TÜRK KOBİ’LERİN 6 ÇERÇEVE PROGRAMINDAKİ BAŞARI ÖYKÜLERİ Çalışmanın bu bölümünde Tübitak tarafından Tr-Access Projesi kapsamında yayınlanan

“Avrupa Birliği Çerçeve Programları Başarı Öyküleri” (Tübitak, 2007) çalışmasında yer alan ve Tübitak

tarafından başarı öyküsü olarak seçilen 5 KOBi projesine yönelik incelemelere yer verilmektedir. Projeler aldıkları fonlar, ortaklık yapıları ve üstlendikleri görevler dışında edinilen deneyimler açısından değerlendirilmeye tabi tutulmaktadır.

INTRINSIC (Integrated Transactions and Imagination Engineering Value Chain)

24 ay süreli bu KOBİ projesinde Türk ortak Ankara’dan Merve Gümüş firmasıdır. Firmanın proje bütçesinden aldığı katkı pay 35.884 Avro’dur. Proje yöresel ürünlerin global pazara sunulması ile bölgesel ekonomileri geliştirmek amacına hizmet edecek etkili çözümler ve çoğaltılabilir modeller oluşturmayı hedeflemektedir. Bu doğrultuda proje kapsamında oluşturulacak modellerin pazarların kalite ve miktar gereksinimlerini karşılaması; geniş pazarlara ulaşabilecek en avantajlı e-iş çözümünün bulunması; maddi olmayan değerlerin koruması ve çoğaltılması (yaratıcı mühendislik değer zinciri ) ve bölgesel ve kültürel ürünlerin küresel pazarlara ulaşmasının sağlanması amaçlarına hizmet etmesi beklenmektedir. Türk firmanın proje içerisindeki rolü seçilmiş bölgelerde KOBİ’lerin ürünleriyle ilgili talep yapısı ve tüketici htiyaçlarını belirlemek; bölgesel işletme modelinin kurulması için gerekli bilgileri sağlamada IAG’lere yardımcı olmak, SEA(Sosyal -Ekonomik Analiz) analizi için veri toplamada IAG’lere (Beypazarı Ticaret Odası-KOSGEB) yardımcı olmak ve tüketici ihtiyaçlarını tespit etmektir.

Türk firma Projeye KOSGEB -Sincan’ın yer aldığı bir projeye ortak arandığını öğrenerek katılmıştır. Firma projeyi incelemiş ve projede yer alma kararını vermiştir. Firma projede yer almasının kendisine sağladığı katkıları işbirliği olanakları, yeni fikirlerin oluşması ve pazar hakkında bilgi sahibi olmak olarak sıralamaktadır. Firma iletişim ağlarına dahil olmanın ve ortak arama duyurularını yakından takip etmenin Çerçeve Programlarında yer almak için gerekli olduğu düşüncesindedir.

LOWJUICE (Novel Process for Reducing Sugar and Adding Fibre to Natural Apple Juices for Increased Public Health and Increased Competitiveness of the European Fruit Juice Industry)

36 ay süreli bu KOBi projesinde Türk ortak Ankara’dan Troyka Makine Gıda Sanayii Pazarlama Ltd. Şirketi’dir ve projeden 19.151 Avro tutarında fon kazanmıştır. Projenin amacı meyve suyu üretimi için pazarlarda çürüğe çıkarılmış ya da diğer meyve işlemlerinin artıkları olan elmalar kullanılmasına son vererek özel yetiştirilmiş ve harmanlanmış çeşitlerin kullanımının, hızlı büyüyen sağlık piyasası hedeflenerek meyve suyundan şekeri uzaklaştıracak ve lif ekleyecek yeni yollar ile birleştirilmesi sonucu elma suyu ticaretine değer kazandırmaktır. Tük firmanın projedeki görevi; meyve suyu yapımında kullanılmak üzere Avrupa’nın en büyük elma üreticisi olan Türkiye’de kullanılan elma cinsleri hakkında bilgi/örnek sağlamak, elmaların değişik pazarlardan nasıl alındığı ve nakledildiğini araştırmak, düşük şekerli elma suyu için potansiyel taşıyan elmaların nakli için lojistik olanakları belirlemek, yeni meyve suyu işleminin bir araya getirilmesi, bütünleştirilmesi ve sınanması aşamasında elma performansının (kalite/olgunluk, lojistik, üretim maliyetleri) sınanması çalışmalarını yapmak ve elma seçimi, satın alım zamanı ve lojistik konuları hakkında düzenlenecek eğitime ev sahipliği yapmaktır.

