☛
Ca hit Sıt kı Ta ran cı’nın “Otuz Beş Yaş” şi i ri ni ar ka da fl› n› za, ai le bü yük le ri ni ze oku yu nuz ve fli i rin on lar da bı rak tı ğı et ki yi göz lem le yi niz.☛
Sınıfa şi ir, hi kâ ye, tiyatro metinleri ve kısa bir haber yazısı ge ti ri niz.☛
9. sı nıf dil ve an la tım der si ni “İn san, İle ti şim ve Dil” ko nu su nu göz den ge çi ri niz. Di lin iş lev le riy le bil gi le ri ni zi def te ri ni ze ya zı nız.✔ Bu üni te nin “Me tin” ko nu sun da yer alan “Befl fie hir” ile “1984 Son ra s› Kon ya” ad l› me tin le rini göz den ge çi ri niz. Bu me tin ler de yer alan nes nel bil gi le ri tah ta ya ya z› n›z. Han gi me -tin de d›fl dün ya ya ait nes nel bil gi le re (do €al ger çek lik) da ha faz la yer ve ril di €i ni aç›k la y› n›z.
✔ Da ha ön ce oku du €u nuz ede bî eser le ri göz önü ne ala rak afla €› da ki so ru la r› ce vap la y› n›z.
a) Bir ede bî eser de an la t› lan la r›n ol du €u gi bi ya flan ma s› müm kün mü dür? Ni çin?
b) Ede bî me tin ler de yer alan olay ve kah ra man la r›n ben zer le ri ne ger çek ha yat ta rast la n›p rast la na ma ya ca €› n› tar t› fl› n›z. Ul afl t› €› n›z so nuç lar dan ha re ket le ede bî eser ile ha yat (ger çek -lik) ara s›n da na s›l bir ilifl ki ol du €u nu söz lü ola rak ifa de edi niz.
5. Ede bî Me tin
‹nceleme
1. Me tin
EDE Bİ YAT VE HA YAT ...
Di lin ana mal ze me si ke li me ler; ede bi ya t›n ana mal ze me si dil ve gün lük ha ya t›n ge lifl me ay na s› na kur gu ile kat k› da bu lu nan en do €al araç, ede bî eser dir. Her ede bî eser de kar fl› lafl t› €› m›z dün ya, kim se yi ra hat s›z et me den ve sos yal ha ya t›n ger çek le ri ni de €ifl ti rip ka r›fl t›r ma dan bi -zim dir.
Ge nel ola rak sa na t›n ve özel ola rak ede bi ya tın, sos yal ha ya ta ak se den bir çok ye ni li ği, ör nek ve ya tem si lî ha yat lar di ye bi -le ce ği miz kur gu dün ya sın da tem sil edip yo rum lar ken baş ka bil gi da ire le ri ne, baş ka di sip lin le re ve ka bul le re ih ti ya cı var dır. Sa nat, fel se fe, din ve bi lim hak kın da -ki gö rüş ler, ih ti ya cı mız olan bil gi ve ka bul le ri ve rir.
...
Ede bi ya tın ifa de mal ze me si ke li me ler dir ama ede bi ya tın asıl mal ze me si ni, bü tün açık ve gi rift yön le riy le “in san” kav ra mın da ara mak la zım dır.
Araş tı rı cı, ede bî eser le ri in ce ler ken bir ba kı ma en ge niş bi lim mal ze me si olan in sa nı ya ni ken di si
-GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT
ni de tet ki ke im kân bul muş olur. Bu ma na da ede bî eser ler, “in san”ın ve ona yan sı yan var lı ğın ay na sı dır.
...
İn san ve var lık et ki le şi mi nin, man tık ve akıl süz ge ciy le “ger çek” kav ra mı et ra fın da yan sı ma sı nı, bi lim sel ça lış ma lar da; duy gu, dü şün ce ve ha yal süz ge ciy le “gü zel” kav ra mı et ra fın da yan sı -ma sı nı, sa nat ve ede bi yat ese rin de bul -mak müm kün dür.
Sa nat eser le ri şek li, muh te va sı ve üs lu bu ile hem ay rı ay rı hem de bir ter kip hâ lin de, için de doğ du ğu ha ya tın, kül tü rün, zih ni ye tin, ge le ne ğin, alış kan lık la rın en gü zel yo rum la rı nı ve rir.
Gün lük ha ya tın yan sı ma sı nı sa nat eser le rin de gö ren sa nat kâr lar gi bi bir psi ko log, bir eko no -mist, bir sos yo log ken di bi lim da lı ile il gi li, söz ge li mi ta ri hî bir ge liş me nin ha ya ta ve zih ni ye te da ya lı kıs mı nı da sa nat eser le rin de gö re bi lir.
...
Sos yal ha yat ta ge rek li olan uyum, bi ri kim, kom po ze, ahenk, ifa de, id rak, sez gi, zevk, ümit, ha yal gi bi da ha bin ler ce kav ra mın sa nat ve ede bi yat eser le rin de in san ve ha yat iliş ki si ni ve re cek şe kil de yo rum lan dı ğı gö rül mek te dir. Ölüm lü ha ya tın ger çek ka bul et ti ği miz mad di ve ma ne vi dü ze ni ile ede bî ese rin iti ba ri ka bul et ti ği miz ha ya lî kur gu su, bir bi ri ne ör nek ola bi le cek iliş ki ler için de dir.
Bir sa nat ese ri nin kur gu sal dün ya sı na da lan in sa nın ger çek ha yat la sa nat ara sın da, ay rım dan da ha çok ben zer lik bu la ca ğı mu hak kak tır.
