Ya za r› m› z›n ka fa s›n da ka der le ri mi zin bir an ön ce ya z›l ma s› n› bek le yen üç hi kâ ye ki fli siy dik. No -ter, De li kan l› ve ben. He nüz ya z›l ma d› €› m›z hâl de, ay n› hi kâ ye nin ki fli le ri ola ca €› m› z› bel li be lir siz his se di yor, ya za r› m› z›n ara m›z da ku ra ca €› ba €›n na s›l bir fley ola ca €› n› tah min et me ye ça l› fl› yor duk.
Ama or ta da üçü mü zü bir ara ya ge ti re cek, ya z›l m›fl tek bir cüm le bi le yok tu. Bu yüz den bir tür lü ya -k›n la fla m› yor, bir bi ri mi zi uzak tan iz le mek le ye ti ni yor duk.
He nüz bel li bir kur gu su ol ma yan hi kâ ye miz, ya za r› m› z›n ka fa s›n da dö nüp du ru yor du. Ne ola ca
€› m›z, ne ya pa ca €› m›z hat ta var olup ola ma ya ca €› m›z bi le bel li de €il di. Ak l›n dan ge çen ler ile var -l› €› m›z ara s›n da bir ba€ ku ra cak ka dar ge lifl mifl de €il dik. Ken di hak k› m›z da çok az fley bi li yor duk.
Hi kâ ye ki fli le ri nin ger çek d› fl› dün ya s›n da, he nüz ya z›l ma m›fl kah ra man lar ola rak ba fl› bofl do la n› yor -duk sa de ce. Te dir gin dik, ken di mi zi çok yal n›z his se di yor -duk.
Ya za r› m›z ara da bir hi kâ ye miz le il gi li ol du €u nu san d› €› m›z ve bi zi çok he ye can lan d› ran not lar al› yor, si yah mü rek kep li dol ma ka le miy le müs ved delik kâ €›t la ra hi kâ ye nin ilk cüm le le ri ni ka ra l› -yor, son ra hep si ni bu rufl tu rup at› -yor, böy le ce bi zi de rin bir bi lin mez li €e sü rük lü yor du. Bi zim le uzun boy lu u€ rafl t› €›, vak ti nin bü yük bö lü mü nü bi zi var et me ye ay›r d› €› söy le ne mez di. Ger çi No ter'le ara s› ra mefl gul olu yor du ama de li kan l› ile be ni ço €u za man unu tu yor, özel lik le be ni il gi len di re cek tek bir ke li me bi le yaz m› yor du. O bir tür lü be ni ka le mi ne al ma d›k ça var ol ma ya da ir ümit le rim de h›z la eri yor du.
Bafl ka hi kâ ye le rin ki fli le riy le he nüz sa mi mi ol ma d› €›m için bü tün dik ka ti mi ya za r› m› za ver mifl tim.
Var olu flu mun onun el le rin de ol du €u nu bil mek ba na ta ri fi zor, hofl bir duy gu ve ri yor du. Ara m›z da âde ta tan r› sal bir den ge var d›. Ya za r› m› z›n ha ya t› n› an lam lan d› ran ben ve di €er hi kâ ye ki fli le riy dik.
Onun be ni ya rat ma s› du ru mun da, ben de onun var olu flu na kat k› da bu lu na cak t›m. Ya zar ile yaz -d› €› ki fli ara s›n da ki bu ilifl ki var ol mak is te €i mi flid det le ar t› r› yor, be ni müt hifl he ye can lan -d› r› yor du.
Ya za r› m› z›n hi kâ ye le ri ne çok uzun za man har ca d› €› n›, yaz ma ya bafl la ma dan ön ce hi kâ ye ki fli le -ri ni uzun sü re ka fa s›n da ta fl› d› €› n› ve hâ lâ üze -rin de ça l›fl t› €›, bi ti -ri le me mifl hi kâ ye ki fli le -ri ol du €u nu Es ki ci'den ö€ ren dim. Es ki ci, ya za r› m› z›n y›l lar d›r üze rin de ça l›fl t› €› bir hi kâ ye nin ana ki fli siy di. Sü rek li ya z›l d› €› hâl de bir tür lü son flek li ni ala m› yor ya da özel lik le al m› yor du. Hi kâ ye mi zin ya z›l ma sü re cin -de, en ümit siz za man la r›m da, ya n›m da hep Es ki ci'nin gü ven ve ren var l› €› n› his set tim.
