Birbirine Zıt İki Oyun Kişisinden Biri Diğerine Üstünlük

İki kişilik Hayvanat Bahçesi Hikȃyesi adlı oyunda Peter ve Jerry birbirine tamamen zıt iki oyun kişisi olarak karşımıza çıkar. Oyunun henüz başında verilen sahne notlarından²³⁷ anlaşıldığı üzere, Peter henüz kırklı yaşlarının başında, çok yakışıklı olmasa da iyi giyimli, piposu ve kemik çerçeveli gözlükleriyle entelektüel bir kişi izlenimi vermektedir. Jerry ise otuzlarının sonlarında, kötü olmasa da özensiz giyinmiş, vücudunun zaman içinde yıprandığı ve eski yakışıklılığını yitirdiği anlaşılan, hayattan bezmiş olduğu sezilen ikinci oyun kişisidir.

237 Edward Albee, “The Zoo Story”, çev. Arzu Özyön, içinde The Collected Plays of Edward Albee 1958-1965, Overlook Duckworth, New York &London, 2007, s. 14.

Birbirini tanımayan ancak Central Park’ta bir Pazar akşamüzeri karşılaşan iki adam arasında oyunun sonuna kadar devam edecek olan diyalog, oyunun başında Jerry’nin Peter’a “hayvanat bahçesindeydim” demesi ile başlar. En başta sadece kitabına odaklanmış olan ve Jerry’nin kendisi ile diyalog kurmak konusundaki ısrarcı tavrından rahatsızlık duyan Peter, Jerry’nin konuşmaya devam etmesiyle zamanla kendisini onu dinlerken bulur:

JERRY

Hayvanat bahçesine kadar gittim ve sonra buraya gelene kadar yürüdüm. Kuzeye mi yürümüş oldum?

[…]

PETER

(Okumasına tekrar dönmek için kaygılı) Evet; öyle görünüyor.²³⁸

Elindeki kitabı okumak için sabırsızlandığı ve Jerry’nin teklifsizce başlattığı diyalogdan rahatsızlık duyduğu anlaşılan Peter, zaman geçtikçe kendisini diyaloğun içine çekilmiş olarak bulur:

JERRY

Parkın batı tarafını çok fazla sevmiyorum.

PETER

Aa? (Sonra, biraz tedbirli, fakat ilgili) Neden?

JERRY (Düşünmeden) Bilmem.

[...]

JERRY

(Birkaç saniye ayakta dikilerek, sonunda şaşkın bir şekilde kendisine bakan PETER’a bakar) Konuşmamızın sakıncası var mı?

PETER

(Belli ki sakıncası vardır) Neden olsun … hayır, hayır.

JERRY Evet var, var.

[...]

238 a.g.e., s. 15-16.

PETER

(Sonunda kararlı) Hayır, hiç sakıncası yok, gerçekten.²³⁹

Böylece Jerry ile sohbet etmeyi kabul eden Peter, onun özel yaşamı ile ilgili sorularından ve verdiği cevaplar üzerinden tahminlerde bulunarak kendisini eleştirip aşağılamasından dolayı bu kararından giderek pişmanlık duyacak, öfkelenerek kontrolünü kaybetmeye başlayacaktır. Diğer bir deyişle, kibarlıktan dolayı verdiği taviz onu hiç beklemediği bir durumun içine sürükler:

JERRY

Ve çocukların var.

PETER

[...] kız …ikisi de.

JERRY

Ama erkek olsun isterdin.

PETER

Şey… doğal olarak her erkek bir oğul ister, fakat…

[...]

JERRY

Ve daha fazla çocuk sahibi olmayacaksınız, değil mi?

PETER

(Biraz mesafeli) Hayır. [...] Bunu nereden biliyordun?

JERRY

[...] Eşin yüzünden mi?

PETER (Öfkeden deliye dönmüş)

Bu seni hiç ilgilendirmez! (Bir sessizlik) Anladın mı? […]²⁴⁰

Jerry’nin alaycı tavrı ve Peter’ın özel hayatı ile ilgili ardı ardına sorduğu sorular, Peter’ın giderek daha öfkeli ve saldırgan bir tavır sergilemesine, kişiliğine hiç uymayacak şekilde davranmasına neden olur. Jerry sanki soruları ile sakin bir Pazar günü geçirmek için parka gelmiş olan Peter’a eziyet etmekte, giderek onu çileden çıkarmaktadır.

239 a.g.e., s. 16-17.

240 a.g.e., s. 18.