Ya zı lı ve söz lü bü tün ile ti şim le ri; geç miş top lum la rın ge le nek ve gö re nek le ri ni, sos yal ya pı la rı nı, si ya si ör güt le ri ni ve bü tün ku rum la rı nı; hâ li ha zır da ki top lum la rın he men gö rü nen ve gö rü ne me yen bü tün özel lik le ri ni; fer din il gi mer kez le ri ni ve psi ko lo jik açı lım la rı nı, sos yal pay la şım la rı; kül tür ler ara sı iliş ki le ri; ce mi yet le rin zevk mu hit le ri ni; en te lek tü el ve ya po pü list grup la rı; yu -ka rı da an lat ma ya ça lış tı ğı mız iliş ki zin ci ri ni, kom po ze ve bü tün lük fik riy le, es te tik yo rum lar la ve da ha pek çok yön le riy le ede bî eser ler de gör mek müm kün dür.
...
Ede bî eser de duy gu, dü şün ce ve ha ya li ve ren ke li me ler, ha ya tın ke li me le ri dir; ke li me le rin kı rı lıp dö kül me si, şa ha kal kıp di ren me si, de rin bir an lam ile sa tıh ta ki ma na la rı çe şit len dir me si, üzü -lüp se vin me si, do nuk iken ak ma sı ve akar iken uç ma sı… hep ha yat tan alın mış tır.
Bu şe kil de ha ya ti yet bu lan ke li me ler, bir ter cih, bir ta vır ve ni ha yet bir üs lup oluş tu rur. Üs lup ile ruh hâ li ara sın da çok ya kın bir iliş ki var dır. Gün lük ha yat ta ne şe li iken seç ti ği miz ke li me ler, kul lan dı ğı mız te laf fuz ve ses to nu; üzün tü lü iken kul lan dı ğı mız ke li me ler ve te laf fuz lar la kar şı laş tı rır sak psi ko lo jik du ru mu muz or ta ya çı kar. Söz le ri miz, o an ki me ra mı mı zı an la tır ken de ru nu muz -da ki hâl ler ke li me le re akar.
... Meh met ÖNAL, En Uzun As rın Hi kâ ye si 1
1. Ro man, hi kâ ye gi bi ede bî eser ler de an la t› lan la r›n bafl ka bir ile ti flim ara c›y la da an la t› l›p an -la t› -la ma ya ca €› n› söz lü o-la rak ifa de edi niz.
2. “Ede bi yat ve Ha yat” ad lı me tin de dış dün ya ya (ya şa nı lan ger çek lik) ait un sur la rın ede bi ya -ta ak -ta rıl ma sı han gi ifa de ler le di le ge ti ril miş tir? Ya za ra gö re ede bi ya tın dış dün ya ya ve in sa na ait han gi un sur la rı bün ye sin de ba rın dır dı ğı nı söz lü ola rak ifa de edi niz.
3. Yazar, okuduğunuz yazıda, ede bî met nin han gi özel lik le rin den bah set mek te dir? Be lir le di -ği niz özel lik le ri tah ta ya ya zı nız.
4. Me tin de, ede bî ese rin var lık se be bi nin han gi ifa de ler le di le ge ti ril di ği ni söz lü ola rak ifa de edi niz.
5. Ya zar, ede bî me tin le rin ya zıl dık la rı dö nem le iliş ki li ol duk la r› n› na sıl ifa de et mek te dir? Açık-layınız.
6. “Ede bi yat ve Ha yat” ad lı met nin ya pı bi rim le ri ni be lir le yi niz. Ya pı bi rim le ri ara sın da ki an -lam bü tün lü ğü nün han gi un sur lar ara cı lı ğıy la sağ lan dı ğı nı açık la yı nız. Met nin ya pı bi rim le ri ni bir şe ma üze rin de gös te ri niz. Bu bi rim le rin me tin de ki an lam bü tün lü €ü nü na s›l sa€ la d› €› n› tar -t› fla rak met nin is ke le ti ni gös te ren bir fle ma olufl tu ru nuz.
7. “Ede bi yat ve Ha yat” met nin de, ya za rın di lin han gi iş lev le ri ni kul lan dı ğı nı se bep le ri ile bir -lik te açık la yı nız.
1. Et kin lik: Ca hit Sıt kı Ta ran cı’nın “Otuz Beş Yaş” şi i ri ni fark lı ki şi le re oku muş ve fli i rin on lar -da bı rak tı ğı te sir le ri göz lem le miş ti niz. “Otuz Beş Yaş” şi i rin den ha re ket le ede bî bir met nin fark lı ki şi ler de fark lı te sir ler bı rak ma sı nın se bep le ri nin ne ler ola bi le ce ği ni aşa ğı daki noktalı ye re ya zı -nız.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
2. Et kin lik: Sey ret ti €i niz bir fil mi k› sa ca an la t› n›z. Film de an la t› lan la r›n ve gö rü len le rin ay n› s› n›n ger çek ha yat ta ya şa nıp ya şa na ma ya ca ğı nı tar t› fl› n›z. Tar tış ma so nun da ede bî met nin de ya -fla n› lan ger çek li €i ol du €u gi bi yan s› t›p yan s› ta ma ya ca ğı nı söz lü ola rak ifa de edi niz.
BEKLENEN
Ne has ta bek ler sa ba hı Ne ta ze ölü yü me zar Ne de şey tan bir gü na hı, Se ni bek le di ğim ka dar.
Geç ti, is te mem gel me ni, Yok lu ğun da bul dum se ni.
Bı rak veh mim de göl ge ni.
Gel me, ar tık ne ye ya rar.
Ne cip Fa zıl KISAKÜREK
2. Metin
GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT
4. Me tin