No ter, de li kan l› ve ben ya za r› m› z›n ka fa s›n da ay r› ay r› olufl mufl tuk. Bu ne za man ve na s›l bafl la d›, bil mi yo rum. Bir ara da otur du €u muz bir s› ra da gö zü mün ucuy la iki si ne de bak t›m ve ay n› hi kâ -ye de var ola ca €› m› z› bel li be lir siz his set tim. Bafl lan g› c› m›z böy le ses siz, böy le so €uk ve me sa fe li, hat ta dü flün dü rü cü ol du.
Ne ola cak t›k? Ne ler ge le cek ti ba fl› m› za? Na s›l bir va r o lufl için de ço €a la cak t›k? Na s›l bir ki fli lik le gi re cek tik hi kâ ye mi zi oku ya cak olan la r›n ka fa la r› na?
On la r›n han gi duy gu la r› na do ku na cak, han gi dü flün ce le rin do€ ma s› na yol aça cak t›k? Hiç bir fley bil mi yor, hi kâ ye miz bafl la ma d›k ça en di fle le ni yor duk. Ya hiç var ola maz sak kor ku su sa r› yor du her ya n› m› z›. Ya za r› m›z her sa bah ma sa s› na geç ti €in de, ta ze ümit ler do lu yor du içi mi ze. Hi kâ ye miz ka fa s›n da dö nüp dur duk ça he ye can la n› yor duk. Ba zen be li rir gi bi olu yor duk, tam var olu flu mu za gü lüm se me ye ha z›r la n›r ken ya za r› m›z ka le mi elin den b› ra k› yor du. Uzun, s› k› c› ve ses siz bek le yi fli mi -ze kal d› €› m›z yer den de vam edi yor duk.
... Ay fer TUNÇ
1. “Kır mı zı Azap” ad lı me tin de an la t› c› kim dir? An la t› c› n›n me tin de ki ro lü ne dir? Hi kâ ye de ki olay lar ki min ba k›fl aç› s›y la an la t›l mak ta d›r?
2. Me tin de an la t› c› n›n olay la ilifl ki si ne dir? An la t› c› ola y›n için de mi yok sa d› fl›n da m› d›r? Söz -lü ola rak ifa de edi niz.
“İyi bir edebiyatçı, dilin canlandırma gücünden faydalanarak asıl dünyaya benzer veya ondan daha zengin bir hayal dünyası yaratabilir. Mehmet KAPLAN
3. An la t› c› n›n hi kâ ye de ki öz nel ve nes nel ifa de le ri ni bu lu nuz.
4. “Kır mı zı Azap” ad lı me tin den ya za rın tas vir ve tah li le da ya lı ifa de le ri ni bu lu nuz. Bu ifa de ler de ya za rın ke li me le re ye ni an lam de ğer le ri yük le yip yük le me di ği ni tar tı şı nız. Tar tış ma so nuç -la rı nı söz lü o-la rak ifa de edi niz.
5. “Kır mı zı Azap” ad lı me tin “Eskici Dükkânı” adlı metinden dil ve anlatım özelliği bakımın-dan ne gibi farklılıklar göstermektedir? Açıklayınız.
6. “Kır mı zı Azap” ad lı metnin dördüncü paragrafında yer alan çok anlamlı söz ve söz grupla-rını belirleyiniz. Bu söz ve söz grupları metinde ne gibi değerler kazandığını açıklayınız.
1. Et kin lik: Hi kâ ye nin ilk pa rag ra f› n›, an la t› lan la r› d› fla r› dan gö ren bi ri si ola rak ye ni den ya z› -n›z. An la t› c› n›n de €ifl me siy le pa rag raf ta mey da na ge len de €i flik lik le ri be lir le yi niz.
2. Metin
YABAN
...
Bü tün ge ce, sa€ ta ra f›m hep zonk la d› dur du. Gö zü me bir dam la uy ku gir me di. Ye ni den, bu kö ye ilk de fa gel mifl gi bi yim. Ken di mi o ka dar ga rip, o ka dar yal n›z ve ök süz his se di yo rum. Tek -rar, ›s s›z Ana do lu yay la la r› n›n kas vet li ha ri ta s› bey ni min içine nak flol du. Bu en gin yok sul lu €un üc ra bir kö fle si ne ken di mi bir ka ra nok ta gi bi at›l m›fl gö rü yo rum.
