Nesrin ADA
Ege Üniversitesi
ÖZET
Günümüzde başarılı işletmelerin rekabet avantajı yaratmada kullanmış oldukları yöntemlerin uyguladıkları teknolojilerin önemli bir rolü olduğu bilinen bir gerçektir. Ekonomik gelişmeye paralel biçimde büyüyen işletmelerin, küreselleşme ve rekabet sürecinde, artan risk faktörleri ve çağdaş işletme kaygılarıyla “iletişim yöntemlerini” önemli bir işlev olarak göz önünde tutmaları gerekmektedir. İletişim sürecinin temel amacı, örgütsel başarı için gerekli öğeleri etkili ve verimli bir biçimde bir araya getirmektir.
Ancak iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı değişim süreci Küçük ve Orta Boy (Kobi) işletmeleri olumsuz yönde etkilemektedir.
Bu çalışmada Kobi’lerin başarıyı yakalamada işletmelerinde uyguladıkları iletişim teknolojilerinin rolü üstünde durulacak ve konu ile ilgili alan araştırması yapılacaktır.
İzmir Atatürk Organize Sanayi bölgesinde faaliyet gösteren ve dış ticaret yapan işletmelerin kullandıkları iletişim teknolojilerine ilişkin bir model uygulama üzerinde çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler, İletişim Teknolojileri, Rekabet, Kobi, İletişim yöntemleri.
ABSTRACT
Forces of globalism and changes in information technologies have changed the pace of doing business today. This paradigm change necessitates organizations to keep up with technologic developments. As in the world SMEs form almost %100 of Turkish economy. For this reason it is impossible for SMEs to be unconcerned to the results of these developments. The key for them is to foresee the emerging changes taking place in the information technology environment.
In this paper, firstly theoretical information about the importance of SMEs in Turkey and information technology used by Turkish SMEs are noted then in the last part the results of the survey, conducted on 98 SMEs working in İzmir, are given.
Key Words: Communication technologies, competition, SMEs, information technology
GİRİŞ
Günümüzde küçük ve orta ölçekli işletmelerin katma değer ve istihdam yaratıcı, ekonomiye yön verici etkileri, tüm ülkeler açısından oldukça önemli boyutlardadır. KOBİ’lerin faaliyet gösterdikleri ülkede yarattığı ekonomik etkilerin yanı sıra, sosyal ve siyasi açıdan da önemli rolleri bulunduğundan göz
ardı edilmemelidirler. Küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ) lerin gelişimi, içinde bulunulan ekonomik koşullara bağlı olmakla birlikte, uyguladıkları yönetim ve iletişim sistemleri de gelişimlerinde önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada KOBİ’lerde uygulanan iletişim teknolojilerinin küçük ve orta boy işletmelere sağladıkları rekabet avantajları araştırılacaktır.
KOBİ’ler ekonomik ve sosyal kalkınmaya yaptıkları olumlu katkıları, yeni istihdam alanları yaratma da oynadıkları rolleri ve piyasa koşullarında meydana gelen değişmelere hızlı uyum sağlayabilen esnek bir üretim yapısına sahip olmaları dolayısıyla hem ülkemiz ekonomisinde hem de dünya ekonomisinde çok önemli bir yere sahiptir. Ülke ekonomilerinde önemli bir konuma sahip küçük ölçekli işletmelere bilgi teknolojileri ve elektronik ticaret inanılmaz fırsatlar sağlamaktadır. Küçük ölçekli işletmelerin ekonomiye daha derinlemesine girmesine yardımcı olmakta, verimlilikleri artmakta, rekabet avantajı sağlayabilmekte ve pazarda daha iyi konumlanabilmektedirler.
Gelişen iletişim teknolojilerinin bu olumlu etkileri nedeniyle KOBİ’lerin iletişim teknolojilerini takip etmeleri ve işletmelerine uyarlamaları gerekmektedir. Bu çalışmada da gelişen iletişim ve bilgi teknolojilerinin ülkemizdeki KOBİ’ler tarafından kullanılma oranı ile iletişim ve bilgi teknolojilerinin Kobi’lere etkisi anket çalışması ile araştırılmaya çalışılacaktır.
1. KOBİ TANIMI VE ÜLKEMİZ EKONOMİSİNDEKİ YERİ
KOBİ’ler için yapılan tanımlar ülkeler, kurum, kuruluş ve uzmanlar tarafından ülkelerin içinde bulundukları ekonomik duruma ve sektörel hacime bağlı olarak değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle
herkes tarafından kabul edilen ortak bir KOBİ tanımı mevcut değildir
.
Ülkemizde, KOBİ’lere yönelikfaaliyetlerde bulunan kurum ve kuruluşların; görev tanımları, hedef kitleleri ve faaliyetlerine ayırdıkları kaynakları çerçevesinde çeşitli KOBİ tanımları bulunmaktadır. Çalışmamızda AB’de kullanılan KOBİ tanımları dikkate alınacaktır.
