3 DÜNYA’DA ve TÜRKİYE’DE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIM
4. ALAN ARAŞTIRMAS
4.1 Çalışmanın Amacı
Bu bölümde yer verilecek olan alan araştırması ile, iletişim teknolojilerinin İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesinde Faaliyet Gösteren Küçük ve Orta Ölçekli işletmelerde iletişim teknolojilerinin kullanımının rekabet avantajı sağlamada etkinliğinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Bu ana amaç doğrultusunda, KOBİ’lerin iletişim teknolojilerini kullanma oranları, nasıl bir iletişim teknolojisi aracından yararlandıkları, ölçülebilen ve ölçülemeyen faydaların neler olduğu, eğer fayda sağlayamadılarsa nedenleri ve eğer iletişim teknolojisi araçlarından faydalanmıyorlarsa neden yararlanmadıkları öğrenilmeye çalışılacaktır.
4.2 Alanın tanıtılması
İAOSB, Türkiye’nin en büyük en modern organize sanayi bölgelerinden birisidir. 1990 yılında faaliyete geçmiştir. Bölge İzmir'in kuzey batısında, Çiğli ilçesinde, şehir merkezine 25 km, Adnan Menderes Havaalanına 35 km, İzmir Alsancak Limanına 20 km uzaklıkta yer almaktadır.
Bölgede toplam alanı,7.500.000 m2’dir. Ağustos 2006 itibarı ile 526 fabrika üretim yapmaktadır. Bunların 200’ ü ihracat yapmaktadır. Bölgemizde 20 tane yabancı sermayeli işletme bulunmaktadır. İşletmelerimizde, 30.000 kişi istihdam edilmektedir. Bölgede faaliyet gösteren KOBİ niteliğindeki işletmeleri; ihracat, yatırım, Ar-Ge destekleri, krediler, teşvikler, E-ticaret konularında bilgilendirmek, yönlendirmek ve bu fırsatlardan yararlanmalarını sağlamak amacıyla, 2003 yılında, İAOSB Bölge Müdürlüğü bünyesinde KOBİ çeşitli danışmanlık hizmetleri verilmektedir.
İAOSB,’de faaliyet gösteren Kobi’ler Türk Telekom’dan satın alınan ADSL (simetrik olmayan) internet hatlarının kullanımında yaşanan sorunlara kalıcı çözüm getirmek ve bu konudaki şikayetlerine son vermek üzere bölge işletmelerine; daha hızlı, kesintisiz ve ucuz internet erişimi, internet hattı üzerinden daha ucuz telefon görüşmeleri, işletme başına birden fazla mail adresi, sürekli mail hizmeti, sağlamak amacıyla, İAOSB ile internet servis sağlayıcısı olan özel bir işletme arasında 2004 yılında hizmet sözleşmesi imzalamışlardır.
Bölge işletmeleri ağırlıklı olarak; makine, tekstil, hazır giyim, gıda, plastik, kimya, metal, otomotiv yan sanayi, elektrik ve elektronik sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
Bölgenin yıllık cirosu 3,5 milyar, ihracatı 1,5 milyar ve ithalatı 700 milyon dolar civarındadır.
Kasım 2004’ ten itibaren işletmeler doğalgaz kullanmaya başlamıştır.
Özellikle 2001 sonrası belli bir irtifa kaybeden KOBİ’lere sağlanan teşviklerde de Ege’nin payı ancak 2004 ve 2005 yıllarında belli artışlar göstermiştir.
Teşvikli KOBİ yatırımlarının 2004’te yüzde 15’e yakınını, 2005’te de yüzde 12 sini gerçekleştiren Ege bölgesine, yatırımlar için verilen kredilerden yüzde 10-12 dolayında bir pay düşmüştür.