Firma Projeye Tübitak duyurularını sürekli takip ederek ve 6.ÇP altında ilgili projelere dahil olabilmek için, firmanın yetenek ve imkanlarının anlatıldığı çok sayıda yazışma yaparak katılma imkanı bulmuştur. Firmanın Çerçeve Programalarına yaklaşımı oldukça dikkat çekicidir. Firma Türkiye’nin ekonomik, kültürel ve bilimsel anlamda Avrupa Birliği ile bütünleşmesi gerektiğine ve bu entegrasyonun bilimsel alanda sağlamanın en iyi yolun, Çerçeve Programları olduğuna inanmaktadır. Firma bu doğrultuda Türk kurum ve şirketleri AB Çerçeve Programları’nda tanındıkça, Türk katılımcıların önünün açılacağı ve katılım sayısı ve başarı oranının aynı ölçüde artıracağı düşüncesindedir. Firmanın Çerçeve Programlarında yer almak isteyen KOBİ’lere önerileri uzmanlık alanlarıyla ilgili bilgilendirme toplantılarına katılmaları, danışmanlık sağlayan kurum ve kuruluşlarla irtibat halinde bulunmaları ve kendilerine uygun buldukları projelere katılmak için başvuru yapmaktan çekinmemeleri şeklindedir.

DeSProCh (Design of a Semi-hot Process Chain)

24 ay süreli bu KOBi projesinde Türk ortak Omtaş Otomotiv Transmisyon Aksamı San. ve Tic. A.Ş.’dir ve projeden 88.000 Avro tutarında destek almıştır. Projenin amacı; simetrik olmayan çelik

dövme mamülleri, yarı sıcak dövme metodu ile üreterek konvansiyonel dövme metoduna oranla daha ekonomik ve daha hassas bir üretim teknolojisi oluşturmaktır. Proje içeriği, pilot ürün olarak seçilen biyel kolu ve direksiyon bağlantı parçasının süreç tasarımının yapılması, kalıplarının tasarım ve üretim denemelerinin yapılması, başarıya ulaşması halinde konu ile ilgili know-how oluşturulmasıdır. Türk firmanın projedeki rolü projenin tüm aşamalarında dövme konusunda bilgi desteği sağlamak, pilot ürün olarak seçilen biyel kolu kalıplarının tasarımını ve üretimini sağlamaktır.

Proje koordinatörü IPH firmasının firmayı proje ortağı olarak davet etmesi sonucunda projede ortak olarak yer alınmıştır. Genel olarak Çerçeve Programlarında yer almanın getirdiği katkılar teknoloji paylaşımı; bilgi paylaşımı, farklı firmaları tanıma, mevcut imkanların karşılaştırılması ve maddi destek olarak sıralanmıştır. Firma Türkiye’nin bu programlardaki eksiğini, koordinatör firma olamamak olarak görmektedir. Katılımcı firmaların bilhassa kendi konuları ile ilgili yurtdışı proje koordinatörü firmalarla temasa geçmeleri gerekmektedir. Firma koordinatör firma olunması halinde finansal imkanların artacağı görüşündedir.

