Bo €a zi çi, yer yer me si re le ri ni aç› yor. Se fa gün le ri yi ne gel di. Ba ha r›n ka lan k›s m›, yaz bafl lan g› c› ile bir le fle rek ne pek ter le ti ci ne de üflü tü cü esen yel ler le o za rif gi rin ti nin k› y› la r› n› ve te pe le ri ni ta ze lik le kap la m›fl. ‹n san, der hâl bir ka y› €a ve san da la at la ya rak gün ba tar ken te pe den te -pe ye ak se den renk oyun la r› n›, sa hil den sa hi le vu ran renkli dal ga la r› sey ret me ye he ves le ni yor.
Ba k›fl, her ya n› do la fl›p dur duk ça o da ra c›k yer de top la nan ben zer siz ta bii gü zel lik le re hay ran kal d›k ça zevk ve flen li €in bu ra la r› terk ede ce €i ne ina na m› yor. Ba na ka l›r sa Ha liç, yal n›z bir Sa da ba d’›y la bu ra la ra kar fl› övü ne mez. Gök su, man za ra ba k› m›n dan on dan afla €› ka l›r m›? Ak flam la -r› sü zü le sü zü le va di ye so ku lan san dal lar, sa€ da sol da din le ne rek gün ba tar ken Kü çük su önü ne ç›k t›k la r› za man, su la r›n cofl kun ak› fl›n da ki hü zün lü il ham lar, Kâ €›t ha ne dö nü flün de bu lu nur, gö rü lür man za ra lar dan de €il dir. Gö nül ora lar da ge ce le mek, er te si sa ba h› gör mek is ti yor. Ge ce, y›l -d›z l› ör tü sü nü se ma ya ya yar yay maz ha t› ra, yo rul mufl zi hin le re fe rah l›k tan ve flen lik ten iba ret bir se vinç his si ge li yor, ter le mifl al›n la ra ra hat ve hu zur ve re cek rüz gâr lar do ku nu yor.
Gök su, gölgeler için de kal d› €› za man, ba tan gü ne flin son ›fl›k la r›, o ha fif ka ran l›k için de ay r›
bir akis gü zel li €i mey da na ge ti ri yor. Su la ra do€ ru e€i len yap rak la r›n uç la r›, top ra €a do€ ru inen dal la r›n her ya n› ka ra ra rak renk z›t l›k la r› or ta ya ç› k› yor. O za man, ta içe ri ler den a€›r a€›r ge len, git tik çe ha fif le flen uzak bir gü rül tü bir za man lar ora lar da ak se dip ka lan ne fle li ses le rin ge ri dön -dü €ü nü ha t›r la t› yor. San ki ha t› ra, za y›f bir ses hâ li ne gel mifl gi bi bo yu na tek rar la na rak gö nül âlem le ri ne mah sus bir ga rip hü zün du yu lu yor. ‹n san, a€ la ma ya ba ha ne arar ken se vi ni yor. San dal iler le dik çe göl ge ler ko yu la fl› yor. Bir ye re ge li ni yor ki ora dan öte ye ge çil mi yor. Uzun, ka ran l›k, tit re flim li, de rin bir ko ri do ru an d› ran bir bofl luk, iç bu ruk lu €u ve ren bir ›s s›z l›k, git me mi ze en -gel olu yor. ‹fl te Gök su'nun son fla i ra ne man za ra s›.
Ge ce ora dan ç› k›l ma ya gel mez. Yu va da ba r› nan kufl lar san ki in san la r›n ora da bu lu nu flun dan hofl la n› yor lar m›fl gi bi ara s› ra o y›l d›z l› se ma ya, ses siz ce akan su ya ba ka ba ka ötü flü yor. Uçufl yok, yal n›z ca ‹la hî, ta bii bir na me ha va lar da uçu flu yor, bir yer de du ra ma y›p yi ne yu va ya dö nü yor. Ay›n do €u flu, meh tap tö re ni ay r› ay r› ma kam da ötüfl ler le ic ra edi li yor. Be li ren y›l d›z lar; ke sik, et ki siz
›fl›k lar la ora la ra es mer göl ge ler ya€ d› r› yor.
