EHL-İ SÜNNET'TE NÜBÜVVET İNANCI

Ehl-i Sünnet'in inanç esası olarak kabul ettiği diğer bir konu da nübüvvet konusudur. Kur'ân-ı Kerîm'in birçok yerinde peygamberlere ve onların getirdiklerine

inanmaya dikkat çekilmektedir.339 Hadis kaynaklarına göre de, peygamberlere iman

ahrette kurtuluş vesilelerindendir.340

Peygamberlere imandan maksat, Allah'ın Kur'ân'da isimlerini zikrettiği peygamberleri kabul edip, Kur'ân'da ismi geçmeyen ve kesin sayıları yalnız Allah'ın bilgisi dâhilinde olan peygamberlerin hepsine

inanmaktır.341

Hadislerde peygamberler ve onlara iman hakkında çeşitli bilgiler verilmektedir. Burada Kur'ân âyetleri değil, Ehl-i Sünnet'in hadis kaynaklarında peygamberlere dair rivâyetlere dikkat çekilerek incelenecektir. Öncelikle şunu kaydedelim ki, Türkçede "peygamber" diye ifade edilen isim, Arapçada "rasûl" ve

339 _{Bakara, 2/136, 285; Nisâ, 4/136.} 340 _{Buhârî, Enbiya, 49; Bed'ü'l-halk, 8.}

"nebi" kelimeleriyle karşılanmaktadır. Kur'ân'da geçen "nebi" ve "rasûl" kavramları aynı anlamda kullanılsa da, hadislerde "nebi" ile "rasûl" arasında farklılık bulunduğu, rasûllerin sayısının 313 veya 315'e, nebilerin sayısının ise 124000'e ulaştığı

belirtilmiş,342

kitap ve şeriat verilenlerin rasûl, onların getirdiği kitapla dine davet

etmesi için vahiy verilen elçilerin ise nebi olduğuna işaret edildiği kabul edilmiştir.343

Peygamberlerin kabirlerinde olsalar bile, bedenlerinin çürümediği ve hatta canlı oldukları da hadislerde geçmektedir. Enes b. Mâlik'ten rivâyet olunduğuna göre, Rasûlullâh (s.a.s) şöyle buyurmuştur: "Peygamberler kabirlerinde diridirler ve

namaz kılıyorlar." 344

Bu hadisi anlam olarak destekleyen başka rivâyetler de bulunmaktadır. Sahih-i Müslim'de geçen bir rivâyete göre, Hz. Peygamber İsrâ gecesi

Mûsâ'nın (a.s) yanına uğramış ve onun kabrinde namaz kıldığını görmüştür.345 Bu ve

benzeri rivâyetlerden peygamberlerin diğer insanlardan farklı olarak kabirlerinde olsalar bile diri oldukları ve itaat ve tazimlerine davam ettikleri anlaşılmaktadır. Peygamberlerin kabirlerinde bedenlerinin çürümemesi diri olmanın gereğidir. Rasûlullâh'ın (s.a.s) "Allah toprağa peygamberlerin bedenlerini çürütmeyi haram

kıldı"346

anlamındaki hadisi buna bir delildir.

Hadis kaynaklarında, rasûllerin ilkinin Hz. Âdem mi, yoksa Hz. Nuh mu olduğuna dair farklılıklar bulunmaktadır. Şöyle ki, genel olarak ilk peygamberin Hz. Âdem olduğu bilgisinden ayrı olarak müttefakun aleyh olan bir rivâyette Hz. Nuh'un

rasûllerin ilki olduğu kaydedilmiştir.347 Hz. Âdem'in insanların babası olarak

tanımlandığı başka bir rivâyette ise Hz. Nuh'un nebilerin ilki olduğuna işaret edilmiştir.348

Bu rivâyetlerin, Hz. Nuh'un Hz. Âdem'den farklı olarak bütün insanlığa

342 _{Müsned, XXXVI, 619; Taberânî, el-Mucemu'l-kebîr, VIII, 217. Şuayb el-Arnavût bu hadisin}

isnadının aşırı derecede zayıf olduğunu söylemiştir.

343 _{Yusuf Şevki Yavuz, "Peygamber", DİA, XXXIV, 258.}

344 _{Beyhakî, Hayâtu'l-enbiyâ salavâtullah ba'de vefâtihi, (thk. Ahmed b. Atiyye el-Ğâmidi),}

Mektebetü'l-ulûm ve'l-hikem, Medine, 1993, s. 69. Beyhakî bu hadisin yalnız isnadda ismi geçen Hasan b. Kuteybe tarafından nakledildiğini söylemiştir. Dârekutnî bu şahs hakkında metrûku'l- hadîs tabirini kullanırken, Ebû Hâtim onun zayıf olduğunu söylemiştir. Bkz: Zehebî, Târîhu'l- İslâm, V, 297.

345 _{Müslim, Fadâil, 42 (2375).} 346

Ebû Dâvud, Salât, 206; İbn Mâce, Salât, 79. Şuayb el-Arnavût bu hadisin sahîh li-gayrihî derecesinde olduğunu belirtmiştir.

347 _{Buhârî, Enbiya, 5; Müslim, İman, 84 (194).} 348 _{Buhârî, Tevhîd, 24.}

gönderilen ilk peygamber olduğu şeklinde izah olunması gerekir. Çünkü Hz. Nuh'un tarih itibariyle ilk peygamber olduğunu söylemek imkânsızdır.

Son peygamber olan Hz. Muhammed'e (s.a.s) gelince, Ehl-i Sünnet'e göre önceki peygamberlerden farklı olarak ona ve getirdiklerine hem icmâlî hem de tafsîlî

olarak iman etmek gerekir.349 Hz. Muhammed'in (s.a.s) peygamberliği konusunda

Ehl-i Sünnet kaynaklarında çok sayıda rivâyetler bulunmaktadır. Bu rivâyetlerden birinde Hz. Peygamber'in Hz. Âdem'den önce peygamber olarak yazıldığına dair bir rivâyet dikkatleri çekmektedir. Bu rivâyete göre, Hz. Peygamber'e ne zaman peygamber olarak yazıldığı sorulunca Hz. Peygamber; "Âdem, ruh ile ceset

arasındayken" cevabını vermiştir.350

Elbânî (ö. 1420/1999) sahih ve hasen hadislere

tahsis ettiği eserinde bu rivâyetin isnad bakımından sahih olduğunu kaydetmiştir.351

Bu hadis isnad bakımından sahih olsa da, anlam olarak izaha muhtaçtır. Allah Teâlâ'nın, eşyaları yaratmadan ve eşyalar mevcut olmadan önce onların varlığından haberdar olduğu bilinmektedir. Bu konuda peygamberlerle diğer insanlar aynıdırlar. Yani Allah, insanlar yaratılmadan önce onların yaratılacağını biliyordu. Hz. Muhammed'in peygamber olarak Âdem'den (a.s) önce takdir edilmesi de Allah'ın bilgisi dâhilinde mümkündür. Lakin bazı aşırı gruplar yaratılış olarak da Hz. Muhammed'in Hz. Âdem'den önce yaratıldığını ileri sürmüşlerdir ki, bu doğru bir

görüş değil ve İslam âlimleri tarafından da benimsenmemiştir.352

Kelamcılara göre, peygamberlerin beş özelliği vardır. Bunlar, mûcize göstermek, vahiy almak, beşeri niteliklere sahip olmak, Allah tarafından seçilmiş olmak ve günah işlemekten korunmuş olmak gibi özelliklerdir. Mûcize göstermek, Allah'tan vahiy aldığını iddia eden birinin, insanları peygamber olduğuna ikna etmek için başvurduğu bir yoldur. Mûcize ayrıca sahte peygamberle gerçek peygamberi

birbirinden ayıran yegâne kanıttır.353

Peygamberler tarafından gösterilen mûcizeler genellikle o dönemde insanlar arasında inkişaf etmiş muhtelif meslek ve sanat

349 _{Ebü'l-İzz Sadruddîn Ali, Şerhu't-tahâviyye fi'l-akîdeti's-selefiyye, s. 291.} 350

Müsned, XXVII, 176. Şuayb el-Arnavut bu hadisin isnadının sahih olduğu görüşündedir.

351 _{Elbânî, Silsiletü'l-ehâdîsi's-sahîha, IV, 471.} 352 _{İbn Teymiye, Mecmûu'l-fetâvâ, II, 237-238.}

dallarıyla ilgili olmuştur. 354

Hz. Mûsâ devrinde sihir, Hz. İsa zamanında tıp, Hz.

Muhammed döneminde edebiyat geliştiğinden Hz. Mûsâ'ya sihirbazlara karşı asa,355

Hz. İsa'ya ölüleri diriltme yeteneği,356

Hz. Muhammed'e Kur'ân mûcizesi357 ve diğer

peygamberlere de farklı mûcizeler verilmiştir.

Peygamberlerin mûcizeleriyle ilgili hadis kaynaklarında çok sayıda rivâyet bulunmaktadır. Kur'ân'da diğer peygamberlerin gösterdikleri mûcizeler açık olarak beyan edilmekle beraber Hz. Muhammed'in mûcizesinin sadece Kur'ân olduğuna

işaret eden âyetler bulunmaktadır.358

Fakat hadis kaynaklarında Hz. Muhammed'in farklı bazı mûcizelerinin olduğuna dikkat çekilmiştir. Peygamberin elini su kabına

soktuktan sonra suyun artarak herkesin abdest alacağı kadar çoğalması,359 parmak

aralarından suyun akması,360

hurma kütüğünün inlemesi,361 ayın yarılması362 gibi

mûcizeler hadis kaynaklarında geçen mûcize örneklerinden bazılarıdır. Ehl-i Sünnet âlimlerinin çoğunluğu Peygamber'e hissî mûcizelerin verildiğini kabul etseler de, bazı âlimler Kur'ân'ı-Kerîm'de müşriklerin mûcize taleplerine karşı olumsuz tavra dikkat çekerek bunu kabul etmemişlerdir. Öte yandan Hz. Peygamber’in elinde bazı mûcizevî olaylar gerçekleşmişse de bunlarla peygamberliğin ispatı amaçlanmamıştır. Ayın yarılması, hurma kütüğünün inlemesi, yemeğin bereketlenmesi ve suyun çoğalması gibi olaylar Müslümanların imanını arttırmaya ve onları gönül huzuruna

kavuşturmaya yönelik ilâhî lütuflardır.363

Peygamberlerin masumiyeti konusuna gelince, Ehl-i Sünnet ve Mutezile'ye göre ismet sıfatı yalnız peygamberlere mahsustur. Şia'ya göre ise bu sıfat peygamberlerle beraber imamlara da aittir. Masumiyetin keyfiyeti hususunda her mezhep farklı bir görüş benimsemiştir. Ehl-i Sünnet'in çoğunluğuna göre, peygamberlerin masumiyeti nübüvvet vaktinden, Şia'ya göre ise, hem

354 _{Yusuf Şevki Yavuz, "Nübüvvet", DİA, XXXIII, 283.} 355 Taha, 20/18-21. 356 Maide, 5/110. 357 _{Ankebut, 29/50-51.} 358 _{Ankebut, 29/50-51; İsra, 17/59.}

359 _{Buhârî, Vudû, 32; Menâkıb, 25; Müslim, Fadâil, 3 (2279).} 360

Müslim, Fadâil, 3 (2279); Tirmizî, Menâkıb, 6.

361 _{Buhârî, Menâkıb, 25; Tirmizî, Cuma, 362; İbn Mâce, İkâmetu's-salavât, 199.} 362 _{Buhârî, Menâkıb, 27; Müslim, Sıfatu'l-kıyâme, 8 (2802).}

peygamberlerin hem de imamların masumiyeti doğumlarından itibaren

başlamaktadır.364

Ehl-i Sünnet peygamberlerin masumiyetini dini tebliğ konusunda mutlak sûrette kabul ederken, beşeri konularda peygamberlerin belli hatalarının olabileceğini ileri sürmüştür. Çünkü Kur'ân'da Hz. Âdem'in günah işledikten sonra

tövbe etmesi,365 Hz. Mûsâ'nın bir Kıptî'yi öldürdükten sonra Allah'tan bağışlanmasını

dilemesi,366 Hz. Dâvûd'un davacılardan birini dinleyerek hüküm vermesi367 ve Hz.

Muhammed'in eşlerine göre, Allah'ın helal kıldığı bir şeyi kendisine haram

kılması,368

Kureyş büyüklerinin yanındayken yüzünü âmâ olan Abdullah b. Ümmi

Mektum'dan çevirmesi369 gibi örnekler peygamberlerin beşeri hataları olarak

yorumlanmaktadır. Hadis kaynaklarında da buna dair örnekler bulunmaktadır. Müslim'de geçen bir rivâyette Hz. Peygamber'in esirleri bağışlamak konusunda verdiği içtihadının beşeri olduğu ve Allah tarafından gelen bir vahye dayanmadığı ve ayrıca Medine'ye geldiği zaman yerli halkın hurma ağaçlarını aşıladıklarını

gördüğünde böyle yapmamalarını söylemesi370

Allah Rasûlü'nün beşeri hataları olarak açıklanmaktadır.

