Gazeteciliğin Dönüşümü ve İnternet

Gazeteciliğin dönüşümü, salt teknolojik gelişmelere dayalı olarak değil toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişmelerle de paralel biçimde gerçekleşmektedir. Gazetecilikteki dönüşümü kavrayabilmek için okuyucudaki davranış değişiklerinden, sektördeki eğilimleri, üretim ve dağıtım pratiklerindeki gelişmelere kadar birbirini etkileyen bir çok unsuru bütüncül bir biçimde ele almak gerekmektedir.

49

Günümüz toplumlarında çok fazla insan bilgi alma yolu olarak bilgisayar, cep telefonları ve Bluetooth cihazlarına yönelmektedir.

Özellikle sosyal ağ patlaması ve akıllı telefonların gelişmesiyle birlikte sadece birkaç saniye içinde dünyada ne olup bittiğini öğrenmek mümkün hale gelmektedir. Basılı gazeteciliğin hakim olduğu geleneksel dönemde insanlar gazete okumak için kendilerine zaman ayırmaya ihtiyaç duymaktaydılar.

Fakat şimdi insanlar bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için internete yönelmekte ve basılı gazete, yavaş yavaş kenara itilmektedir (Kaul, 2013: 126).

17 Mayıs 1991 tarihinde, Cenevre merkezli araştırma enstitüsü CERN, World Wide Web standardını yayımlamış ve 1992 yılı Mayıs ayında ise Amerika’da ilk online gazete hizmeti olan Chicago Online, Amerika Birleşik Devletleri'nde Chicago Platformu tarafından başlatılmıştır. Ticari ve bilimsel yayınlar (Bkz: Cooper, 1998; Deuze, 1998; Pavlik,1999) özellikle son on yılın ikinci yarısında ana akım internet gazeteciliğine odaklanmıştır (Deuze, 2001: 2).

Deuze‟e göre internetin karakteristik özellikleri dolayısıyla internet gazeteciliği geleneksel yazılı basın, radyo ve televizyon gazeteciliğinden farklı bir işleyişe sahiptir. Çünkü yeni medya ortamı gazetecilere ve medya kuruluşlarına haberlerini hazırlarken ve dağıtırken kullanabilecekleri farklı imkanları sunmaktadır. Örneğin internetin etkileşimsellik, hipermetinsellik, multimedya vb özellikleri haberin üretilmesine ve tasarlanmasına yenilikler katılmasını gerekli kılmaktadır (Deuze, 2001: 3). Yeni medyada haber dijital kodlama sistemine göre tasarlandığı için, çok fazla miktarda enformasyonu aynı anda aktarabilme imkanı vardır. Dolayısıyla enformasyonun düz çizgisel iletiminden hipermetinselliğe geçilmiştir. Yeni medyanın etkileşimsellik özelliği ise, kullanıcı türevli içerik ve ara yüzde birçok kullanıcının eş zamanlı olarak katılımına olanak sağlamaktadır. Hipermetinsellik ise, ağ üzerinden başka alternatif mecralara kolayca erişimin gerçekleştirilmesini sağlamaktadır (Binark,2007: 21).

Web günlükleri, Sosyal bloglar, wikiler, facebook, twitter, instagram, youtube, pinterest ve benzeri sosyal medya platformlarının yaygınlaşmasıyla birlikte okuyucuların haber tüketim alışkanlıkları değişmektedir. İnteraktif yeni medya ortamları okuyucuların haber metinlerine aktif bir biçimde katılımına, hatta internet bağlantısı olan her sıradan vatandaşın bizzat gazetecilik yapmasına imkân sağlamaktadır.