Bu ra da ben, ‹s tan bul'da ki ka dar azap ve ifl ken ce için de yim. Tafl, top rak, su, in san, hay van bu -ra da her fley be nim aley him de dir. Ve ben de bü tün bu düfl man un sur la -ra kar fl› mü ca de le et mek gü cü yok. Dur ma dan ezi li yo rum. Dur ma dan ezi li yo rum.
... Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU
3. Metin
KÜÇÜK AĞA
...
Ho ca sa kal la r› na us tu ra vu rur ken bel li be lir siz bir üzün tü duy du. Hep si de bu ka dar la kal d›.
Ar ka s› çi çek li ye flil te ne ke ile kap l› ay na ya bak t› bak t› ve “Al lah!” di ye içi ni bo flalt t›. Bun dan son -ra ar t›k a€ z›n dan ke li me ler mis kal le ç› ka cak t›. En çok ya d›r ga d› €› da flim di lik, be lin de ki top lu ta ban ca idi. Onun ne ye ya ra ya ca €› n› bil mi yor du ve bu ta ban ca yü zün den ken di ni çok gü lünç bu lu yor du.
Fa kat Ça k›r sa ray l›'da bu de €ifl me nin te si ri çok da ha bafl ka ol du. Ça k›r sa ray l› ona hay ran ol -mufl tu âde ta:
“Sen ars lan gi bi de li kan l›y m›fl s›n be Ho cam!” de di.
Son ra da ila ve et ti:
— Em me sa na Ho ca de me ye lim gay ri Ho ca Efen di. Ku su ra kal maz s›n de € mi? Sa na a€a de riz. Ba na da a€a der ler. Ka r›fl ma s›n di ye sa na gel Kü çük A€a deye lim. O da ne den, bak sa na de ye yim: Bi Kü çük A€a var d› Zile’de. Or du dur du rur bir yi €it ti. Ben ya n›n da e€ len dim bir, birbu çuk y›l. Ha ni sa na da pek ben zer di. Olursa on ca la y›n olur ya k› fl›k l› l›k. Kü çük A€a de ye lim bun dan do la y› sa na da. Ol du mu? ‹n flal lah Re cep'le be nim di lim sürç mez de sa na Ho ca Efen di de -yi ver me -yiz iki de bir.
...
Be ri de Ho ca, Kü çük A€a, ad› n› iyi ce be nim se ye me mifl ti. Bir za man dan be ri de be lin de i€ re -ti ola rak du ran ta ban ca ya al›fl ma ya ça l› fl› yor du. Ona bu fik ri Re cep ver mifl, ilk at› fl› da ken di si yap t›r m›fl t›.
... Tarık BUĞRA
OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBÎ METİNLER
7. Ede bî me tin ler de di lin han gi ifl le vi kul la n› l›r? Yu ka r› da ki me tin ler de di lin bu ifl le vi ni yan s› -tan ifa de le ri bu larak tahtaya ya z› n›z.
8. Yu ka r› da ki me tin ler de kul la n› lan ede bî di li de dik ka te ala rak gün lük ko nufl ma di li ni ede -bî dil den ay› ran özel lik le ri be lir le yi niz. Be lir le di €i niz özel lik le ri sözlü olarak ifade ediniz.
9. “Kuyucaklı Yusuf” ile “Kü çük Ağa” ad lı me tinleri ses, söz bil gi si ve cüm le ya p› s› ba k› m›n -dan karşılaştırınız. Belirlediğiniz farklılıkları tahtaya yazınız.
10. “Yaban” adlı metinde bulunan çok anlamlı söz ve söz gruplarını belirleyiniz. Bu çok an-lamlı söz ve söz gruplarının metinde kazandığı değerleri sözlü olarak ifade ediniz.
2. Et kin lik: 1, 2, 3 ve 4. me tin le rin an la t› c› la r›y la il gi li ola rak ve ri len bil gi le rin han gi me tin le -re ait ol du €u nu tab lo dan ifla -ret le yi niz.
4. Metin
KUYUCAKLI YUSUF
...
