KüreselleĢmenin Vergi Matrahı Üzerine Etkis

Verginin matrahı, vergi konusunun hesaplanmasına esas alınan değer ya da miktar olarak değerlendirilebilir188_{. Vergi ne üzerinden alınıyorsa, o Ģey verginin} konusunu oluĢturmaktadır. Oysa ki matrah, verginin üzerinden hesaplandığı değer

OECD, Factbook 2010, s. 218.

187 _{Saraç, s.178.}

188 _{Mahmut Sekdur ve Muhsin Altın, Mali Hukuk Anseklopidisi, YaklaĢım Yayınları, Ankara, 2001, s.}

470. 0 5 10 15 20 25 30 USA JPN CHE CA N A U S KO R ES P G BR D

EU IRL _FRA ITA _SVK _TUR _NOR _LUX

OEC D BE L N LD _CZE G RC A U T N ZL M EX _FIN ISL SW E SV N POL PRT _HUN DNK 2008 2001

102

veya miktardır. Diğer bir ifade ile matrah, mükellefin ödemesi gereken verginin hesaplanmasına esas alınan teknik, fiziki ya da ekonomik büyüklüktür189_.

Verginin tarh edilebilmesi ve devamında tebliğ, tahakkuk ve tahsil iĢlemlerinin gerçekleĢebilmesi için verginin martahının bilinmesi gerekmektedir. Matrah her vergide farklılık gösterebilmektedir. Matrah baĢ vergisinde Ģahsın kendisi olurken, gelir üzerinden alınan vergilerde sahip olunan servet unsurları veya harcamalarda harcanan tutat olabilmektedir. Matrahın doğruluğu, ödenecek verginin doğruluğunu da belirlemektedir190_.

Dünya ticaretinin (özellikle firmaların arasındaki) çok büyük bir kısmının yakın gelecekte internet üzerinden gerçekleĢtirilmesi olasılığı yüksektir. Elektronik ticaretin 2000 yılında 600 milyar ABD Dolar olduğu tahmin edilirken bu rakam 2006 yılında 12 trilyon Dolara ulaĢması beklenmektedir191_{. Elektronik ticarette yaĢanan bu} hızlı geliĢmeler vergi otoritelerini de ciddi güçlüklerle karĢı karĢıya bırakmaktadır. Ülkeler açısından ise, bu sorun yeni ekonomik çerçevede ortaya çıkan gelir ve karların mevcut vergi konuları çerçevesinde nasıl sistem içine alınacağı bu geçiĢ sürecinde vergi matrahının erimesiyle ortaya çıkacak gelir kayıplarının etkisinin nasıl telafi edileceği konuları üzerinde yoğun bir Ģekilde çalıĢılmaktadır192_{. Tüm bu} geliĢmeler, mevcut vergi tabanlarının aĢınması ve vergi tabanı tanımlanmasını güçleĢtirmekte. Bu durum ―Küresel Köy‖ haline gelen günümüz dünyasında yüksek mobiliteye sahip vergi tabanlarından özellikle tüketim, iĢgücü gibi unsurların oluĢturduğu daha düĢük mobiliteli vergi tabanlarına geçiĢ elzem kılmıĢtır. Nitekim, son yıllarda gerçekleĢtirilen vergi reformları, elastik vergi tabanları üzerindeki vergi oranlarını ise arttırma yönünde eğilim göstermiĢtir193_.

ĠletiĢim ve teknolojik geliĢim süreci boyunca vergi yapısının temelini oluĢturan unsurların sahip olduğu mobilizasyon derecelerinin 1970‘li yıllardan 2030‘lu yıllara değin göstereceği değiĢim trendini tabloda göstermektedir. 1970 ile

189 _{Kamil Mutluer, Vergi Genel Hukuku, Ġstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul, 2006, s.128.}

190 _{Yusuf KıldiĢ, Gelir Vergisinde Matrahın Tespitinde Giderler ve Ġndirimler, Maliye ve Hukuk}

Yayınları, Ankara, 2009, s. 5.

191

UNCTAD, E- Commerce and Development Report 2001, New York: United Nation.

192 _{Nihal Kargı & Ekrem Karayılmazlar, ―KüreselleĢmenin Vergi Politikaları Üzerindeki Etkinsizlik Etkisi‖,}

Süleyman Demirel Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Yıl:2009, Cilt:14, 2009,

s. 28.