50

Söz konusu yeni mecra, gazeteciler için sadece yeni bir haber kaynağı değil, aynı zamanda mesleğin interaktif bir biçimde yapılmasına olanak sağlayan yeni bir habercilik ortamı yaratmıştır (Kurt, 2014:821). Dolayısıyla yeni medya, insanların gazeteye erişim ve haberlerin yayılım yöntemini önemli derecede etkilemiştir. Örneğin 1999 yılından bu yana ABD‘deki gazetelerin yaklaşık %90’ı, online teknolojiler kullanmaktadır ve çoğu yeni pazarlara ulaşmak için kendi web sitelerini oluşturmaktadır (Storey, Salaman ve Platman, 2005:2).

Global Web Index verileri ile hazırlanan “Digital in 2016” raporuna göre dünya genelinde 3,419 milyar insan internete bağlanmaktadır. 2,307 milyar kullanıcı aktif olarak sosyal medyada yer almaktadır. 3,790 milyar mobil cihaz kullanıcısının 1,968 milyarı ise sosyal medyayı mobil cihazlar üzerinden kullanmaktadır (Kemp, 2016:7). 2016 Ocak- 2017 Ocak tarihleri arasında ise dünya genelinde internete bağlanan insan sayısına 354 milyon kişi daha eklenerek internet kullanıcı sayısında %10 artış gerçekleşmiştir (Tablo 1). Aktif sosyal medya kullanıcı sayısında da %21 oranında bir artış gözlenmiştir (Kemp, 2017).

Tablo 1:

Değişen Dijital İstatistiki Göstergeler İnternet

Kullanıcısı

Aktif Sosyal Medya

Kullanıcısı ^{Mobil Bağlantılar}

Aktif Mobil Sosyal Kullanıcılar

2015 Ocak 3,175 2,206 3,734 1,925

2016 Ocak 3,419 2,307 3,790 1,968

+354 milyon +482 Milyon +222 milyon +581 milyon

+ 10% +21% +5% +30%

2017 Ocak 3,773 milyon 2,789 milyon 4,917 milyon 2,549 milyon

Kaynak: Kemp, S. (2017). Digital in 2017: Global overview. We are social, 24 s.5., Kemp, S. (2016). Digital in 2016. We are social, 27.s.7

Global Web Index’ten alınan dataya göre ise 2016 yılında, yaşları 16-64 arası değişen 10 kullanıcıdan 4’ü haber uygulamalarını tabletleri veya akıllı telefonları üzerinden kontrol etmektedir. 2015 yılına göre kullanımın %7 oranında arttığı görülmektedir. Son yıllarda yayıncılar uygulama kullanımlarını yükseltmek için bildirimleri kullanmaktadır (GlobalWebIndex,2016).

51

2016 yılında Pew Research Center tarafından yapılan yeni bir ankete göre, ABD'li yetişkinlerin çoğunluğu (%62) haberlere sosyal medya aracılığıyla ulaşmaktadır ve bunun %18'i sosyal medyaya sık sık bakmaktadır. Aynı araştırma sonucuna göre Facebook kullanıcılarının üçte ikisi (%66), haberleri facebook sitesinden alırken, Twitter kullanıcılarının (%59) onda sekizi haberleri Twitter üzerinden almaktadır. ve on Reddit kullanıcısından yedisi ise bu platform üzerinden haberlere erişim gerçekleştirmektedir (Gottfried ve Shearer, 2016:16).

Kaynak: Gottfried, J., Shearer, E. (2016). News Use Across Social Medial Platforms 2016, Pew Research Center, s.16

En büyük haber takipçileri olan beş sosyal paylaşım sitesinde haber tüketicilerinin demografik özelliklerine bakıldığında, bazı geçişler olduğu halde, her site farklı bir gruba hitap etmektedir. Instagram ve Facebook siteleri üzerinden haberlere erişimin kadınlar için daha fazla cazip olduğu görülmektedir (Grafik 6).