Ka p› dan gi rin ce sa€ ta raf ta bir yük, onun bi raz öte sin de yük sek bir kon sol var d›. Kon so lun üze rin de bir cam fa nu sun al t› na ko nul mufl es ki usul bir sa at, k›r m› z› gaz bez le riy le ör tü lü, aba -jur lu iki pet rol lam ba s›, sa r› yal d›z çer çe ve li bü yük çe bir ay na ve ay na n›n üst ta ra f›n da du var da, k› l›f la r›y la as›l m›fl bir çift çak mak l› ta ban ca du ru yor du. Kar fl› da, per de le ri ta ma men inik olan pen ce re le rin önün de, bü tün du var bo yun ca uza nan, üze rin e ha l› dö fle li al çak bir se dir ve se di -rin kö fle le -rin de pa zen yüz lü min der ler le yas t›k lar, yast›klar›n üze -rin de ise fi yonk ya p›l m›fl s›rma ifllemeli ya€l›klar vard›. Se dir le ka p› ara s›n da, aya ku cu ka p› ya do€ ru bir ya tak du ru yor; ya ta €›n üze ri ni ta ma men ör ten ve uç la r› bi raz da ye re uza nan yor ga n› ha re ket siz iki in san vü cu du ka -bar t› yor du.
... Sa ba hat tin ALİ
Kırmızı
Azap Yaban Küçük Ağa
Kuyucaklı Yusuf
•An la t› c› yal n›z ca ken di gör dük le ri ni ve ken di iç dün ya s› n› ifa de et mifl tir. Di €er kah ra man la r›n iç dün ya s›n dan ha ber siz dir.
• An la t› c› ifa de et ti €i olay lar da her fle yi gö ren ve bi len ila hî bir ba k›fl aç› s› na sa hip üçün cü bir ki fli dir.
• An la t› c› ola y›n kah ra man la r›n dan bi ri dir. “Ben” an la t› m› n›
kul la n›r.
• An la t› c› olay la r› “o” an la t› m› ile su nar.
• An la t› c› kah ra man la r›n iç dün ya la r› n› oku ya bi lir.
• An la t› c› ola y›n kah ra ma n› de €il dir. An la t› c› ola ya ken di yo -rum la r› n› kat ma dan, ola y› bir ka me ra ta raf s›z l› €› ile yan s› t›r.
11. Afla €› da ki tab lo da be lir ti len ba k›fl aç› la r› n›n kar fl› s› na bu ba k›fl aç› s›y la ya z› lan met nin ad› -n› ya z› -n›z.
Anlatıcının Bakış Açısı Metnin Adı
İla hî ba kış açı sı
Kah ra man an la tı cı nın ba kış açı sı Göz lem ci an la tı cı nın ba kış açı sı
1. Metin
FA TİH-HAR Bİ YE
...
An ne si ve ba ba s› ona ha lis bir flark l› iti yat la r› ver mifl ler di; Ana do lu'da, bir çok me mu ri yet ler de ge zen Fa iz Bey, Ne ri man'› ye di ya fl› na ka dar saf Türk mu hit le rin de bü yüt müfl tü. Fa kat ‹s tan bul'da yer lefl tik ten son ra Ne ri man'›n ak ra ba la r›n dan bil has sa bü yük da y› s› n›n ai le sin den al d› €› te sir ler bam bafl ka d›r. Ga la ta sa ray'dan ç› kan ve tah si li ni Av ru pa'da bi ti ren bü yük da y› s› ve k›z la r›, Ne ri -man'da Garp ha ya t› na kar fl› in ci zap uyan d›r m›fl lar d›.
Bu ifl ti yak, ek se ri ya Ne ri man'›n da ha be ri ol ma dan ru hun da giz li giz li ya fla m›fl ve mem le ket te ki as ri lefl me ce re yan la r›n dan g› da al m›fl fa kat ne flu ur ne de ira de hâ lin de or ta ya ç›k mak için f›r -sat bu la ma m›fl t›.
Lo zan sul hun dan son ra res mî Tür ki ye'nin de ka nun la her ke se ka bul et tir di €i bu as ri lefl me, Ne ri man'›n ru hun da giz li giz li ya fla yan bu ifl ti ya ka en kuv vet li g› da s› n› ver mifl ti. Ak ra ba ve ar ka dafl -la r›n dan, ör nek ler den, git tik çe me de ni le flen ‹s tan bul'un de ko run dan, ki tap -lar dan, re sim ler den, ti yat ro ve si ne ma lar dan ge len bu tel kin ler, ye ni ka nun lar da mü ey yi de si ni bul mufl olu yor du.
Bü tün bun lar Ne ri man'da, ana dan ba ba dan ge len te sir le ri ta ma m›y la gi der mifl de €il di. Genç k›z, iki ay r› me de ni ye tin z›t tel kin le ri al t›n da, giz li bir de ru ni mü ca de le ge çi ri yor du.
... Pe ya mi SA FA
İstanbul - Fatih (20. yy. başları) İstanbul - Beyoğlu (20. yy. başları)
2. Metin