GÜN OLUR AS RA BE DEL
B. Aşa ğı da ki cüm lede boş bı ra kı lan noktalı yer le ri uy gun ifa de ler le dol du ru nuz
• Hal k›n ta ri hî sü reç içe ri sin de mey da na ge tir di €i ya za r› bel li ol ma yan des tan la ra ……...…
des tan lar, ba z› fla ir ve ya zar la r›n ken di mil let le ri nin ta ri hî olay la r› na ken di duy gu, dü flün ce ve ifa -de bi çim le ri ni ka ta rak olufl tur duk la r› -des tan la ra ……….. -des tan lar -de nir.
C. Aşa ğı da ki cüm le ler de yer alan bil gi le rin doğ ru olup ol ma dı ğı nı be lir le ye rek uy gun se çe -ne ği işa ret le yi niz.
• Hi kâ ye de ki te mel ça t›fl ma n›n en k› sa ifa de si ne te ma de nir. Do€ ru ( ) Yan l›fl ( )
• Ro man lar da ilâ hî ba k›fl aç› s›, kah ra man an la t› c› n›n ba k›fl aç› s› ve göz lem ci an la t› c› n›n ba -k›fl aç› s› ol mak üze re üç te mel ba -k›fl aç› s› var d›r. Do€ ru ( ) Yan l›fl ( )
• Mes ne vi ler, ‹s la mi yet Ön ce si Türk Ede bi ya t›n da gö rü len bir na z›m bi çi mi dir.
Do€ ru ( ) Yan l›fl ( ) Ç. Aşa ğı da ki çok tan seç me li so ruları cevaplayınız.
1. Ro man tü rüy le il gi li aşa ğı da ki yar gı lar dan han gi si yan lış tır?
A) Ro man, ya z›l d› €› dö ne min sos yal, si ya sal ve kül tü rel ha ya t› n›n özel lik le rin den iz ler ta fl›r.
B) Ro man da olay ör gü sü, ki fli ler, za man ve me kân ya za r›n ile ti si ni ifa de et me sin de ve so -mut lafl t›r ma s›n da bi rer araç t›r.
C) Ro ma n›n ya za r› an la t› c› de €il dir; ro ma n›n an la t› c› s›, kur ma ca n›n s› n›r la r› için de var l› €›n -dan söz edi len bir ki fli dir.
D) Ro man da oku yu cu ya sez di ri len an lam bi lim sel eser ler de ki an lam lar dan fark l› de €il dir.
E) Ro man; oku yu cu nun bil gi si, gör gü sü ve psi ko lo jik du ru mu na gö re fark l› yo rum la na bi -lir.
2. Afla €› da ki ler den han gi si ma sa l›n özel lik le rin den bi ri de €il dir?
A) Olay la r›n bel li bir za ma na ba€ lan ma ma s›
B) mifl'li geç mifl za man la an la t›l ma s›
C) Bel li bir ya za r› n›n bu lun ma ma s›
D) Mil lî duy gu lar la di nî inanç la r› ifl le me si
E) E€i ti ci ni te lik ta fl› ma s› 1989 - ÖYS
3. Halk hi kâ ye le riy le il gi li ola rak afla €› da ki yar g› lar dan han gi si yan l›fl t›r?
A) Sev gi ve kah ra man l›k ko nu la r› ifl le nir.
B) Ki fli ler ger çek ya flam da ki le re ya k›n d›r; ola €a nüs tü lük ler ol duk ça s› n›r l› d›r.
C) Olufl tuk la r› ça€ da ki sos yal ya p› y› ve iç mü ca de le le ri yan s› t›r.
D) An la t›m tü müy le nes re da ya l› d›r.
E) An la t› c› la r› okur ya zar, az çok kül tür lü ki fli ler dir. 1997 - ÖYS
Haz›rl›k
☛
“Ti yat ro” ke li me si nin an lam la r› n› arafl t› r› n›z.☛
Ti yat ro met ni, dram, tra je di, dra ma tik tür, oyun cu, sah ne, de kor, per de, kos tüm ve suf lör te rim le ri hak kın da kı sa bir araş tır ma ya pı nız.☛
Ka ra göz ile Ha ci vat hak k›n da bir arafl t›r ma ya p› n›z.☛
Gös ter me ye ba€ l› ede bî me tin le rin ta rih sel ge li fli mi hakkında bilgi toplayınız.✔Ge le nek sel Türk ti yat ro su ve mo dern Türk ti yat ro su te rim le ri zih ni niz de ne ler uyan -d›r mak ta -d›r?