Tablo 1’de AB’de kullanılan KOBİ tanımları şöyledir.
Tablo 1: AB’de KOBİ Tanımları
KOBİ Tanımı Çalışan Sayısı Yıllık Ciro veya Bilanço
Mikro Ölçekli İşletme 10'dan az 2 milyon Euro’ya
kadar 2 milyon Euro’ya kadar
Küçük Ölçekli İşletme 50'den az 10 milyon Euro'ya kadar
10 milyon Euro’ya kadar Orta Ölçekli İşletme 250'den az 50 milyon Euro'ya
kadar 43 milyon Euro’ya kadar
Kaynak:http://www.europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/indexen.htm (12.07.2006)
Türkiye’de KOBİ’lerin sayısı hizmet sektörü de dahil olmak üzere, tüm işletmelerin sayısının %
99,8’ini ve bu işletmeler de toplam istihdamının % 76,7’sini oluşturmaktadır. KOBİ yatırımlarının, toplam yatırımlar içindeki payı % 38’e ulaşmakta ve toplam katma değerin %26,5’i yine bu işletmelerce yaratılmaktadır. KOBİ’lerin toplam ihracat içindeki payları, yıllar itibariyle değişiklik göstermekle beraber, ortalama % 10 oranında gerçekleşmektedir. (DPT, 2005) . Bu rakamların da gösterdiği gibi küçük ve orta ölçekli işletmeler ülkemiz ekonomisi açısından çok önemlidir.
2. KOBİLER VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
2.1. İletişim Teknolojileri
Bilgi ve iletişim teknolojisi kullanımının temel nedenleri, bilgi hacminde meydana gelen önemli artışlar, işlemlerin karmaşıklaşması ve tepki çabukluğunun gerekliliği olarak sıralanabilir. Bu nedenler işletmelerin iç ve dış çevre koşullarında meydana gelen değişiklikler sonucu ortaya çıkmaktadır. (W.Reynolds. 1992, s. 221).
İşletmenin özellikle (KOBİ) niteliğindeki bir işletmenin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi;
4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 7-8 Aralık 2007
139
teknolojileri, onu kullanacak olan personel ile bir araya geldiğinde de önemli bir anlam ifade etmektedir. İletişim teknolojileri genel olarak bilgi kaynaklarına erişmek, paylaşmak ve kullanmak için elektronik araçlardan yararlanmayı mümkün kılan uygulamaların tümünü içermektedir (Yahyagil, 2001:6). Diğer taraftan iletişim ve bilgi teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler de son derece çarpıcı olmuştur. Örneğin 1980’lere kadar telefon konuşmaları bakır telli kablolar üzerinden yapılıyor saniyede ancak bir sayfadan daha az bilgi taşınabiliyordu. Bu gün ise insan saçı kadar ince olan fiber optik teller üzerinden saniyede bir ansiklopedinin 90.000 cildinden daha fazla bilgi aktarılabilmektedir. Günümüzde, dünyadan yüzlerce km yukarıdaki yüzlerce uydudan oluşan bir ağ, dünyanın her yerindeki işletmelere, okullara, evlere ve insanlara hızlı, ucuz ve kaliteli iletişim sağlamaktadır. Böylelikle dünya üzerindeki bağlantılılık büyük bir hızla artmakta ve her yıl katlanarak devam etmektedir (Barutcugil a.g.e s.21). İletişim ve Bilgi Teknolojileri şu şekilde de tanımlanabilmektedir “Bir bilginin toplanmasını, işlenmesini, bilginin saklanmasını ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesini ya da herhangi bir yerden bu bilgiye erişilmesini otomatik olarak sağlayan teknolojiler bütünüdür”(Uzay, 2001:16). Diğer bir tanım ise bilginin toplanması, saklanması, işlenmesi, erişilmesi ve dağıtılmasına hizmet eden araçlar, uygulama ve hizmetlerin bütünü ve sistem üzerindeki bilgilerin tümü olarak da açıklanabilir(Sarıhan, 1999:167). 2.2 İletişim Teknolojilerinin KOBİ’lere Sağladığı Faydalar
Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de Kobi’lere önemli roller düşmektedir. Ekonomik gelişmeye paralel biçimde büyümek zorunda olan Kobi’ler, küreselleşme ve rekabet sürecinde, artan risk faktörleri ve çağdaş işletme kaygılarıyla “iletişimi” bir örgütsel süreç olarak, işletme yönetimlerinin karşısına çıkarmaktadır.(Ada; 2007: 551-553). İletişim teknolojisinin getirdiği fırsatları değerlendirerek avantajları ve sorunlardan çıkış noktasını yakalayabilmeyi başaran KOBİ’ler ülke kalkınmasının itici gücünü oluşturmaktadırlar.
