İçtima

Rüşvet suçunda kamu görevlisince haksız menfaatin temini, belli bir amaca bağlanmıştır. Bu amaç, kamu görevlisinin görevinin ifasıyla ilgili belli bir şeyi yapması veya yapmaması olarak tezahür etmektedir. Bu durumda amaç teşkil eden fiil başlı başına suç teşkil edebilir. Eğer haksız menfaat karşılığında yapılması veya yapılmaması gereken iş, başlı başına suç teşkil ediyorsa, bu suç, amaç suçtur. Amaç suçun işlenmesi açısından rüşvet suçu, araç suç niteliğindedir. Araç suçun oluşması için amaç suçun gerçekleşmesi gerekmez. Araç suç ile birlikte amaç suçta gerçekleşmişse, kişi hem araç suç hem de amaç suç dolayısıyla ayrı ayrı

468

Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 19.02.2013 tarih ve 2011/5.MD-137 E. -2013/58 K. sayılı kararı, karar UYAP bilişim sisteminden temin edilmiştir. ERİŞİM TARİHİ: 29.12.2014.

114 cezalandırılır. Diğer bir deyişle bu durumda gerçek içtima kuralları uygulanır469 .Yargıtay uygulaması da bu yöndedir470.

Gayrimeşru bir işin gördürülmesi için rüşvet veren kişi, kamu görevlisinin amaç suçu işlemesi durumunda, ayrıca bu suça iştirakten dolayı cezalandırılması gerekir471.

Rüşvet suçu, özel nitelikli bir suç olduğundan faile ayrıca genel nitelikli olan görevi kötüye kullanma suçundan ceza verilmeyecektir472.

Rüşvet suçu herhangi bir başka suç ile bileşik suç olmaz özelliği göstermemektedir473. Zincirleme suç, bir suç işleme kararı çerçevesinde, aynı suçun aynı kişiye karşı değişik zamanlarda birden fazla kez işlenmesidir474. Rüşvet suçu zincirleme suça müsaittir. Eğer

469

ÖZGENÇ, İrtikâp, Rüşvet ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, s.114-115, EKİNCİ/USLU/CİĞERCİ, s.104.

470

SSK. ... Bölge Müdürlüğü'nde memur olan sanık N'nin, yaşlılık aylığına hak kazanmadığı halde kazanmış gibi belge düzenleme karşılığı sigortalı C'den ... Lira rüşvet aldığı anlaşıl(dığına) göre; bu fiilden dolayı rüşvet alma suçundan mahkumiyetine karar verilmesi; sahtekarlık suçlamasına konu olan fiilinden dolayı ise, düzenlediği belgenin iğfal kabiliyetinin haiz olup olmadığının araştırılıp sonucuna göre hukuki durumun değerlendirilmesi gerekir ... Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 23.06.1994 tarih ve 1791/2130 sayılı

kararı, karar için bkz. ÖZGENÇ, İrtikâp, Rüşvet ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, s.115,

Dosya içeriği ve toplanan deliller karşısında; sanık O'nun diğer sanık Z. ile birlikte hareket ederek sanık Ö'nün olay yerinde kaza yapmadığını anladıkları halde, tutanak tanzim ederken "Bu oto burada kaza yapmışa benzemiyor, biz sana iylik yapıyoruz, sende bize gerekli iyliği yapar görürsün" diyerek rüşvet istemeleri üzerine sanık Ö'nün bu teklifi kabul ederek 190 TL. rüşvet verdiği, sanıkların da aldığı ve rüşvet anlaşması üzerine sahte trafik kazası müracaat ve görgü tespit tutanağı düzenlediklerinin anlaşılması karşısında sanıkların içeriği itibariyle resmi belgede sahtecilik suçundan, sanık O'nun ise ayrıca rüşvet alma suçundan mahkumiyetleri yerine yazılı şekilde suç vasfında da yanılgıya düşülerek sanıklar O. ve Z'nin görevi kötüye kullanma, sanık Ö'nün nitelikli dolandırıcılığa teşebbüs suçundan mahkumiyetlerine, sanık O'nun ise rüşvet alma suçundan beraatine karar verilmesi... Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 01.12.2009

tarih ve 2008/12030 E.-2009/13303 K. sayılı kararı, karar için bkz. EKİNCİ/USLU/CİĞERCİ, s.104-