✔Da ha ön ce Ka ra göz oyu nu sey ret ti niz mi? Sey ret tiy se niz oyun da ho flu nu za gi den bö lüm -ler han gi le riy di? Söz lü ola rak ifa de edi niz.
✔Göl ge oyu nu de nin ce zih ni niz de ne ler can lan mak ta d›r? Söz lü ola rak ifa de edi niz.
✔Gül me ce ye da ya l› ti yat ro oyun la r› sah ne le yen han gi oyun cu la r› ta n› yor su nuz? Bu oyun cu la r›n ti yat ro ya da te le viz yon da sey ret ti €i niz oyun la r›n da ho flu nu za gi den bö lüm ler han gi le ri ol -du? Söz lü ola rak ifa de edi niz.
4. Gös ter me ye Bağ lı Ede bî Me tin ler (Karagöz ve Seyirlik Oyunlardan Modern Tiyatro Metinlerine)
Göstermeye Bağlı Edebî Metinleri Tanıma (Tiyatro)
1. Me tin
ELİF ANA
Bi rin ci Per de, Bi rin ci Sah ne
(fiük rü’nün evi: Elif, fiük rü, Zey nep, fie fik) ELİF: (Zey nep’in sun du €u su yu içip bar da €› uza -t›r ken):
Öl müfl le ri nin ca n› na de€ sin k› z›m, Su ve ren le rin çok ol sun.
(Zey nep say g›y la çe ki lir ken onu sü züp) Ben Zey nep’i pek se ve rim do€ du €un dan be ri, bel ki de ana s› Mer yem’e çek ti €in den.
Ne ka d›n d› ama! Nur için de yat s›n.
ŞÜK RÜ: Bir yan dan ok flu yor bir yan dan i€ ne li yor -sun.
Öl müfl ana s› na öv gü ler dü zü yor,
be €en me di €in ba ba s›n dan is ti yor sun k› z›.
ELİF: Tan r›’n›n bil di €i ni ku lun dan ne di ye sak la -ma l›?
Ni ye gel di €im an la fl› l› yor de mek.
ŞÜK RÜ (Gü le rek): Çu lun var çu va l›n var, sa ma na gel di €in bel li.
ELİF: Öy ley se Al la h›n em ri…
ŞÜK RÜ (Ke se rek): Si zin sü la le yi an la ya ma d›m git -ti, Elif.
San ki siz ol ma sa n›z do€ ru luk if las eder dün ya da.
‹nceleme
OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBÎ METİNLER
1. Kul lan d› €› mal ze me ve ifa de bi çi mi ba k› m›n dan ti yat ro yu di €er gü zel sa nat lar la kar fl› lafl t› -r› n›z. Ulafl t› €› n›z so nuç la -r› tah ta ya mad de ler hâ lin de ya z› n›z.
2. Afla €› da ki tab lo da ve ri len ti yat ro ya ait un sur la r› n›n han gi sa nat dal la r›y la ilifl ki li ol du €u nu tab lo daki yer le re ya z› n›z.
3. Ti yat ro ke li me si nin afla €› da ki cüm le ler de yük len di €i an la m› be lir le yi niz. Bu kul la n›m la r›n han gi sin de “ti yat ro” söz cü €ü ede bi ya t›n in ce le me ala n› na gi rer? Sözlü olarak ifade ediniz.
• Ar ka da fl›m la ti yat ro nun önün de bu lufl mak üze re söz lefl tik.
• Hal dun Dor men Ti yat ro su yir mi bir ili kap sa ya cak olan Ana do lu tur ne si ne ç›k t›.
• fii na si’nin “fia ir Ev len me si”, Türk ede bi ya t›n da mo dern an lam da ki ilk ti yat rodur.
1. Et kin lik: Afla€›daki paragrafta boş bırakılan noktalı yerlere uygun olan kelimeleri yerlefltiriniz.
drama, Yunan, dramatik örgü, metin, göstermeye, dramatik edebiyat, izleyici, oyuncu
4. Ti yat ro ile ede bi yat ne den iç içe dir? Ti yat ro, ede bi ya ta ne den ih ti yaç du yar? Söz lü ola rak ifa -de edi niz.