Ben böy le sey re de €er fley le re rast la ya ca €› m› bil di €im için bu mev si mi ora -lar da ge çi ri rim. Dün, yi ne ora day d›m. Ge ce, k› y› s›n da dü flün ce ye
dal m›fl ola rak so na er di.
‹fl te, Gök su'da ki du yufl la r› m› si ze yaz d›m. Ge ce den bah set mem do la y› s›y la bir ara l›k ha t› r› ma gel di.
Bir im ti han da ta le be ler den bi ri ne:
— Ge ce hay van la r› n› say, der ler.
Bi ça re ö€ ren ci, ca n›n›n pek çok yang›nlığından m› ne den, der hâl bafl la ya rak:
— Siv ri si nek, tah ta bi ti, ta tar c›k, pi re, di ye söy le nir.
Na s›l, siz de he nüz bu se vim li mah luk -lar dan flikâyet yok mu?
Ah met Ra sim, Şe hir Mek tup la rı
Ö⁄RET‹C‹ MET‹NLER
1. “Ru hu mu ge ri ye ver!” adlı metinde ya zar›n, “ru hu mu ge ri ye ver!” ifa de siy le neyi an lat mak is te di€ini sözlü olarak ifade ediniz.
2. “Ru hu mu ge ri ye ver!” me tninde ya zar, han gi sos yo lo jik so ru nu ir de le mek te dir? Ya za r›n kül tür ler ara s› et ki le flim ile il gi li gö rüfl le ri ne ler dir? Bu dü flün ce le re ka t› l› yor mu su nuz? Neden? Bu sorular›n cevaplar›n› sözlü olarak ifade ediniz.
2. Et kin lik: Ata türk'ün mil lî kül tür ile il gi li söz le ri ni ve fi kir le ri ni “Ru hu mu Ge ri ye Ver” met nin -de ki dü flün ce ler le kar fl› lafl t› rı nız. El -de et ti €i niz so nuç la r› s› n›f pa no sun da ser gi le yi niz. Ata türk'ün mil lî kül tür le il gi li söz le rin den be €en dik le ri ni zi renk li kâ €›t la ra ya za rak oku lu nu zun uy gun yer -le ri ne as› n›z.
3. Çarfl› ve pazarlarda dükkân isimlerinden sat›lan ürünlerin isimlerine kadar her alanda bir-çok yabanc› sözcü€ün kullan›lmas›n› nas›l de€erlendirdi€inizi sözlü olarak ifade ediniz.
Anlama - Yorumlama
1. ‹s tan bul'da ya fla ma yan bi ri nin yu ka r› da ki met ni ya z›p ya za ma ya ca €› n› tar t› fl› n›z. Ulafl t› €› n›z so nu cu söz lü ola rak ifa de edi niz.
2. “‹kin ci Mek tup” ad l› me tin ile ya za r›n ha ya t› ara s›n da na s›l bir ilifl ki ku ru yor su nuz? Bu ilifl ki -yi ya za r›n ha ya t› hak k›n da yap m›fl ol du €u nuz arafl t›r ma dan ya rar la n›p söz lü ola rak ifa de edi niz.
3. “‹kin ci Mek tup” ad l› me tin de kul la nı lan dil ve an la tım bi çim le rin den ha re ket le ya za r›n sa nat -ç› ki fli li €i hak k›n da çıkarımlarda bulununuz. Çıkarımlarınızı sözlü olarak ifade ediniz.
1. Et kin lik: “‹kin ci Mek tup” ad l› metinle ilgili afla €› da verilen yö ner ge le ri uygulayınız.
a) Me tin de yer alan ya p› bi rim le ri ni (pa rag raf) in ce le ye rek cüm le le rin an lam ca han gi or tak dü -flün ce ler et ra f›n da pa rag ra f› olufl tur du €u nu be lir le yi niz.
b) Met ni olufl tu ran pa rag raf la r› bir ara da tu tan or tak dü flün ce yi (ana dü flün ce) bu lu nuz.
c) Met nin ana dü flün ce si ni ve ana dü flün ce yi des tek le yen yar d›m c› dü flün ce le ri afla €› da ki fle ma -da boş bı ra kı lan noktalı yer le re ya zı nız.