105,

(...) Sanıklar S.S. ve S. Erdinç'in fikir ve eylem birliği içerisinde Ö. İş Sendikası'na kayıtlı 658 işçinin bu sendikadan ayrılarak Türk Metal Sendikası'na katılmalarını sağlamak üzere içeriği itibariyle tamamen sahte olarak düzenledikleri "işçinin üyelikten çekinme bildirimi" ve "işçi sendikası üye kayıt fişlerini" onaylatmak üzere Akşehir 2. Noterliğinde imzaya yetkili sanık N.Z'le 10 milyar lira para ve cep telefonu yararı karşılığında anlaşmaya vardıkları, sanık N. Z.'in de rüşvet anlaşmasına dayalı olarak görevinin gereklerine aykırı şekilde bu belgeleri sahteliğini bilerek ve işçilerin huzurundaymış gibi göstermek, önceki tarih ve yevmiye numarası vermek suretiyle onayladığı biçimde gerçekleştiği anlaşılmakla, sanıklardan N.Z'in rüşvet almak sanıklar S.S. ve S.Erdinç'in rüşvet vermek, ayrıca her üç sanığın zincirleme resmi evrakta sahtecilik suçları sabit olduğu ve bu şekilde hüküm kurulması gerektiği... Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin

12.06.2007 tarih ve 6116/4712 sayılı kararı, karar için bkz. ARTUK/GÖKCEN/YENİDÜNYA, Ceza

Hukuku Özel Hükümler, 2014, s. 974.

471

ÖZGENÇ, İrtikâp, Rüşvet ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, s.116, yazar önceki tarihli bir eserinde gayri meşru işin gördürülmesi için kamu görevlisine rüşvet veren kişinin, şu gerekçelerle sadece rüşvet suçundan dolayı cezalandırılması gerektiğini belirtmiştir:

Gayrimeşru bir işin görülmesi için rüşvet vermeyi teklif eden kişi, bu fiiliyle aynı zamanda kamu görevlisini belli bir suçu işlemeye azmettirmektedir. Yani bir fiil ile kanunun iki ayrı hükmü ihlal edilmektedir. Bir fiil, bir yandan rüşvet verme suçunu oluşturmakta, diğer yandan da kamu görevlisini belli bir suçu işlemeye azmettirilmesi niteliği taşımaktadır. Kişi, bir suç açısından fail, diğer suç açısından şerik olmaktadır. Failliğin şeriklik karşısında aslilik özelliği taşıması nedeniyle, kişi sadece rüşvet verme suçundan sorumlu tutulmalıdır. Bkz. ÖZGENÇ, Ekonomik Çıkar Amacıyla İşlenen Suçlar, s.225.

472

ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 2015, s.1056,

YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7656,

EKİNCİ/USLU/CİĞERCİ, s.104, PARLAR/HATİPOĞLU, Türk Ceza Kanunu Yorumu, s.3916, KOCA,

Zimmet-İrtikap-Rüşvet- Nüfuz Ticareti ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, s.398.

473

115 zincirleme suç (TCK m.43) hükümlerinin koşulları oluşmuşsa gerek rüşvet veren gerekse rüşvet alan açısından zincirleme suç şeklinde rüşvet suçu işlenebilir. TCK m. 43/1-son cümleye göre "mağduru belli olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü (zincirleme suç hükümleri) uygulanır. Rüşvet suçunun mağduru toplumu oluşturan herkestir. Bir başka deyişle rüşvet suçunda mağdur, belirli bir kişi değildir. Bu sebeple rüşvet veren ya da rüşvet alan kişinin her seferinde farklı olsa dahi, aynı suç işleme kararına dayanmak koşuluyla, işlenen birden fazla rüşvet suçunda zincirleme suç hükümlerinin uygulanması mümkündür475. Yargıtay'ın, bu kabulün aksine, farklı kişilerden para alınması durumlarında zincirleme suç hükümlerinin uygulanmayacağını, bir başka deyişle ayrı ayrı suçların oluşacağını kabul ettiği kararları bulunmaktadır476.

Yapılan rüşvet anlaşması uyarınca sağlanacak menfaatin kısım kısım sağlanmış olması, suçun birden fazla olduğu anlamına gelmez477.

474

KOCA Mahmut/ÜZÜLMEZ İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 7. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2014, s.479.

475

ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 2015, s.1056,

TEZCAN/ERDEM/ÖNOK, Ceza Özel Hukuku, 2014, s.957, MALKOÇ/GÜLER, (Uygulamada) Türk

Ceza Kanunu Özel Hükümler, C.II, 1996, s.1605, YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7655, PARLAR/HATİPOĞLU, Türk Ceza Kanunu Yorumu, s.3916.

Pazaryeri K1Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü olarak bulunan sanık Mesut'un aynı kurumda infaz koruma memuru olarak görev yapan sanık Ömer ile cezaevine cep telefonu sokma hususunda yaklaşık üç ay ara ile iki kez anlaşıp ilkinde sanık Nihat ile aralarında topladıkları 150 TL'yi, ikincisinde ise 20 TL'yi verip karşılığında Ömer'in iki adet cep telefonu bir adet SİM kart ve bir adet şarj cihazı sağlaması şeklinde gerçekleşen olayda, rüşvet verme ve rüşvet alma ile infaz kurumuna yasak eşya sokmak eylemleri bakımından sanıklar haklarında zincirleme suç hükümleri uygulanması gerektiği gözetilmeden ve bu söz konusu eylemlerin neden bağımsız bir suç olarak kabul edildiği karar yerinde gösterilip tartışılmadan yazılı şekilde hükümler kurulması... Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 03.04.2013 tarih ve 12383/2717 sayılı

kararı, karar için bkz. KOCA, Zimmet-İrtikap-Rüşvet- Nüfuz Ticareti ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları,

s.404,

Sanık Yakup Ş.’in savunması ve dosyada mevcut iletişimin tespiti ve kayda alınmasına ilişkin tutanak içeriklerine göre Yılmaz T. ile sadece bir kez görüşme yaptığı anlaşılmakla, rüşvet verme suçunu zincirleme olarak nasıl işlediği hususu denetime imkan verecek şekilde gerekçeleriyle karar yerinde gösterilmeden yazılı şekilde TCK'nın 43/1. maddesinin uygulanması, Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 25.09.2013

2011/14040 E. 2013/9324 K. sayılı karar, karar UYAP bilişim sisteminden temin edilmiştir. (ERİŞİM

TARİHİ: 31.12.2014).

476

(...) farklı kişilerden değişik zamanlarda para temin edilmesinin ayrı ayrı suç oluşturacağı gözetilmeden zincirleme biçimde gerçekleşen tek rüşvet suçu kabul edilerek yazılı şekilde hüküm kurulması ise karşı temyiz olmadığından bozma nedeni yapılmamıştır. Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 08.11.2010 tarih ve

2010/6707 E. – 2010/8171 K. sayılı kararı, karar UYAP bilişim sisteminden temin edilmiştir. (ERİŞİM

TARİHİ: 18.01.2015).

Trafik Komisyonu kararı uyarınca kamyonetlerin Boğaziçi Köprüsünden geçişleri yasaklandığı halde, trafik polisi sanıkların kamyonet sürücüsü diğer sanıklar ile yaptıkları rüşvet anlaşması gereği aldıkları para karşılığı onların kamyonetle köprüden geçişlerine müsaade etmeleri şeklinde oluşan eylemlerinin değişik zaman ve yeni bir kasıt altında işlendiğine göre her bir kamyonet sürücüsü bakımından ayrı rüşvet alma suçunu oluşturacağı ve TCK m. 71 uyarınca uygulama yapılması gerektiği gözetilmeden teselsül hükümlerinin uygulanması kanuna aykırıdır. Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 30.01.2002 tarih ve

2773/330 sayılı kararı, karar için bkz. YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza

Kanunu, 2014, s.7656.

477

TEZCAN/ERDEM/ÖNOK, Ceza Özel Hukuku, 2014, s.956, YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu- Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7655, MALKOÇ/GÜLER, (Uygulamada) Türk Ceza Kanunu Özel Hükümler, C.II, 1996, s.1605, EKİNCİ/USLU/CİĞERCİ, s.105,

116 Aynı rüşvet anlaşmasına konu olan iş adedinin birden fazla olması durumunda da suç yine tektir. Aynı işin gördürülmesi için iş sahibinin birden fazla görevliyle rüşvet anlaşması yapmış olması halinde de alan failler ve veren fail açısından tek rüşvet suçunun oluştuğunun kabulü gerekir478.

Rüşvet alan ve verenin, farklı zamanlarda başka işlerin gördürülmesi amacıyla rüşvet suçunu işlemeleri durumunda, rüşvet alan ve rüşvet veren failler açısından suçun zincirleme şekilde işlendiği kabul edilerek, cezalarında TCK m. 43/1 uyarınca artırım yapılması gerekmektedir479.

Rüşvet suçu açısından Türk Ceza Kanunu'nun 43'üncü maddesinin 2'nci fıkrasının oluşup oluşmayacağının değerlendirilmesi gerekir. TCK m. 43/2'ye göre, "aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü (zincirleme suç) uygulanır". Rüşvet suçu, kamu idaresine karşı işlenir. Suçun mağduru ise toplumu oluşturan ve belirli olmayan tüm bireylerdir. Rüşvet suçunun tek fiille, belirli olan birden fazla kişiye karşı işlenmesi mümkün görünmediğinden, TCK m. 43/2 hükmünün uygulanma ihtimali pek yoktur480.

Son olarak belirtmek gerekir ki ihaleye fesat karıştırma dolayısıyla rüşvet alınmışsa, TCK m. 235/4 gereğince hem rüşvet hem de ihaleye fesat karıştırma suçları oluşacaktır. Aynı Malkara Kapalı Cezaevinde infaz koruma memuru olarak görev yapan sanık Mehmet ile aynı cezaevinde hükümlü olarak bulunan ve temyize gelmeyen sanıklar Şener ve Metin'in cezaevine esrar sokmak karşılığında yapmış oldukları rüşvet anlaşması çerçevesinde, suça konu esrarın dışarıdan gönderilen bir koli içinde cezaevine sokulduğu gün Mehmet'in söz konusu kolinin girişine göz yumması karşılığında Şener B.'nin Mehmet'e 1000 TL ödeyip, sonraki günlerde de birden çok kez farklı miktarlarda ödeme yapmaya devam etmesi şeklinde kabul edilen eylemde aynı rüşvet anlaşmasına bağlı olarak değişik tarihlerde

para ödenmesinin zincirleme suç hükümlerinin uygulanmasını gerektirmeyeceği de gözetilerek

TCK'nın 43. maddesinin neden uygulandığının denetime imkan verecek şekilde gerekçelendirilmemesi...

Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 05.12.2012 tarih ve 2010/11624 E. - 2012/12575 K. sayılı kararı, karar

için bkz. YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7698.

478

YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7655,

Sanık Tevfik'in kaçak orman emval ile ilgili işlem yapılmaması karşılığında aynı birimde çalışan sanıklar Ogün, Selim ve Yılmaz'a toplam 3000 YTL rüşvet vermeyi taahhüt ettiği kabul edildiğine göre, sanık Tevfik'in verdiği paranın diğer sanıkların aralarında bölüşülmesi bu sanıklar için ayrı ayrı rüşvet almak suçunu oluştursa da rüşvet veren sanık Tevfik açısından görevlilere bir defada verilen paranın tek rüşvet verme suçunu oluşturduğu gözetilmeden Tevfik'in eyleminin teselsül ettiğinin kabulü ile sanık hakkında TCK.nun 80. maddesinin uygulanması, kanuna aykırıdır. Yargıtay 5’inci Ceza Dairesi’nin 12.06.2008

tarih ve 2008/1566 E. - 2008/6352 K. sayılı kararı, karar için bkz. YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ,

Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7655.

479

YAŞAR/GÖKCAN/ARTUÇ, Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, 2014, s.7655.

480

Benzer yönde bkz. KÜÇÜKİNCE Alptekin, Rüşvet Suçu, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, http://tez2.yok.gov.tr, İstanbul 2007, s.91 ERİŞİM TARİHİ: 07.09.2014,

Öğretide, kamu görevlisinin bir suç işleme kararının icrası kapsamında bir defada aynı zaman ve mekanda birden fazla mağdurdan rüşvet alması durumunda, faile verilecek cezada TCK m. 43/2 hükmü uyarınca, zincirleme suç hükümlerine göre, artırım yapılacağı belirtilmektedir. Bkz. EKİNCİ/USLU/CİĞERCİ, s.104-105, KOCA, Zimmet-İrtikap-Rüşvet- Nüfuz Ticareti ve Görevi Kötüye Kullanma Suçları, s.399, Rüşvet anlaşmasının taraflarının her ikisinin de suçun faili olduğu, rüşvet suçunun mağdurunun toplumu oluşturan ve belirli olmayan tüm bireyler olduğu, haliyle TCK m.43/2 hükmünün oluşma ihtimalinin pek olmadığı söylenebilir.

117 şekilde edimin ifasına fesat karıştırma için rüşvet alınmışsa, TCK m. 236/3 gereğince hem rüşvet hem de edimin ifasına fesat karıştırma suçları oluşacaktır481.