2. Et kin lik: “Gös ter me ye bağ lı ede bî me tin le rin ta rih sel ge li şi mi” ko nu lu su nu mu ar ka daş la rı nız la pay la şı nız. Su num da el de et ti ği niz bil gi ler ışı ğın da gös ter me ye bağ lı ede bî me tin le rin ta rih için -de ki ge li şi mi ni açık la yı nız.
Ti yat ro ... ba€ l› bir gü zel sa nat t›r. ‹lk kez MÖ VI. yüz y›l da ...
top lu mun da or ta ya ç›k m›fl t›r. ..., ... ve ... ti yat ro nun de
-€ifl mez üç un su ru dur. Ti yat ro ya Ba t› uy gar l› €›n da ... ve ... ad la r› da ve ri lir. An lat ma ya ba€ l› ede bî me tin ler de ki olay ör gü sü nün ti yat ro da ki kar fl› l› €› na
... de nir.
Oyun (metin)
Sahne tasarımı (dekor) Sahne giysisi (kostüm) Işık
sa na o€ lum.
ELİF: Na s›l otu ra y›m, fie fik o€ lum, ko vul mak tan be ter ol dum.
Al la h’›n em ri ni Pey gam be rin kav li ni tak ma yan umur sar m› ben ci le yin bir kul par ça s› n›?
ŞE FİK: Aman Elif Ha la, ba fl› m›z üz re ye rin var!
Biz ler ana bi li riz se ni, öy le se ve riz.
ELİF: Bel ki sen.
ŞÜK RÜ (fia ka ya vu ra rak): Otur be, de li k›z, otur!
ELİF (Otu ra rak): Se nin gi bi ak›l l› ol mak tan sa be -nim gi bi de li ol mak ye€!
ŞÜK RÜ: Bi li yor mu sun, vak tiy le ba na var say d›n her fley ne ka dar bafl ka olur du flim di. Kum gi bi kay na d›m mum gi bi yan d›m ge ne de ya ra na ma d›m sa na be, Elif. Ama da ha ifl ifl ten geç mifl sa y›l -maz ba na ka l›r sa.
ELİF: Es ki har man la r› sa vur ma ya bafl la ma ge ne.
Ben o€ lu ma k›z is te me ye gel dim be adam, ken di me ko ca ara ma ya de €il.
Ah met Tu ran OF LA ZOĞ LU
OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBÎ METİNLER
3. Et kin lik: Yap t› €› n›z arafl t›r ma n›n ve ri le rin den ya rar la na rak ge le nek sel Türk ti yat ro su ve mo dern Türk ti yat ro su nun bafl l› ca özel lik le ri ve tür le ri hak k›n da pos ter olufl tu ru nuz. Be €e ni len pos ter -le ri s› n›f pa no su na as› n›z.
4. Et kin lik: Ara n›z da rol pay la fl› m› ya pa rak ö€ ren ci so run la r› n› ko nu alan do €aç la ma ya da ya l›
bir can lan d›r ma ya p› n›z. Et kin lik so nun da me tin siz ti yat ro olup ola ma ya ca €› n› aç›k la y› n›z.
5. Me tin de ki olay ör gü sü nü (dra ma tik ör gü) mad de ler hâ lin de ya z› n›z.
6. “Elif Ana” met nin de yer alan kah ra man la r›n özel lik le ri ni be lir le ye rek söz lü ola rak ifa de edi -niz.
7. Me tin den ha re ket le Elif Ana ve fiük rü ka rak ter le ri nin tem sil et tik le ri zih ni yet hak k›n da yo -rum lar ya p› n›z.
8. Met ni za man ve me kân öge le ri ba k› m›n dan in ce le yi niz. Ulafl t› €› n›z so nuç la r› ar ka daş la rı nız -la pay -la şı nız.
9. Met nin te ma s› n› bu la rak söz lü ola rak ifa de edi niz.
10. Me tin de pa ran tez için de ve ri len ifa de le rin ifl le vi ni söz lü ola rak ifa de edi niz.
11. Kah ra man la r›n ka rak ter le ri ile ko nufl ma la r› ara s›n da ki ilifl ki yi yo rum la y› n›z.
12. Me tin de ki kah ra man la r›n kül tür se vi ye le ri, sos yal çev re le ri ve ha yat la r› ile il gi li un sur la r› def te ri ni -ze ya z› n›z. Bu unsurlarla me tin de kul la n› lan dil ve ifa de bi çi mi arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
13. Me tin de ki dra ma tik ör gü yü ede bî ger çek lik ve ya fla nan ger çek lik aç› s›n dan de €er len di ri niz.
Ulafl t› €› n›z so nuç la r› tah ta ya ya z› n›z.