İletişim teknolojilerinden sağlanan faydalar ölçülemeyen ve ölçülebilen faydalar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
İletişim teknolojilerinin KOBİ’lere sağladıkları faydaları şu şekilde sayabiliriz; (Westerlind, 2004:38, Brynjolfsson & Hitt ,2003, Balaban, 2004:15,16, Demir&Şahin, 2003:3)
- İşletme ve ürüne ilişkin yazılı ve görüntülü güncel bilgiyi sunabilen bir araçtır, - Anında satış bağlantıları imkanı sağlar ( e ticaret)
- İşlem maliyetlerinde azalma ve mal/hizmet kalitesinde artma yaşanır,
- Dünyada hedeflenen tüm pazarlara uluslar arası işletmelerde olduğu gibi aynı anda ulaşma fırsatı
verir,
- Rakiplerle hem mücadele edip, hem de onlarla işbirliği yapılabilir,
- Ürünün piyasada tutunmasına yönelik işletmenin her türlü faaliyetini kontrol ve test imkanı
sağlar,
- Tedarikçiler ile online ortamda iletişim kurulmasının sağlanması ile çeşitli alternatifler kısa
zamanda karşılaştırılabilir böylece en düşük maliyetli en yüksek kaliteli malların tedarik edilmesi sağlanabilir,
- Müşteri odaklı ürün geliştirmede etkili olarak kullanılabilir,
- İşletme verimliliği arttırılabilir,
- Stok maliyetleri azaltılabilir. Özellikle tam zamanında üretim mantığıyla çalışan işletmeler için
hız ve verimlilik açısından bilgi teknolojileri çok önemli fırsatlar sunmaktadır,
- Klasik pazarlama yöntemlerinde yeni müşteri edinmek zorlu ve pahalı bir süreçtir. Bilgi
teknolojilerinin yardımı ile KOBİ'ler daha rahat ve daha az maliyetli bir şekilde müşterilere ulaşabilir,
- Kaynakların kontrol ve planlaması geliştirilebilir,
- Coğrafik alanların dışındaki pazarlara ulaşılabilir,
- Daha güncel ve zamanlı bilgiye ulaşılabilir,
- Kurum içi ve dışındaki bilgi akışında iyileşme sağlanabilir,
- Daha iyi bir kurumsal imaj oluşturulabilir.
Otomatikleşme, işletmelere işlerin daha hızlı daha ucuz ve çok daha doğru şekilde yapılmasını sağlar. İşletmeler kurum için yurtiçi veya yurt dışında herhangi bir medya üzerinde benzeri hızda ve uygunlukta tanıtımı gerçekleştirmenin maliyeti, bir internet servisinde yer almanın maliyeti ile karşılaştırıldığında internet aracılığı ile yatırım yapmanın maliyeti çok düşük olmaktadır. Guthrie ve Austin 1996’da işletme büyüklüğüne göre internet kullanımının farklılık gösterebileceğine dikkat çekmiştir.(Haynes , Becherervd; 1998;229-231)Aynı şekilde Auger ve Gallauger 1997’de KOBİ’lerin internet kullanımında büyük işletmelerle farklılık ve benzerliklerinin olabileceğini ortaya koymuştur. İletişim teknolojilerinin işletmede uygulamaya geçirilmesi ile işletme her zaman beklediği faydayı sağlayamamaktadır. İletişim teknolojileri yatırımının geri dönüş oranını tamamen yatırımı gerçekleştirmeden önce ölçmeye çalışmak güçtür. Çünkü iletişim teknolojileri yatırımlarından sağlanan faydalar genellikle yıllar sonra ortaya çıkmaktadır (Paul,1990).İletişim teknolojilerinin her an değişime ve gelişime açık bir konumda oldukları göz önüne alındığı takdirde rekabet avantajı sağlamadaki etkinliği beklemek Kobi’ler için oldukça zor görünmektedir.
Üçüncü neden ‘yanlış yönetimdir’. İşletme yönetimleri karar süreçlerinde yanlış bakış açıları ve
yönetimleri sonucu iletişim teknolojilerine yapılan yatırımları yarardan çok zarar verebilir. (Dedrick, 2003)Bu yatırımlar fizibilite çalışmaları sayesinde uygun teknolojilerin ve alt yapıların tercih edilmesine olanak sağlamaktadır.
Yukarıda bahsedildiği gibi iletişim teknolojileri küçük ve orta ölçekli işletmelere büyük faydalar sağlamakta ancak iletişim teknolojilerine yüksek yatırım yapmak da her zaman işletmelerin verimlilik artışı sağlayacakları anlamına gelmemektedir. Bu alandaki yatırımlar yapılmadan önce Kobi’lerin kendileri için uygun fizibilite çalışmalarını yaptırmaları gerekmektedir. İşletmelerin kendi bünyeleri için doğru iletişim teknolojisi araçlarını tercih etmeleri ve yatırım kararını almadan önce yatırımın fayda ve maliyet analizini doğru yapmalıdır. Bu alandaki gelişmeleri yakından takip eden araştırmalar yatırımların her ülkede ve her işletme gurubunda aynı olmadığını ülkeden ülkeye, işletmeden işletmeye farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır.