Göçmenlere Kereste Temini

Balkanlardan Türkiye’ye gelen muhacirlerin iskân edildikleri mıntıkada tamamen yerleşmelerini temin etmek ve kendilerine meccanen ev yapabilmeleri için, devlet ormanlarından kereste kesmelerine müsaade edilmesi kararlaştırılmıştır. Muhacirler, kendilerine verilecek araziyi belirli bir zamanda imar etmeye mecbur olacaklardır. Bu süre bittikten sonra kendilerine tapu verilecektir. Ayrıca, kendi yapacakları binaların hıfzısıhha esaslarına uygun olmasına da dikkat edilmiştir455.

Trakya’da hükümetin yaptırdığı evler, iki oda, bir ahır ve bir depodan ibaret olarak yapılmıştır (Bkz. Ek 6). Göçmenlerin açıkta kalmamaları için her ne kadar evlerin inşasına hemen başlanmışsa da, kereste sağlama konusunda sıkıntılar yaşanmıştır. 1934 senesinde gelen göçmenlerin, 1935 yılının ilkbaharıyla yaz aylarında, evlerini yaptırmak için Trakya bölgesinin her tarafında faaliyete geçilerek, Umumi Müfettişliğin, vilayetlere gönderdiği bir plana göre, kaba kerestesi Trakya ve Çanakkale

452

Ulus, 29 İlk Teşrin 1936. 453

Cumhuriyet, 31 Birinci Teşrin 1936. 454

Akşam, 23 Eylül 1934. 455

ormanlarından, çerçeve ve kapıları diğer devlet ormanlarından verilmek ve kerpiçleri köylü tarafından kesilmek, işçiliği hem yerli halk, hem de göçmenler arasındaki ustalara yaptırılmak suretiyle bir evin 60 liraya çıkarılabileceği hesaplanmıştır. Çivi, cam masrafı ve kerestelerin biçilip doğranması da bu rakama dâhil edilmiştir. Vilayetler, kiremitlerini yaktıracakları ocaklardan bulmaya, kerpiç içerisine veya kiremit altına konacak çavdar ve buğday saplarını ise, imece ile tedarik etmeye çalışmışlardır. Yapılan plana göre, yeni kurulacak bir evin malzeme ihtiyacı, 4 metreküp kaba kereste, 0.60 metreküp kapı ve pencere için ince kereste, 35 kg. çivi, 2.5 metrekare cam, 7000 kiremit, 13.000 kerpiç ve kiremidin altına konacak tahtalardan tasarruf etmek için, çavdar, yulaf saplarından 2 araba saptan oluşmaktadır. Dolayısıyla, Trakya bölgesindeki dört vilayette, toplam olarak, 18.000 evin yapılması için, 72.000 metreküp kaba kereste, aynı miktarda, kapı ve çerçevelik kereste, 630.000 çivi, 45.000 metrekare cam, 126.000.000 kiremit, 234.000.000 kerpiç ve 36.000 araba sap gerekmektedir 456. Masrafı en aza indirebilmek için yapılacak işler çerçevesinde, inşa malzemesinden olan kerpicin, göçmenler tarafından imaline başlanmış ve 935 senesi Mayıs’ında verilen tahsisatla bir miktar kiremit, cam, menteşe, çivi satın alınmış, 1934 yılında Mersin’den getirilen üç bin metre mikâp kereste ile evlerin kapı ve pencerelerinin yaptırılmasına başlanmışsa da, evleri örtmek için gereken çatılık kereste tedarik edilememiş, dolayısıyla ev inşaatında önemli bir ilerleme kaydedilememiştir457. Kerestesizlik yüzünden örtülemeyen evlere, göçmen iskânı mümkün olamayacağı için, her şeyden önce kerestelerin tedarik edilmesi gerekiyordu. Öyle ki bazı evlerin çatıları, saz veya kamışla örtülmüştü458. Trakya Umum Müfettişliği, bu sorunu çözmek için, Arttırma ve Eksiltme Kanunu’na dayanarak, Zingal Orman Şirketi’yle bir mukavelename yapmıştır. Bu mukavele ile şirket, 4.000 metre küp çatılık, 1.500 metre küp çitalık, 5.500 metre küp de kapı ve pencerelik kereste vermeği taahhüt etmiştir. Bunlardan 2700 metre küp Tekirdağı’na gelmiştir. Zingal Şirketi’ne ihale edilen bu keresteden başka, Çanakkale, Bayramiç, Biga ormanlarında, Orman dairesince gösterilen miktarlarda, çatılık için 18.000 metre küp kerestenin de imal ve sahile nakli, her metre küpü 10 liradan müteahhitlere ihale olunmuştur. Seyhan vilayetinin Poza ormanlarından 3.000 metre