ç) Met ni mey da na ge ti ren an lam ve ya p› bir lik le ri nin olufl tur du €u me tin pla n› n› in ce le yi niz. Ana dü flün ce yi des tek le yen yar d›m c› dü flün ce ler ara s›n da ki an lam il gi si ni be lir le yi niz.
Metin (İkinci Mektup)
1. paragraf: ...
2. paragraf: ...
3. paragraf: ...
4. paragraf: ...
5. paragraf: ...
6. paragraf: ...
7. paragraf: ...
Ana düflünce:...
Tarihî metinler
Felsefi metinler
Bilimsel metinler
Gazete çevresinde geliflen metinler
(makale, deneme, sohbet, f›kra, elefltiri, röportaj)
Kiflisel hayat› konu alan metinler
(hat›ra, gezi, biyografi, mektup, günlük)
4. “Top lu ma Da ha Ya kın” ad lı me tin de yer alan “Hal k›n ho flu na git mek, ko lay an la fl›l mak için ba sit li €e kaç ma y› da do€ ru bul mu yo ruz.” ifa de sin den ha re ket le ya za rın ede bi ya ta ba kı şı hak -kın da çı ka rım lar da bu lu nu nuz. Çı ka rım la rı nı zı söz lü ola rak ifa de edi niz.
5. “Top lu ma Da ha Ya kın” ad lı me tin den ha re ket le Meh met Çı nar lı’nın ha ya tı, fik rî ve ede bî yö nü hak kın da çı ka rım lar da bu lu nu nuz. Çı ka rım la rı nı zı söz lü ola rak ifa de edi niz.
6. “Şikâyetçiyim...” metninde ya za rın “si vil ta v›r ko yufl” ifa de siy le ne yi vur gu la mak is te di ği ni açık la yı nız.
3. Et kin lik: Oku du €u nuz met nin ana dü flün ce si ne pa ra lel ola rak çev re niz de göz lem le di €i niz ba z› ak sak l›k la r›, ek sik lik le ri di le ge ti ren k› sa bir ya z› ka le me al› n›z.
7. Ana dü şün ce si, “Ay nı pen ce re den dı şa rı ba kan iki in san dan bi ri so kak ta ki ça mu ru di ğe ri ise gök te ki yıl dız la rı gö rür.” olan bir de ne me ka le me alı nız. Ya zı yı oluş tu rur ken han gi yar dım cı fi kir -ler den ya rar lan dı ğı nı zı aşağıdaki yere yazınız.
...
...
...
...
...
8. Ö¤retici metin türleri hakk›nda yapt›¤›n›z araşt›rmadan elde etti¤iniz bilgileri kullanarak aşa¤›daki şemada yer alan türlerin genel özellikleri k›saca yaz›n›z.
4. Et kin lik: De ne me tü rü nün özel lik le ri ni dik ka te ala rak afla€›da ki dört lü €ün ana duy gu su nu ko nu alan k› sa bir ya z› ya z› n›z.
Hangi sözlerle ninem gönlünü açm›flsa bana, Ben o sözlerle gönül vermedeyim sevgilime.
Sözlerim ninni kadar duygulu olmak yarafl›r, Ba€l›d›r çünkü dilim gönlüme, gönlüm dilime.
Faruk Nafiz ÇAMLIBEL
Ö⁄RET‹C‹ MET‹NLER
5. Et kin lik:“Kla sik le rin Öne mi” ad l› met ni, s› n› fa ge tir di €i niz ga ze te çev re sin de ge li flen ö€ re ti ci me -tin tür le ri ile ya p›, dil ve an la t›m ba k› m›n dan kar fl› lafl t› r› n›z. Kar fl› lafl t›r ma so nuç la r› n› tah ta ya ya z› n›z.