14. Bu üni te nin “Ya p›” bö lü mün den olay ör gü sü nün ne an la ma gel di €i ne ba k› n›z. An lat ma ya ba€ l› ede bî me tin ler de ki olay ör gü sü ne gös ter me ye ba€ l› ede bî me tin ler de ni çin dra ma tik ör -gü de nil di €i ni be lir le yip söz lü ola rak ifa de edi niz.
15. Dra ma tik ör gü yü mey da na ge ti ren par ça lar ara s›n da ki ilifl ki yi dik ka te ala rak Elif Ana met -ni -ni ki tap üze rin de bö lüm le re ay› r› n›z.
16. “Elif Ana” met ni ni an la tı cı, tip ve ka rak ter özel lik le ri ba kı mın dan in ce le yi niz. Ulaş tı ğı nız so nuç la rı tahtaya ya zı nız.
5. Et kin lik: Ti yat ro nun ko nu su ve ifa de bi çi miy le mo dern ti yat ro eser le ri nin tür le ri ara sın da ki iliş -ki yi be lir le ye rek aşa ğı da -ki tab lo ya tür le il gi li bil gi le ri ni zi ya zı nız.
Dram
Komedi
Trajedi
Melodram
HAC‹VAT (Gelerek): Vay benim sevgili Karagöz’üm. Akflam›flerifler hay›rlar olsun.
KARAGÖZ : Rayihay›keriham burnuna dolsun. (Tokat)
HAC‹VAT : Aman, gelir gelmez beni darp etmenizin esbab›mucibesi?
KARAGÖZ : Bizim seyisin ne esvab› var ne de cübbesi. (Tokat) HAC‹VAT : Ben fluraya gelirken güzel güzel semai okuyarak geldim.
KARAGÖZ : Ben de öyle yapt›m.
HAC‹VAT : Sen ne yapt›n?
KARAGÖZ : Ben de çaydanl›€› okuttum.
HAC‹VAT : Ne çaydanl›€›?
KARAGÖZ : Sen semaveri okuttun, ben de çay-danl›€› okuttum.
HAC‹VAT : Öyle de€il. Ben gelirken gazel oku-yarak geldim.
KARAGÖZ : Ben de öyle yapt›m.
HAC‹VAT : Sen ne yapt›n?
KARAGÖZ : Ben de tencereyi okuttum geldim.
HAC‹VAT : Tencere okur mu?
KARAGÖZ : Kazan okur da tencere okumaz m›? (Tokat) HAC‹VAT : Karagöz’üm meram›m bir latife idi.
KARAGÖZ : Getir de yiyelim.
HAC‹VAT : Ne?
KARAGÖZ : fiekerli kaday›f?
HAC‹VAT : Ben fluraya seninle latife edelim diye geldim.
KARAGÖZ : Et bakal›m.
HAC‹VAT : Sen bilmece bilir misin?
KARAGÖZ : Antikas›n›. Söyle bilmeceni, al cevab›n›.
HAC‹VAT : Bir ufac›k f›ç›c›k, içi dolu turflucuk.
KARAGÖZ : Bildim, turflu f›ç›s›.
HAC‹VAT : De€il.
KARAGÖZ : F›ç› turflusu.
HAC‹VAT : De€il.
KARAGÖZ : Lahana turflusu.
HAC‹VAT : De€il.
KARAGÖZ : P›rasa turflusu.
HAC‹VAT : De€il de€il.
KARAGÖZ : Lahana, biber turflusu, h›yar turflusu.
HAC‹VAT : Karagöz’üm bilmeceye cevap verece€in zaman sorars›n: Yenir mi, yenmez mi, diye.
KARAGÖZ : Yenir mi, yenmez mi, canl› m›, cans›z m›?
HAC‹VAT : Yenir. Cans›z, hastalara flifa, dertlilere deva...
KARAGÖZ : Verin bize befl on para.
2. Me tin