193 _{Dileyici Dileyici, ―Vergilemede Yeni Bir Eğilim: Gelir Vergisinden Tüketim Vergilerine‖, Kamu}

Maliyesinde ÇağdaĢ YaklaĢımlar, (Ed: ÇoĢkun Can Aktan, Dilek Dileyici, Ġstiklal YaĢar Vural),

103

2000 yılları arasında mobilitede görülen yükseliĢin gelecek 30 yılda da artarak devam edeceği beklenmektedir194_.

Tablo 14: KüreselleĢmenin Vergi Matrahında Yol Açtığı DeğiĢim

Vergi Matrahı Kalemleri 1970‘li Yıllarda Mobilite Seviyesi 2000‘li Yıllarda Mobilite Seviyesi 2030‘li Yıllarda Mobilite Seviyesi ĠĢgücü Geliri

(ücret- maaĢ) DüĢük DüĢük Orta Mal Tüketimi DüĢük Orta Orta Hizmet Tüketimi DüĢük DüĢük Orta Yatırım Gelirleri DüĢük Orta Yüksek ġirket Karları DüĢük Orta Yüksek

Kaynak: Gary Clyde Hufbauer, ―Tax Policy in Global Economy‖, Peterson Institute for International Economics Paper For the American Intstitute of Contemporary German Studies, February 1999, s.1.

Önümüzdeki 30 yıl içerisindeki ücret ve maaĢ gelirleri büyük hareketlilik (mobilte) kazanacaktır. Çünkü bir çok iĢi ne kadar uzak mesafede olursa olsun bilgisayar üzerinden çözülebilme imkanı sağlanmıĢtır. Mesala Bombay‘da olan bir kiĢi Berlin‘deki birine mühendislik hizmetleri satabilir. Ġnsanların göçmelerine ve para göçlerine bazı sınırlamalar getirilebilir ama beyin göçlerine sınır koymasına imkan yoktur. Özellikle Elektronik ticaret yoluyla büyük ölçüde tüketim mallarının mobilitesi artmaktadır, bu mallar ise, FedEX ve UPS gibi özel nakliye Ģirletleri tarafından teslim edilmektedir. Aynı zamanda eğitim, sigorta, hukuk ve muhasebe hizmetleri satın almak isteyenlerin E-ticaret ile bu tür uzaktan hizmetlerin hareketliliği artacaktır195

. Bu zorluklar karĢısında vergi koyanların birinci reaksiyonları bu sorunlara karĢı ve vergi tabanının aĢınılmaması için çözümler üretmektir. Ġkinci reaksiyon ise, ülkeler arasında ulslararası anlaĢmalar sağlanmasıdır. Son olarak ta vergi koyanların kendi vergi sistemlerini ekonomik geliĢmelere karĢı uyumlaĢtırma süreci baĢlatılmalıdır.

Ownes‘e göre küreselleĢmenin vergi sistemleri üzerinde üç temel atkisinin olduğu görülmektedir. Bunlar196_;

Gelir ve serveti vergilendiren vergilerin matrahı coğrafi olarak daha hareketli, dolayısıyla ülkeler arasındaki vergi farklılıklarına daha duyarlı hale

194 _{Gary Clyde Hufbauer, ―Tax Policy in Global Economy‖, Peterson Institute for International}

Economics Paper For the American Intstitute of Contemporary German Studies, February 1999, s.1.

195

Hufbauer, s.1.

196 _{ġahin Akkaya, ―KüreselleĢme ve Vergi Politikası‖, Ġstanbul Üniversitesi, Maliye AraĢtırmalar}

104

gelecektir. Bu durumda hızlanan küreselleĢme süreci global vergi matrahının daha büyük bir payını çekmeye çalıĢan ülkeler arasındaki vergi rekabetinin daha da çetinleĢmesi tehlikesini beraberinde getirecektir.

Herhangi bir ülkenin vergilendirme yetkisinin dıĢında yer alan faaliyetleri belirlemek ve vergilendirmek çok daha güç hale gelecektir. Bu sorun sadece sözkonusu faaliyetlerin hacminin artmasından değil, aynı zamanda niteliğinin de önemli ölçüde değiĢmesinden kaynaklanmaktadır.

KüreselleĢme vergi idarelerinin çalıĢma yöntemlerini değiĢtirecektir. Yeni teknolojiler yeni tarh ve tahsilat yöntemlerinin uygulanmasını sağlayacağı gibi, farklı ülkelerdeki vergi otoriteleri arasındaki yeni iĢbirliği yöntemlerini uygulayabilmemiz olanaklı hale gelecektir. Bu da küreselleĢmenin olumlu etkisi olarak karĢımıza çıkmaktadır.

2.3. KÜRESELLEġME SÜRECĠNDE YENĠ VERGĠSEL OLUġUMLAR VE