FERBEV (Improving the Processing of Four Fermented Beverages from Eastern European Countries)

24 ay süreli bu KOBi projesinde Türk ortak Konya’dan Intermak A.Ş.firmasıdır. Türk firmanın aldığı bütçe 98.860 Avro tutarındadır. Projenin amacı Fermente içeceklerin geliştirilmesi, ayran, boza, matsony ve soya kökenli fermente içeceği oluşturan bakterilerin belirlenmesinin ardından bu bakteri komposizyonlarının standart şekilde üretilmesidir. Farklı ülkelerde geleneksel yöntemlerle üretilen, tüketicilerin beğenisini kazanmış 4 farklı fermente içeceğin içeriğinde bulunan ve fermentasyonu sağlayan bakterilerin belirlenmesi, uygun olanların seçilmesi, üretimi, son üründe kullanılması ve son ürünün raf ömrünün uzatılması proje faaliyetleri arasında yer almaktadır. Firmanın projedeki rolü fermente içeceklerde bulunan bakterilerin aktivite, canlılık, simbiyotik etkileri, ürüne verdiği özellikler gibi parametrelerinin belirlenmesi, elde edilen bakterilerin uygun koşullar sağlanarak fermentörlerde üretimi, üretim sonrası bakteriler üzerinde optimizasyon yapılması, liyofilize forma getirilip liyofilizasyon işleminin bakteriler üzerine olumsuz etkisinin giderilmesine yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesi ve elde edilecek liyofilize formdaki bakterilerin bu 4 fermente içecek üretimi için denenmesidir.

Firma 6.ÇP projesine daha önce benzer bir konuda TÜBITAK MAM ile yürüttükleri ve başarı ile tamamladıkları bir proje sonucunda katılma kararı almıştır. Firmanın TÜBITAK MAM ile yakın çalışması neticesinde projeden haberi olmuş ve ortak çalışmalar sonucunda bu projede ortak olarak görev

almıştır. Projede yer almanın getirdiği katkılar firma tarafından proje sonuçlarının hayata geçirilmesi,

farklı kültürlere sahip firmalarla birlikte çalışmak, bilgi birikimine sahip olmak, destek almak, şirkete prestij sağlamak, yeni teknolojilere yakın olmak ve ayak uydurmak, araştırma geliştirme projelerini disiplinli bir biçimde yürütmek ve yeni metotların öğrenilmesi ve uygulamaya geçirilmesi olarak sıralamıştır. Firmanın Çerçeve Programlarında yer almak isteyen firmalara tavsiyesi Avrupa projeleri ile ilgili internet sitelerini sürekli takip etmeleri ve projelerinde ortak aramak için siteleri araştırmalarıdır. Tübitak tarafından TR-Access kapsamında gerçekleştirilen seminer ve konferanslar firmalara yol göstermektedir.

BARLEYBREAD (European Guideline for Healthy High Fiber/Low Salt Baking Process Based on the Use of European Barley)

36 ay süreli bu KOBi projesinde Türk ortak İstanbul’dan TARGI Tarımsal Girişim Sanayi ve

Ticaret A.Ş.’dır ve projeden 83.000 Avro tutarında destek almıştır. Projenin amacı ekmek ve unlu ürünler

için daha uygun mahsullerin

üretimine yönelik bir Avrupa arpa üreticileri kılavuzunun; özelikle pişmiş ürünlere yönelik, gıda için üretilen arpa için bir Avrupa değirmencileri kılavuzunun ve % 60’a kadar yüksek lifli arpa içeren, tuz miktarını azaltmaya ve fırınlanmış arpa ürünlerinde genellikle görülen acı tadı maskelemeye yönelik katkı maddeleri ilave edilmiş, şekil, yapı ve renk tibariyle geleneksel buğday ekmeğine benzeyen unlu ürün için bir Avrupa fırıncıları kılavuzunun hazırlanmasıdır. Firmanın projedeki rolü Türkiye/ Güney Avrupa’yı temsilen aday olarak belirlenen arpa genotiplerinin deneme üretimini yapmak ve proje amacına

A. D. Helvacıoğlu Kuyucu, A. Karataş, İ. H. Eraslan

32

uygun sonuçlar veren arpa çeşitlerini belirlemek, pilot ekmek üretimi için arpa sağlamak ve ATG uygulayıcılarının vereceği eğitimlere katılmaktır.