9. Ede bî me tin ler le öğ re ti ci me tin le ri, an lam la rı nın oku yu cu ya, za ma na ve me kâ na gö re de ği -şip de ğiş me me le ri yö nün den kar şı laş tı rı nız. Ulaş tı ğı nız so nuç la rı se bep le riy le bir lik te söz lü ola rak ifa de edi niz.
6. Et kin lik:Grup lar olufl tu ra rak tek no lo jik ge lifl me le rin in san ha ya t› na ge tir di €i olum lu ve olum -suz et ki ler üze ri ne tar t› flı nız. Ula fl› lan so nuç la r› söz lü ola rak ifa de edi niz.
10. Öğ re ti ci me tin le rin an la mı nı za ma na, me kâ na ve ki şi den ki şi ye de ği şip de ğiş me ye ce ği ni tar -tı şı nız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
11. Mil lî Mü ca de le Dö ne min de Türk ba s› n› n›n üst len di €i ro lü dik ka te ala rak Ata türk'ün ba s› na ver di €i öne mi aç›k la y› n›z.
12. Ata türk’ün dü şün ce le rin den ha re ket le bi lim ve tek ni ğin mil let ha ya tın da ki ye ri ni söz lü ola -rak ifa de edi niz.
13. S› n› fa ay n› ko nu da ya z›l m›fl fark l› dö nem le re ait ö€ re ti ci me tin ör nek le ri ge tir miş ti niz. Me tin ler den ba zı la rı nı oku ya rak yo rum la yı nız. Me tin le rin ya zıl dık la rı dö ne min met nin yo rum lan -ma sın da ki et ki si ni tartışınız. Sonuçları -maddeler hâlinde aşağıdaki yere yazınız.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
14. “Dü şü nü yo rum Öy ley se Vu run!” ad lı met nin baş lı ğın dan ha re ket le içe ri ği hak kın da ki tah min le ri ni zi def te ri ni ze yaz mış tı nız. Tah min le ri niz le met nin içe ri ği nin uyu şup uyuş ma dı ğı nı se -bep le riy le bir lik te söz lü ola rak ifa de edi niz.
15. “Ö€ re ti ci me tin le ri ya z›l d›k la r› dö ne min flart la r› için de de €er len dir mek ge re kir.” ifa de sin -den ne an la dı ğı nı zı belirtiniz.
7. Et kin lik:Afla €› da ki dört lü €ü yo rum la ya rak dört lü €ün ana duy gu su nu ko nu alan k› sa bir ya -z› ya -z› n›z.
Yü ce sur la r› ören tafl de €il dü flün ce dir.
Ki fli ye uz luk ve ren yafl de €il dü flün ce dir.
Suç onun ese ri dir, ya sa onun ese ri.
Da ra €a c› na gi ren bafl de €il dü flün ce dir.
Ye tik Ozan
16. Sı nı fa ge tir di ği niz kı sa me tin le ri oku ya rak yo rum la yı nız. Me tin ler de ya zarlarına ait hangi ipuçlarının bulunduğunu ar ka daş la rı nız la pay la şı nız.
Değerlendirme
A. Aşa ğı da ki so ruyu söz lü ola rak ce vap la yı nız.
• Ö€ re ti ci me tin le rin ya z› l›fl amaç la r› ne ler dir? Açık la yı nız.
• Ö€ re ti ci me tin ler ile ede bî me tin ler ara s›n da an lam özel lik le ri ba k› m›n dan ne gi bi fark -l› -l›k lar var d›r? Aç›k la y› n›z.
• “Me tin ler, ya zar la r› n›n ay na s› d›r.” sözünü yorumlay›n›z.
B. Aşa ğı da ki cüm le ler de boş bı ra kı lan noktalı yer le ri uy gun ifa de ler le dol du ru nuz.
• Bir dö nem de ki sos yal, si ya sal, ida ri, ad li, as ke rî, di nî güç le rin, si vil top lum ör güt le ri nin, ti ca ri ha ya tın, eği tim et kin lik le ri nin bir lik te oluş tur duk la rı or tam ve bun la rın hiç bi ri ne in dir -ge ne me yen duy gu, an la yış ve zevk bü tü nü ne ………de nir.