Tablo 3: Kobi Yatırımlarına Destekte Ege’nin Payı YILLAR Toplam
Kredi(Milyar Tl)
Ege’deki Kobi’lerin Payı(%)
Teşvikli Kobi Yatırımları (Milyar. TL) Ege’nin Payı(%) 2005 37611 9.8 67019 12.3 2004 63314 12.5 112613 14.8 2003 45358 18.3 105741 2.0 2002 26716 10.6 62920 12.1 2001 8010 1.8 14975 2.1 2000 36758 2.5 49100 3.0
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4.3 Çalışmanın Yöntemi
Çalışma araştırmaya dayalı olarak anket verileri üzerinden, literatür baz alınarak yapılmıştır. Araştırmaya kaynak olacak KOBİ’ler seçilmiş, ön görüşmeler sonucunda iletilen anket bir kısmı internet
4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 7-8 Aralık 2007
143
aracılığı ile bir kısmı da, yüz yüze görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Hazırlanan anket formu araştırma yapmanın zorlukları nedeniyle toplam 12 sorudan meydana gelmiştir. Bu çerçevede, İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet gösteren küçük ölçekli işletmeler araştırma kapsamına alınmıştır.
N= ∏-(1-∏)z2(zkare) D2 (d kare) N= örneklem sayısı Z=normal dağılım eğrisi değeri
∏= yığın oranı D= örneklem hata düzeyi
%95 güven aralığı 0,10 hata düzeyinde ∏=0,50 olarak alındığında n= 0,50 (1-0,50) (1,96)2= 96
(0,10)2
Anket çözümlenmesinde yukarıda belirtilen formülden yararlanılmıştır:
Örneklem büyüklüğü saptandıktan sonra kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak İzmir ilindeki
95 KOBİ’ye anketler yüz yüze görüşme ve internet aracılığı ile uygulanmıştır. Anketler yardımı ile birincil kaynaklardan toplanan veriler SPSS 10.0 paket programı ile değerlendirilmeye alınmıştır.
4.4 Araştırma Bulguları
Tablo 4: Araştırmaya Katılan İşletmelerin Faaliyet Sürelerine Göre Dağılımı
Faaliyet Süresi Sayı Yüzde
5 – 10 Yıl arası 45 47,4
10- 15 Yıl arası 34 35,8
15 – 20 Yıl arası 16 16,8
Toplam 95 100
Tablo 4’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan işletmelerin %47.4’ünün 5 – 10 yıl arası faaliyet gösterdikleri ve belirli bir tecrübeye sahip oldukları, %35.8’inin 10 -15 yıl arası ve %16.8’inin 15-20 yıldır faaliyet gösterdiği ortaya çıkmıştır.
Çalışmanın ilk sorusunda anketi cevaplayan işletmelere faaliyette bulundukları sektörler
sorulmuştur.
Tablo 5: İşletmelerin Faaliyette Bulundukları Sektör
Frekans Yüzde
Makine ve donanım, 9 9,5
Tekstil, Konfeksiyon 27 28,4
Kimya, petrol, Plastik ürünler 5 5,3
Gıda-İçki-Tütün 9 9,5
Ana metal sanayi 5 5,3
Toptan ve perakende ticaret 8 8,4
Kağıt-kağıt ürünleri ve basım 3 3,2
Orman ürünleri ve mobilya 7 7,4
Asansör 2 2,1 İnşaat 4 4,2 Metal eşya, 6 6,3 Otel ve Yiyecek 7 7,4 Otomotiv yan 3 3,2 Toplam 95 100
Tablo 5’de görüldüğü gibi ankete katılan işletmelerin en önemli bölümünü %28.4’ü ile Tekstil, Konfeksiyon sektörü oluşturmaktadır. Makine ve Donanım ile Gıda, İçki, Tütün yoğun olarak Tekstil sektörünü takip eden Küçük ve Orta Boy İşletmelerdir.
Tablo 6: İşletmelerin Çalışan Sayıları İle İlgili Bulgular
Frekans Yüzde 0-9 çalışan 22 23.15 10-49 çalışan 40 42.1 50-250 çalışan 33 34.7 Toplam 95 100
Çalışmanın ikinci sorusunda işletmelerin büyüklüklerini bulmak amacıyla çalışan sayıları sorulmuştur.
Tablo 6; AB’de yapılan KOBİ tanımlarına göre ankete katılan işletmelerin %23.15’i mikro ölçekli, %42.1’i küçük ölçekli ve %34.7’si orta ölçekli işletmelerden oluşmaktadır.
Tablo 7’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan Küçük ve Orta boy işletmelerin 42 tanesi
(%44.2’si) Karma üretim, 35 tanesi (%36,8)’i sipariş üzerine üretim, 18 tanesi (%18,9)’u Seri üretim yaptıklarını belirtmişlerdir. Elde edilen bulgular işletmelerin büyük bir çoğunluğunun (%81’inin) karma ve sipariş üzerine üretim yapmakta olduğunu göstermektedirler. Bu durum işletmelerin esnek üretim sistemi içinde çalışmalarını sürdürdüklerini göstermektedir.