Ehl-i Sünnet'in peygamberlere iman konusu dâhilinde inanç olarak benimsediği bir konu da Hz. Muhammed'in son peygamber oluşudur. Çünkü

Kur'ân'da Hz. Muhammed'in nebilerin sonuncusu olduğu açıkça beyan edilmiştir.371

Hz. Muhammed'in bütün âlemlere peygamber olarak gönderildiğini,372

İslam'dan

başka din arayanların hüsrana uğrayacaklarını,373

din olarak yalnız İslam'ın kabul

edileceğini,374

Kıyamet'e kadar Kur'ân'ın korunacağını375 bildiren âyetler Hz.

Muhammed'in son peygamber olduğunun kesin delilleridir. Hadis kaynaklarında da Hz. Muhammed'in hem nebilerin hem de rasûllerin sonuncusu olduğunu, risaletin ve nübüvvetin kendisiyle sona erdiğini ifade eden rivâyetler bulunmaktadır. Konuyla

364

Mehmet Bulut, "İsmet", DİA, XXIII, 135.

365 _{Tâha, 20/121-122.} 366 _{Kasas, 28/15-16.} 367 Sad, 38/24-25. 368 Tahrim, 66/1. 369 _{Abese, 80/1.} 370 _{Müslim, Fadâil, 38 (2363).} 371 _{Ahzab, 33/40, 45-47; Feth, 48/29.} 372

Enam, 6/19; Araf, 7/158; Furkan, 25/1; Sebe, 34/28.

373 _{Ali-İmran, 3/85.} 374 _{Maide, 5/3.} 375 _{Hicr, 15/9.}

ilgili olarak bir hadiste Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz benimle benden

önceki peygamberlerin misali, şu kimsenin misali gibidir ki, o kimse bir ev yaptırmış ve onu süsleyip güzelleştirmiş; yalnız bir köşede bir kerpiç yeri boş bırakılmış. Akabinde insanlar evi dolaşmaya, evi takdirle beğenmeye ve: Keşke şu tek kerpiç de yerine konulsaydı - demeye başlarlar". Rasûlullâh: "İşte ben, o (yeri boş bırakılan) kerpicim; ben peygamberlerin sonuncusuyum."376

Yukarıda kaydedilen âyetler ve metni zikredilen hadis Hz. Muhammed'in peygamberler halkasının sonuncusu olduğunu ifade eden kesin naklî delillerdir. Tarih boyunca Müslümanlar bu konuda hemfikir olmuşlardır. Aklen de, Hz. Peygamberin son peygamber olduğu anlaşılmaktadır. Şöyle ki, Hz. Peygamber'in insanlık için ortaya koyduğu esaslar her dönemde ve her yaş seviyesinde insanlar için doyurucu bilgiler ihtiva etmektedir. Aklın varabildiği yere kadar fikir üretebilen bir insan, tıkandığı yerde Hz. Peygamber'in Allah'tan aldığı vahye istinat ederek kendine bir yol bulabilir. Ayrıca geçen tarihi süreç içerisinde Hz. Peygamber gibi bir şahsiyetin

ortaya çıkmaması da O'nun son peygamber olduğunun en belirgin delilidir.377

Sonuç olarak, Ehl-Sünnet Allah tarafından peygamberlerin gönderildiğini kabul ederek onların hepsine icmali olarak inanılması gerektiği görüşünü benimsemiştir. Son peygamber olarak kabul ettiği Hz. Muhammed'in getirdiklerine ise tafsili olarak inanmayı kabul etmiştir. Peygamberlerin beşeri olarak bazı hatalarının olabileceğini kabul eden Ehl-i Sünnet, bu konuda Şia'dan ayrılmaktadır. Mûcize konusuna gelince, önceki peygamberlerin hissî mûcizeler gösterdiklerini kabul etseler de, Hz. Muhammed'in hissî mûcize gösterdiğinde ihtilaf etmişlerdir. Bu

bakımdan Şia mûcize konusunda Ehl-i Sünnet'ten daha tutucu gözükmektedir.