456

04.02.1935 tarihinde Müfettişliğin hazırlamış olduğu planda, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Çanakkale merkez ve ilçelerinin kaba kereste, kapı, pencere kerestesi, cam, çivi, kiremit, kerpiç ve çavdar, buğday sapı ihtiyaçlarının miktarları ve bunların ayrı ayrı tutarları verilmiştir. Bkz. BCA, 030.10 72.474.6.

457

BCA, 030.10 72.475.2 458

küp kereste, satın alınmıştır. Bu kerestelerden başka, İstanbul’dan 76.000 kapı ve pencere menteşesiyle, 100 kilo cam çivisi ve Çanakkale’den l700 adet kapı ve pencere menteşesi satın alınarak, inşaat mahallerine dağıtılmıştır. Tedarik edilen kerestelerle, yaklaşık olarak 12.500 evin örtülebilecektir. Böylece daha önce gelen göçmenlerin evleri yapıldıktan sonra, yeni gelecekler için yapılacak evin kerestesi de temin edilmiştir. 1936 yılında yapılacak inşaatın, kerestesizlik yüzünden gecikmemesi için, Romanya’dan kereste temin edilmesi, Hamdullah Suphi Tanrıöver’in marifetine bırakılmıştır459.

Bölgenin göçmen iskân edilen yerlerinde, 1935 Ağustos’una kadar 2960 evin inşasına başlanılarak, bunun 970’i bitirilmiş, 71 evin çatısı ve 1324’ünün çatıya kadar duvarları ve 595’inin temelleri bitmiştir. Gelen göçmenlere 6906 evin yapılması gerekmiş, dolayısıyla, 4000 aile, kışı yerlilerin evlerinde geçirmeye mecbur kalmıştır. Evleri örtmek için satın alınan Marsilya kiremidi ve yerli kiremit, inşasına başlanan evleri örtmeğe yeterli gelmemiş, bazı evlerin, daha sonra kiremit ile değiştirilmek üzere saz veya samanla örtülmesine karar verilmiştir460. Kerestesizlik yüzünden derme çatma yapılan evlerin yanında, tuğladan da evler yapılmış, bu evler bölgenin en güzel evleri olarak görülmüştür461.

Romanya’yla göç konusunda görüşmeler devam ederken, Köstence’den gelecek göçmenlerin, yanlarında, 5 metreküp kereste getirebilecekleri ilgililere bildirilmiş, böylelikle kereste sıkıntısının önüne geçilebileceği düşünülmüştür462.

Trakya’da yeni yapılacak evlerin planları ve tipleri Sıhhat Vekâleti tarafından ilgililere gönderilmiş, bu evlerin malzemesi vilayetlerin kendi bölgelerinde temin olunmuştur. Kereste işi ise, Sıhhat Vekâleti tarafından sağlam tedbirlere bağlanmıştır463.

1937 yılında, göçmen evlerinin inşalarının bitirilmesi planlanmış, İskân Müdürlüğü, bu evler için, Romanya’nın Kalas şehrinden önemli miktarda kereste getirmiştir464. İskân Umum Müdürlüğü tarafından, göçmen evleri için Romanya’dan getirilecek keresteler hakkında bir proje hazırlanmış, buna göre, kerestelerin gümrük ve diğer resimlerden muaf olması ve devlet demiryollarında tenzilatla nakledileceği 459 BCA, 030.10 72.475.2 460 BCA, 030.10 72.475.2 461 Cumhuriyet, 21 Temmuz 1935. 462 Cumhuriyet, 21 Temmuz 1935. 463 Cumhuriyet, 9 Mart 1936. 464

bildirilmiştir. Bu kararın da, 1945 yılına kadar devam edeceği bildirilmiştir. Bu tarihe kadar, göçmenler tarafından getirilen, bir kararname ile geçici muafiyetten istifade eden keresteler ve bu tarihten sonra getirilecekler gümrükten muaf olmuştur. Hükümetin getirteceği kerestelerin parası, Romanya’daki bloke paraları üzerinden ödenmiştir465.