Firma proje koordinatörüyle, firmanın imkanlarının ve çalışmalarının anlatıldığı yazışmalar yaparak projeye dahil olmuştur. Çerçeve Programlarında yer almanın katkısını Türkiye için değerlendiren firma, AB Çerçeve Programları’na Türkiye’den katılımcı sayısının artmasının, Türkiye’nin bilim ve teknoloji alanındaki potansiyelinin Avrupa’ya tanıtılmasını ve Türkiye’nin bilimsel alanda Avrupa ile bütünleşmesini sağlayacağı görüşündedir. Firmanın Çerçeve Programlarında yer almak isteyen firmalara tavsiyesi firmaların, yurtiçi ve yurtdışında düzenlenen bilgi günlerine katılmaları ve yurtdışındaki ilgili kurum ve kuruluşlarla sürekli irtibat halinde bulunmalarıdır.

5. SONUÇ

Tübitak tarafından seçilmiş KOBİ projelerine ait başarı öykülerinin gösterdiği üç temel sonuç bulunmaktadır. Birincisi tüm firmalar Çerçeve Programlarında yer alma ve ortak olarak ar-ge sürecinde bulunarak bilgi üretme görevine duygusal, ulusalcı bir anlam yüklemektedirler. Firmalar, Türkiye’nin rekabet gücünün yükselmesine katkıda bulunmaktan, Türk firmaların AB araştırma alanına entegrasyonunu sağlamaktan ve Çerçeve Programlarında Türk firmaların daha fazla yer almasını sağlayacak bir temsil görevi üstlenmekten mutluluk duymakta ve bu tip fonlardan yararlanan firma sayısının artması için tavsiyelerde bulunmaktadırlar. Bu çok önemli bir husustur. İkinci olarak firmaların Çerçeve Programlarına katılmak için gösterdikleri ilgi ve çabalar, Tübitak tarafından yürütülen bilgilendirme çalışmalarının ne denli başarılı olduğuna işaret etmekte ve KOBİ düzeyinde katılımın desteklenmesinin Türk KOBİ’lerin Çerçeve Programlarına katılımlarının artması sonucunu doğuracağını göstermektedir. Üçüncü olarak dikkat edilmesi gereken husus Türk KOBİ’lerin projelerde aldıkları görevlerin sadece bir iş paketini kapsayan sınırlı ortaklık olmaması ve proje süresince bilgi üretimi ve paylaşımı içerisinde yer almalarını gerektirecek kapsamlı iş tanımlarına dayanmasıdır. Bu Türk KOBİ’lerin gerek proje yönetimi süreci gerekse fon kullanımı açısından deneyim kazanmalarına imkan sağlamaktadır. Böylelikle proje ve fon yönetimi konusunda deneyim eksikliği nedeniyle koordinatörlük görevini üstlenememe ihtimali ortadan kalkabilecektir.

Çerçeve Programlarında yer almanın katkıları incelendiğinde tüm firmaların, Avrupa Araştırma ve Bilgi Ağı içerisinde yer almanın getirdiği statü ve prestij ile bu tip projelerde elde ettikleri stratejik işbirliklerinin, yeni projelerde yer alma şanslarını yükselteceği yönündeki düşüncelerinde hem fikir oldukları görülmektedir. Bu noktada firmaların daha önce çalıştıkları benzer projeler veya iş ortakları yolu ile proje ağlarının içerisine girebilmiş olmaları ve KOSGEB gibi KOBİ’lere hizmet veren kurumların çağrılarını takip ediyor olmaları, proje ortağı olmada ilişki ağlarının önemini vurgulamaktadır. Firmanın bu süreçte kendisini ve sahip olduğu nitelikleri doğru bir şekilde ifade edebilmesi büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak gerek AB’nin KOBİ ve inovasyon odaklı politika yaklaşımları, gerekse Türk KOBİ’lerin 6.ÇP kapsamında sahip oldukları en iyi deneyim örnekleri incelendiğinde bazı hususların firma stratejisi olarak kabul edilmesinin firmanın uluslararası pazarlarda ve ilişki ağlarında rekabet gücü elde etmesi açısından hayati önem taşıyacağı düşünülmektedir. Bu hususları özetlemek gerekirse;

• Firmalar yenilikler konusunda cesur olmalı, ortak proje ve işbirliklerine girme konusunda desteklenmelidirler.

• KOBİ’ler sektörel ilişki ağlarını yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası katmanlarda geliştirerek, kendilerine ilgili sektörle ilgili bilgi akışını çeşitlendirmeli ve farklı alanlarda stratejik işbirlikleri sağlayacak sektör dernekleri ve birlikleri ile ilişki içerisinde olmalıdırlar. • KOBİ’lerin en büyük sorunlarının finansman kaynaklarına erişim olduğu gözönüne

alındığında, AB’nin hibe fonlarına dayanan programlarından yararlanmanın sağlayacağı ivme firmanın inovasyon ve ar-ge sürecine dahil olmasına yönelik stratejilerinin itici gücü olarak kabul edilmelidir.

• KOBİ’lerin çok ortaklı uzun süreli projelerde yer almalarını kolaylaştırmak amacıyla bilgilendirme, eğitim ve destek seminer ve kurslarına katılmaları, proje duyurularını takip

etmeleri, proje süreçlerini yaşayan diğer KOBİ’lerin başarı öykülerini incelemeleri gerekmektedir.

• KOBİ’lerin yabancı dil bilgilerini geliştirmeleri, bu alanda firmalarını ve firmanın kapasitesini en iyi şekilde ifade edecek firma tanıtım materyallerini hazırlamaları, ortak olma sürecinde değerli bir katkı sağlayacaktır.

• KOBİ’lerin gerek proje süreçlerine hakim olmak, gerekse proje yönetimi yeteneklerini geliştirerek ortaklık aşamasında sahip olunan göreve uygun bütçe talebinde bulunabilmek için danışmanlık hizmeti almak düşüncesine açık olmaları ortak olma aşamasında karşılaşılan sorunların çözülmesini kolaylaştıracaktır.

• KOBİ’lerin birbirleri ile en iyi deneyimleri sürdürülebilir bir şekilde paylaşmaları değerli bir deneyim birikimi sağlayacak ve sektörün rekabet gücünün yükselmesinde etkili olacaktır.

KAYNAKLAR

• Commisison Staff Working Document (2007). Accompanying document to the Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions Improving knowledge transfer between research institutions and industry across Europe: embracing open innovation – Implementing the Lisbon agenda – Voluntary guidelines for universities and other research institutions to improve their links with industry across Europe, COM(2007) 182 Final, Brussels.

• Commission of the European Communities, (2006). European Union Support Programmes for SMEs: An overview of the main funding opportunities available to European SMEs, Brussels.

• Commission of the European Communities (a) (2005). Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions Implementing the Community Lisbon Programme Modern SME Policy for Growth and Employment, COM(2005) 551 final, Brussels.

• Commission of the European Communities (b) (2005). Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions More Research And Innovation - Investing For Growth And Employment:A Common Approach, COM(2005) 488 Final, Brussels.

• Eurostat (2007). Facts and figures–SMEs in Europe. Erişim: 21.09.2007. Websitesi: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=2293,59872848,2293_61474735&_dad=portal& _schema=PORTAL#SME

• Resmi Gazete, 2005. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik, Sayı 25997, 18.11.2005.

• SCHMIEMANN M. (2007). Inter-enterprise Relations in Selected Economic Activities: Statistics in Focus, Eurostat. Erişim: 21.09.2007 Websitesi:

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-07-057/EN/KS-SF-07-057-EN.PDF • Tübitak (2007). Avrupa Birliği Çerçeve Programları Başarı Öyküleri

• Tübitak (a) (2006). Tübitak’ın 7. Çerçeve Programı Hazırlıkları ve Türkiye’nin 6. Çerçeve Programı. • Tübitak (b) (2006). AB 6.Çerçeve Programı Türkiye’nin Katılımı Organizasyon Tiplerine Göre