İki oyun kişisinin karakterleri ve yaşam tarzları arasındaki zıtlık, aralarındaki diyalog ilerledikçe daha berrak olarak görülür. Ayrıca eylem ve edimlerden çok diyaloğa dayalı olan oyunda, iki adam arasındaki diyalog ve özellikle birbirlerine yönelttikleri sorular, ikisinin hayatı ile ilgili bazı gerçeklerin açığa çıkmasına da neden olur. Yukarıdaki diyalogda erkek çocuğu olmadığını, evli, iki kız çocuk sahibi, evcil hayvan olarak iki muhabbet kuşu beslediğini öğrendiğimiz Peter’ın yaşamı, Jerry’nin soruları ile neredeyse bütün ayrıntılarıyla gözler önüne serilmeye devam eder. İnsanlar bazen yabancılarla istemedikleri diyaloglara girdiklerinde, bilinç altındaki düşüncelerini isteyerek ya da istemeyerek açığa vururlar:

JERRY

[…] Başka? Koskocaman evini ayakta tutmak için ne iş yapıyorsun?

PETER

Ben… şey… ben küçük bir …. bir yayınevinde bir yönetici pozisyonundayım. Biz…

şey… ders kitabı yayınlıyoruz.

JERRY

Kulağa hoş geliyor, çok hoş. Peki ne kadar kazanıyorsun?

[…]

PETER

Yılda iki yüz bin dolar kadar, ama üstümde hiç kırk dolardan fazla taşımam… […]

JERRY

(Yukarıya aldırmadan) Nerede yaşıyorsun? (PETER isteksizdir) Hey, baksana; seni soymam, kuşlarını, kedilerini ya da kızlarını kaçırmam.

PETER (Çok yüksek)

Lexington ve Üçüncü Cadde arasında Yetmiş-dördüncü Cadde üzerinde yaşıyorum.²⁴¹

Bir süre sonra, belki de Peter’a çok fazla soru sorduğunu düşünen Jerry, kendi yaşamı ile ilgili bazı ayrıntıları anlatmaya başlar. Konuşma düzeni giderek teklifsiz soru ve isteksiz cevaplardan monoloğa/tirada dönüşür. Jerry anlatmaya devam ettikçe Jerry’nin Peter ile taban tabana zıt bir hayatı olduğu anlaşılır:

241 a.g.e., s. 19-20.

JERRY

[…] Columbus Caddesi ile Central Park’ın Batısı arasındaki Yukarı Batı Yakası’nda, dört katlı kahverengi tuğlalı odaları kiraya verilen bir evde yaşıyorum. Batı tarafında arkada, en üst katta yaşıyorum. Komik şekilde küçük bir oda, ve duvarlarımdan biri suntadan yapılmış; bu sunta benim odamı diğer komik şekilde küçük odadan ayırıyor, bu nedenle sanıyorum ki bir zamanlar bu iki oda tek bir odaydı, küçük bir oda ama herhalde gülünecek kadar küçük değil. Suntanın diğer tarafındaki odada kapısı her daim açık olan renkli bir erkek kraliçe yaşıyor […] Odaların birinde Porto Rico’lu bir aile var, koca, karısı ve birkaç çocuk, kaç tane bilmiyorum. […] Ön taraftaki odalardan diğerinde de biri yaşıyor, ama kim olduğunu bilmiyorum. Kim olduğunu hiç görmedim. Hiç. Hiçbir zaman.

[...]

PETER

Yaşadığın yer… kulağa iyi bir yermiş gibi gelmiyor.

JERRY

[...] Neyim var, tuvalet malzemeleri, birkaç giysi, sahip olduğum tahmin edilemeyecek bir gaz ocağım, anahtarla çalışan bir konserve açacağım, bilirsin; bir bıçak, iki çatal ve iki kaşık, bir küçük bir büyük; üç tabak, bir fincan, bir fincan tabağı, bir içki bardağı, iki fotoğraf çerçevesi, ikisi de boş, sekiz veya dokuz kitap […]²⁴²

Peter’ın merak etmesi üzerine, Jerry anne- babasının öldüğünü²⁴³, kızlarla ise bir geceden uzun bir ilişkisi olmadığını²⁴⁴ anlatır. Jerry’nin hayatıyla ilgili önemli bir diğer ayrıntı ise onun bir homoseksüel²⁴⁵ olduğudur. Özetlemek gerekirse, evli, iki çocuk sahibi ve evcil hayvanları ile iyi bir geliri olan Peter’ın tersine Jerry tek başına kiralık bir odada birkaç parça eşya ile yaşayan, insanlarla çok da iyi iletişim kuramayan bir homoseksüeldir. İki adamın yaşamları arasındaki bu kadar zıtlık, belki de Jerry’nin Peter’a yüklenmesinin, onu öfkelendirecek kadar özel hayatına karışmasının ve hayatındaki olumsuzlukları kullanarak onu eleştirmesinin asıl nedeni olabilir. Diğer bir deyişle, Jerry kendisinin değil de Peter’ın sahip olduğu varlıklı ve düzenli hayat nedeniyle ona eziyet etmekte ve böylelikle ondan öç almaya çalışmaktadır.

242 a.g.e., s. 21-22.

243 bkz. a.g.e., s. 22-23.

244 bkz. a.g.e., s. 24.

245 bkz. a.g.e., s. 24.