47 20 52 13 13 62 19 9 66 21 59 23 19 70 19 31 14 0 10 20 30 40 50 60 70 80 2013 2016 Grafik 4:

ABD’de Sosyal Medya Kullanıcılarının Site Üzerinden Haberlere Erişim Oranı (2013, 2016) %

52

Grafik 5:

ABD ‘de Cinsiyete Göre Sosyal Medya Kullanıcılarının Site Üzerinden Haberlere Erişim Oranı (2016) %

Kaynak: Gottfried, J., Shearer, E. (2016). News Use Across Social Medial Platforms 2016, Pew Research Center, s.9

ComScore’un Kasım 2011 tarihinde Avrupa’da 15 yaş üzeri 379 milyon kişi üzerinde yaptığı araştırma raporuna göre, Avrupalıların internette geçirdiği süre artmıştır. Avrupa’daki 18 internet pazarını kapsayan raporda, online gazete ziyaret oranı %47,8’e yükselmiştir. Haziran ayında 167,2 milyon olan online gazete okurlarının sayısı, Kasım ayında 181 milyona çıkmıştır (Demirel, 2012).

Ülkemizde ise Global Web Index verileri ile hazırlanan We Are Social tarafından yayımlanan 2016 yılı “İnternet ve Sosyal Medya Kullanıcı İstatistikleri” raporuna göre internet kullanıcılarının %77’si her gün en az bir kez interneti kullanmaktadır. Türkiye’de en çok kullanılan sosyal medya platformu olarak ilk sırada %32 ile Facebook yer almaktadır. Facebook’u %24 ile WhatsApp, %20 ile Facebook Messenger, %17 ile Twitter, %16 ile Instagram takip etmektedir (Grafik 6). Türkiye’deki internet kullanıcılarının %77’si her gün online olmaktadır. Kullanıcıların %16’sı ise haftada en az bir kez internete bağlanmaktadır (Kemp, 2016:450).

57 43 53 65 44 62 43 57 47 35 56 70 0 10 20 30 40 50 60 70 80

Facebook Youtube Twitter İnstagram Linkedin Reddit

Kadın Erkek

53

Grafik 6:

Türkiye’de Sosyal Medya Kullanım Oranları, 2016 %

Kaynak: Kemp, S. (2016). Digital in 2016. We are social, 27, s.450

Türkiye’de 79.14 milyonluk nüfusun, 46.3 milyonu internete bağlanmaktadır. İnternet kullanıcılarının 42 milyonu aktif olarak sosyal medyada yer alırken, bu kullanıcıların 36 milyonu ise sosyal medyaya mobil cihazlardan ulaşmaktadır (Kemp,2016:451).

Tablo 2:

Türkiye’de Dijital İstatistiki Göstergeler , 2016 Toplam

Nüfus

Aktif İnternet Kullanıcısı

Aktif Sosyal Medya Kullanıcısı

Mobil Bağlantılar

Aktif Mobil Sosyal Kullanıcılar 79,14 milyon 46,28 milyon 42,00 milyon 71,03 milyon 36,00 milyon

Nüfusun

%58’i ^{Nüfusun %53’ü Nüfusun %90’ı Nüfusun %45’i} Sabit ve Mobil

Bağlantılar

Aktif Kullanıcı

Hesabı Olanlar ^{Mobil Üyeliğine} Sahip Olanlar

Aktif Kullanıcı Hesabı Olanlar

Kaynak: Kemp, S. (2016). Digital in 2016. We are social, 27, s.450

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2016 yılı “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım

Araştırması”na göre ise Türkiye genelinde 2016 yılı Nisan ayı internete erişim imkanına

sahip hanelerin oranı %76,3 olmuştur. Hanelerin %96,9’unda ise cep telefonu veya akıllı telefon bulunmaktadır. İnternet kullanım amaçları dikkate alındığında kullanıcıların %69,5’i online haber, gazete ya da dergi okumaktadır (TÜİK, 2016).

32 24 17 16 9 20 15 8 7 0 5 10 15 20 25 30 35 Facebook Whatsapp Twitter İnstagram Linkedin Facebook Messenger Google+ Viber Vine

54