Tablo 7: Araştırmaya Katılan İşletmelerin Üretim Türlerine Göre elde Edilen Bulgular
Üretim Türü İşletme Sayı Yüzde
Karma 42 44.2
Sipariş 35 36,8
Seri 18 18,9
Toplam 95 100
Tablo 7’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan Küçük ve Orta boy işletmelerin 42 tanesi
(%44,2’si) Karma üretim, 35 tanesi (%36,8)’i sipariş üzerine üretim, 18 tanesi (%18,9)’u Seri üretim yaptıklarını belirtmişlerdir. Elde edilen bulgular işletmelerin büyük bir çoğunluğunun (%81’inin) karma ve sipariş üzerine üretim yapmakta olduğunu göstermektedirler. Bu durum işletmelerin esnek üretim sistemi içinde çalışmalarını sürdürdüklerini göstermektedir.
Tablo 8: Ankete Katılan İşletmelerin Yaygın Bilgi Teknolojileri Kullanımına İlişkin Durumları
Evet Yüzde Hayır Yüzde
İşletmenizde bilgisayar kullanılmakta mıdır? 89 93.,7 6 6,3
İşletmenizin İnternet bağlantısı var mıdır? 87 91,6 8 8,4
E-mailiniz var mı? 70 73,7 25 26,3
İşletmenizin Web sitesi var mı? 70 73,7 25 26,3
İşletmenizde Ofis Otomasyon sistemleri kullanılıyor mu? 25 26,3 70 73,7
İşletmenizde Muhasebe yazılımları kullanılıyor mu? 80 84,2 15 15,8
Hiçbir yatırım yapıldı mı? 3 3,2 92 96,8
Tablo 8’den anlaşıldığı üzere araştırmaya katılan işletmelerin %93,7’i gibi büyük bir kısmının
bilgisayar kullandığı, %91,6’sının internet bağlantısının olduğu, %73,7sinin kendilerine ait bir e-maili olduğu, %73,7’nin de web sitesine sahip olduğu görülmektedir.
Çalışmaya katılan işletmelerin %84,2 sinin muhasebe yazılımına sahip oldukları, %26,3’lük gibi bir kısmının da ofis otomasyon sistemini kullandıkları tespit edilmiştir.
4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 7-8 Aralık 2007
145
Ayrıca, işletmelerin özel bilgi teknolojilerinden yararlanma durumlarının öğrenilmesi amacıyla sorulan sorulardan elde edilen cevaplara göre. Araştırmaya katılan işletmelerin özel bilgi teknolojilerinden çok fazla faydalanmadıkları görülmüştür. Bunların etkinliğine ilişkin verileri elde etmek için sorulan sorulara olumsuz yanıtlar alınmıştır. Bir başka değişle etkin kullanımı söz konusu olmadığı anlaşılmıştır.
Tablo 9: Çalışmaya Katılan İşletmelerin İletişim ve Bilgi Teknolojilerinden Hangi Alanda Kullanımına İlişkin Durumları
Evet Yüzde Hayır Yüzde
Veri Değişim Sistemleri 4 4,2 91 95,8
Yönetim Planlama ve Yazılımları 30 31,6 65 68,4
Uzman Sistemler 13 13,7 82 86,3
İntranet 12 12,6 83 87,4
Yönetim Bilgi Sistemi 12 12,6 83 87,4
Karar Destek Sistemleri 2 2,1 93 97,9
Tablo 9; Araştırmaya katılan işletmelerin sırasıyla yönetim ve planlama yazılımından, uzman
sistemlerden, intranet ve yönetim bilgi sistemlerinden yaralandıkları tespit edilmiştir. Bu noktadaki sorulardan konu başlıkları bulunmasına rağmen etkin bir alan kullanımının söz konusu olmadığı anlaşılmıştır.
