir kümenin parçası olmak işletmeye, girdilerini daha verimli bir şekilde kullanması için imkan vermektedir. Aynı zamanda bilgiye, teknolojiye ve ihtiyaç duyulan kurumlara erişimi kolaylaştırmaktadır. İlişkili olan işletmelerle koordinasyon sağlanabilmekte ve işletmeyi geliştirme

motivasyonu artmaktadır (PORTER, 1998a; 81). Bir küme için ister vasıflı ister vasıfsız olsun işçileri istihdam etme kolaylaşırken söz konusu işçiler içinde iş bulma kolaylığı sağlanmış olmaktadır. Bunun yanında küme içinde yer alan arz sağlayıcılara (imalatçı, tedarikçi vb.) ulaşımda kolay olmaktadır. Böylece herhangi bir işletmenin araştırma, zaman ve işlem maliyetleri azalır.

Bir kümede yer alan tüm aktörler kendi konularında uzmanlaşmış olur ve söz konusu küme bu avantajını piyasaya sunarak derinliğini arttırır.

4.2. Kümelenmeler ve İnovasyon (Yenilikler)

Günümüzün hızla değişen rekabet ortamında ayakta kalabilmek için firmaların ürünlerini, hizmetlerini ve iş yapış yöntemlerini sürekli olarak değiştirmeleri, farklılaştırmaları ve yenilemeleri gerekmektedir. Bu değiştirme, farklılaştırma ve yenileme işlemi inovasyon olarak adlandırılmaktadır. En geniş anlamıyla inovasyon, bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesi olarak tanımlanabilir. Bu nedenle de teknik, ekonomik ve sosyal süreçler bütünüdür. Değişime olan istek, yeniliğe açıklık ve girişimcilik ruhuyla özdeşleşen bir kültürün ürünüdür (ŞİRİN, 2006; 2).

İnovasyon, süreç olarak bir bilgiyi ya da fikri pazarlanabilir bir ürün ya da hizmete, yeni ya da geliştirilmiş bir imalat ya da dağıtım yöntemine dönüştürmeyi ifade etmektedir. Ayrıca, bilginin ürünlere, süreçlere (üretim yöntemlerine), sistemlere ve hizmetlere dönüştürülmesi süreçleridir (ATİK, 2005; 6).

Üretim sistemlerinin küreselleşmesi, uzmanlaşan KOBİ’lerin mekanda yığılması, yerel üretim ve girişimcilik kültürü, güvene ve mütekabiliyete dayalı yerel ağlar yerelliklerin rekabet edebilir olmalarını sağlamaktadır. 1980’li yıllardan günümüze ileri teknoloji sanayi bölgelerinde yapılan çalışmalar, büyüme ve kalkınmada yerel bilgi birikimi ve yerel inovasyon kapasitesinin önemini ortaya koymaktadır (KÖROĞLU, 2005; 693). Bilgi, yenilik ve sosyal sermaye gelişme için önemli faktörler olarak tanımlanırken, KOBİ’ler bu faktörlerin kullanılması ve geliştirilmesi bakımından yerel kalkınmanın baş mimarları olarak desteklenmektedir.

İnovasyonun temel kaynağı olarak görülen yerel ağlar, yerel bilgi üretim ve dağıtım süreçleri yardımıyla firmalar, firmaya dışsal, yerele içsel olan pozitif dışsallıklardan yararlanabilmektedir. Böylece bilgi ve kaynak eksiğini belli bir noktaya kadar kapatabilmektedir. Diğer yandan, müşteriler de talepleri ve fikirleriyle firmaların inovasyon faaliyetlerinde önemli bir yaptırım gücüne sahiptir (KÖROĞLU, 2005; 695). Burada önemli olan oluşan pozitif dışsallıkların içselleştirilmesidir.

4.3. Kümelenmeler ve Yeni İş İmkanları

Kümelenmeler yeni iş imkanlarını ortaya çıkarmaktadır. Herhangi bir küme içinde yer alan KOBİ sağladığı avantajlarla diğer KOBİ’lerin dikkatini çekerek kümeye olan talebi arttırmaktadır. Bu şekilde kümelerin derinliği artmaktadır. Kümelenme ne kadar derin olursa o kadar yeni iş imkanı sağlanmış olur. Öncelikle oluştuğu bölgedeki yerel halkın istihdamına önemli katkıları olmaktadır.

Esnek üretim sistemlerine sahip olan KOBİ’ler talebe göre üretim alanlarını çok hızlı bir şekilde değiştirebilmektedir. Böylece yeni iş ortamları oluşturulmakta, farklı alanlarda uzmanlaşmış elemanlarda istihdam edilmektedir. Özellikle bilgiyi, inovasyonu ve teknolojiyi kullanan KOBİ’ler yeni sektörlerin doğmasına yol açarak işsizlik gibi çok önemli bir sorununda çözüm yolunu ellerinde tutmaktadır.

4.4. Kümelenmeler ve Bilişim

Bilişim kavramı, bilgi teknolojileri ile iletişim teknolojileri kavramlarının birleşmesinden türetilmiştir. Genel olarak bilgilerin toplanmasını, saklanmasını ve değerlendirilmesini sağlayan bilgisayarlar, donanımlar ve yazılımlar bilgi teknolojilerini; her türlü bilginin ortak olarak paylaşılmasını sağlayan teknolojiler ise iletişim teknolojilerini oluşturmaktadır( BULU vd., 2004;144).

Bilgi ve İletişim Teknolojilerinde (BİT) yaşanan gelişmeler, bu teknolojilerin günlük hayattan ekonomik hayata, üretimden sosyal yaşama kadar tüm alanlarda kullanılmasını neden olmuştur. Gelişmiş bilgisayarların daha düşük maliyetle üretilebilmesi, firmalar arasında bilgisayar ağlarının yaygınlaşması, kişisel bilgisayarların ve “www” gibi geliştirilen yazılımlar ile ağların ağı olan internete bağlanması gibi ilerlemeler gelişmiş ekonomilere yeni bir dinamizm kazandırmıştır (ÖZTÜRK, 2002; 1). Küresel

F. Devrim, A. İdikut Özpençe

68

ekonominin en temel parçası olan internet ve ona bağlı teknolojiler iş dünyasına yeni boyutlar kazandırmaktadır (ÇOLAKOĞLU vd., 2006; 13).

5. KÜMELENMEYE DAYALI KOBİ POLİTİKALARININ GENEL