• Met nin ta ma m› n›n ilet mek is te di €i dü flün ce nin en k› sa, yo €un ifa de si ne …………... de nir.
• Bil gi, inanç , dü flün ce fark l› l› €›, kül tü rel çev re, psi ko lo jik özel lik ler………..be lir le -yen un sur lar dan d›r.
• Met ni olufl tu ran pa rag raf la r› bir ara da tu tan or tak dü flün ce ye ... de nir.
C. Aşa ğı da ki cüm le ler de yer alan bil gi le rin doğ ru olup ol ma dı ğı nı be lir le ye rek uy gun se -çe ne ği işa ret le yi niz.
• Öğ re ti ci bir me tin de ile ri sü rü len dü şün ce le rin do€ ru lu €u ya da yan l›fl l› €› tar t› fl› la bi lir.
Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Her edebî metin onu yazan kişinin zihniyetini yansıtır. Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Met nin ya p› s›, ken di için de an lam bü tün lü €ü olan bi rim le rin bir dü ze ne ba€ l› ola rak
bir lefl me siy le olu flur. Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Bir ana dü flün ce den ha re ket le birçok me tin ka le me al› na bi lir. Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Met nin ko nu su nun, gün cel, ta ri hî, bi lim sel ve fel se fi ol ma s› dil ve an la t› m› et ki le mek te dir.
Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Ö€ re ti ci met nin ko nu sun dan, ya z› l›fl ama c›n dan, dil ve an la t›m özel lik le rin den ha re ket le ya za r›n ba€ l› ol du €u ya z› ge le ne €i tes pit edi le bi lir. Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Ö€ re ti ci me tin ler bil gi ve ha ber ver mek, ik na et mek, ka n› la r› de €ifl tir mek, uyar mak, dü -flün dür mek, yön len dir mek, ta n›t mak gi bi amaç lar la ya z› lan me tin ler dir.
Do€ ru ( ) - Yan l›fl ( )
• Ö€ re ti ci me tin le rin an la m› za man için de bü yük de €i flik lik gös ter mez.
Do€ ru ( ) - Yan l›fl ( )
• Ö€ re ti ci me tin ler de aç›k ça di le ge ti ril mifl olan lar la, aç›k ça ifa de edil me mifl olan lar an lam
çev re sin de ilifl ki len di ri le bi lir. Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
• Öğretici metinlerin anlamı okura göre değişiklik gösterir. Do€ ru ( ) - Yan lış ( )
Ö⁄RET‹C‹ MET‹NLER
Ç. Aşa ğı da ki çok tan seç me li so ruları cevaplayınız.
1. Aşağıdakilerden hangisi kişisel hayatı konu alan metin türlerinden biri değildir?
A) Hatıra B) Gezi C) Mektup D) Günlük E) Roman
2. Ye nil gi yi da ha bafl tan ka bul eden in san lar hiç bir za man za fe re ka vu fla maz lar. Her ye ni gün, biz le ri birta k›m güç lük ler le kar fl› kar fl› ya ge ti rir. Bun la r› ye ne bil me, ön cel lik le on la r› ye ne bi le ce
-€i mi zi dü flün me ye ba€ l› d›r. Hiç bir yet kin dok tor, has ta s› n›n iyi lefl me ye ce -€i ni ka bul et mez. Ümi di ol ma sa bi le elin den ge len her fle yi ya par, en son da ki ka ya ka dar her tür lü ça ba y› gös te rir.
Bu par ça nın ana dü şün ce si aşa ğı da ki ler den han gi dir?
A) So run la ra, on la r›n üs te sin den ge le bi le ce €i miz umu duy la yak lafl ma l› y›z.
B) Ya flam, güç lük ler ve s› k›n t› lar la do lu dur.
B) Ya flam, güç lük ler ve s› k›n t› lar la do lu dur.