Tablo 10’da; KOBİ’lerin iletişim teknolojilerini hangi amaçla kullandıklarını ve “hangi
konularda bilgi sayar program desteğini ne sıklıkla” kullandıkları sorulmuştur. Tablodaki verilerden görüldüğü gibi en fazla “Mali Tablo” raporlarının düzenlenmesi ve tasnifinde faydalandıkları görülmüştür. Diğer konu başlıklarındaki kullanımlar etkin değildir ancak KOBİ’lerin iletişim teknolojisi araçlarından daha fazla yararlanmaya başladıkları sonucuna varılabilmektedir.
95 işletmede 11’i etkinlik sağladığını belirtmiştir. Bu bağlamda araştırmaya katılan işletmelerin
çoğunluğu (%88,5)’i iletişim teknolojilerine yaptıkları yatırım sonucunda etkinlik sağlayamamaktadırlar. Dolayısıyla diğer işletmelere göre rekabet avantajı sağlayamadıkları görülmektedir.
Çalışmanın ortalama verilerine bakıldığında ankete katılan işletmelerin iletişim ve bilgi teknolojilerini kullanmaları sonucu bütün yönetim ve işletme fonksiyonlarında güncel bilgilere daha kolay ulaştıkları, şirket içi ve dışı iletişim sisteminin daha fonksiyonel çalıştığı ve bu konularda iyileşme sağladıkları, daha iyi kurumsal imaja kavuştukları, kaynakları daha verimli planladıkları, geleceğe ilişkin daha gerçekçi planlar yaptıkları ve müşteri servislerinde iyileşme sağladıkları sonucuna varılabilir. Ancak etkinlik düzeyi oldukça düşük görünmektedir.
Tablo 10: Çalışmaya Katılan İşletmelerin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Araçlarından Sağladıkları Faydalara İlişkin Bulgular
Rapor Adı Frekans Yüzde
Bütçe 1 1,33
Mizan 1 1,33
Planlama 3 4
Maliyet raporları 11 14,7
Gelir Gider Hesapları 1 1,33
Mali tablolar 21 28 Satış Raporları 9 12 Stok Raporları 3 4 Üretim Raporları 4 5,33 Stok Raporları 7 9,33 Verim İstatistikleri 10 13,3 Kalite istatistikleri 3 4 Faaliyet Raporu 1 1,33 Toplam 75 100
Tablo 11: İşletmelerin İletişim Teknolojilerine Yaptıkları Yatırım Sonucunda Etkinlik Sağlamadıklarını Belirten İşletmeler
Frekans Yüzde
Etkinlik sağladı 11 100
Aşağıdaki tabloda Kobi’lerin bilgi ve iletişim teknolojilerine geçişleri için bir model önerisi sunulmuştur.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Günümüz küresel rekabet ortamında varlıkları büyük önem taşıyan Kobi’lerin sürekli değişen ve gelişen iletişim teknolojilerine ayak uydurabilmesi pazar ortamında var olmaları büyük önem taşımaktadır. Günümüzde Kobi’ler Avrupa Birliğinde toplam işletmelerin %99.9’unu, Ülkemizde %99.8’ini, imalat sanayinin %96.5’ini, Ülkemizde%99.5’ini oluşturmakta toplam istihdamın%72’sini, Ülkemizde %76.7’sini sağlamaktadır. Araştırma kapsamına alınan işletmelerde bilgisayar ve muhasebe yazılımı yüksek oranda kullanılırken ofis otomasyon sistemleri ve yönetim & planlama yazılımları gibi özel bilgi teknolojilerinden düşük oranda yararlanıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmadaki bulgularda bilgi ve iletişim teknolojilerinin KOBİ’ler bazında etkin kullanılmadığı görülmektedir. Diğer taraftan bilgi ve teknolojilerinin örgütlerde etkin olmamakla beraber yoğun bir şekilde kullanılması örgütsel yapı ve süreçlerde çok önemli değişmelerin ortaya çımasına neden olmaktadır. Bu değişme alanlarından bir tanesi de bağlantı süreçleri olarak da tanımlanan karar alma ve iletişim süreçlerindeki değişmelerdir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin KOBİ’lerde kullanılmaya başlanmasıyla geleneksel yönetim ve üretim süreçleri terk edilmeye başlandığını ve bilgi ve iletişim teknolojileri ile yapılandırılmış sistemlerin tercih edildiği görülmüştür.
4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 7-8 Aralık 2007
147
HAYIR
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNE GEÇİŞ SÜRECİ VE YATIRIM