BİRLİKTE KAMULAŞTIRMALARDA GERİ ALMA HAKK

2942 sayılı Kanunun 23. maddesinin üçüncü fıkrasında, aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde bu taşınmazların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul edilerek geri alma usulünün uygulanacağı hüküm altına alınmıştır480.

Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde, geri alma davasının şartlarının oluşup oluşmadığının tespiti, birlikte kamulaştırılan tüm taşınmazların durumu incelenerek belirlenir. Aynı amaçla birlikte kamulaştırılan birden çok taşınmazın kamulaştırma bedelleri ayrı ayrı kesinleşmeden ve

edilmemiş olması da gerekir. Kamulaştırılan taşınmaz ihata duvarı dışında olmasına rağmen, öğrencilerin oyun sahası olarak kamu yararına yönelik ihtiyaca tahsis edilmiş olması da mümkündür. Bu konuda bir inceleme yapılmamış, tanık beyanlarında belirtilen hususa yer verilmemiştir. Mahallinde yeniden keşif yapılarak tanık dinlenmesi ve 5 yıllık yasal süre içinde öğrencilerin oyun sahası olarak kullanıp kullanmadığının kesin olarak belirlenmesi ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiği düşünülmeden eksik inceleme ile hüküm kurulması, ... doğru görülmemiştir”. Y5HD, E. 1999/17245, K. 1999/19870, KT. 07.12.1999. KY.

477

Y18HD, E. 1996/2240, K. 1996/3559, KT. 08.04.1996. KY. 478

Y18HD, E. 1994/964, K. 1994/2011, KT. 21.02.1994. KY.

479 _{2942 sayılı Kanun, m. 23/1. “Kamulaştırma Kanununun 23. maddesi uyarınca idareye karar} verilmesi için kamulaştırma bedelinin alındığı günden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davacı tarafından ödenmiş olması gerekir. Bu hususta davacıya mehil verilmeden, infazda duraksamaya yol açacak şekilde hüküm kurulması, doğru görülmemiştir”. Y5HD, E. 1999/17245, K. 1999/19870, KT. 07.12.1999. KY. Aynı yönde bkz. Y5HD, E. 1999/16371, K. 1999/17470, KT. 08.11.1999. KY. 480 _{Yargıtay bir kararında şu ifadelere yer vermiştir: "Kamulaştırma Kanununun 23. maddesi doğal}

olarak, kesinleşmemiş yada yargı mercilerince iptal edilmiş (bu suretle ait olduğu taşınmazların tescil nedenleri ortadan kalkmış) kamulaştırmalar dışında, kamulaştırmalar ve hatta bedelleri kesinleşmiş taşınmazların, öngörülen menfi koşulların belli yasal sürelerde gerçekleşmesi halinde geri alma hakkını düzenlemektedir". Y18HD, E. 1994/10055, K. 1994/10120, KT. 09.09.1994. KY.

en son kesinleşme tarihinden itibaren beş yıllık bekleme süresi geçmeden kamulaştırma konusu olan hiçbir taşınmaz için geri alma hakkı doğmaz. Geri alma davası beş yıllık bekleme süresi tamamlandıktan sonra 1 yıl içinde açılabileceğinden, aynı amaçla birlikte kamulaştırılan birden fazla taşınmaz için bir yıllık dava açma süresi de aynı tarihte başlayacak ve aynı tarihte bitecektir481.

Yargıtay'ın bir kararında, "Dava, Kamulaştırma Kanununun 23. maddesi gereğince geri alma istemine ilişkindir. Mahkemece dava konusu taşınmaz mal ile birlikte kamulaştırılan diğer taşınmaz mal üzerinde kamulaştırma amacına uygun hiçbir işlem yapılmadığı saptanarak davanın kabul edilmiş bulunmasında bir tutarsızlık görülmemiştir. Ancak; 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 23/3. maddesi uyarınca aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz mal birlikte kamulaştırıldığı takdirde, bu taşınmaz malların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul edilerek davacının taşınmaz malına karşı ve birlikte kamulaştırılan 37 nolu parselin kamulaştırma işlemi ile bedelin kesinleşme tarihi araştırılmadan dava hakkının doğduğunun kabulü doğru bulunmamıştır"482.

Yargıtay kararlarına göre, kamulaştırmada amaçlanan kamu yararının gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte ve aynı amaçla kamulaştırıldığı takdirde, bu taşınmazların bir bütün oluşturduğu kabul edilmektedir. Sürelerin hesaplanmasında, söz konusu taşınmazlardan sonuncusunun kamulaştırma bedelinin kesinleştiği tarih esas alınmaktadır. Bu nedenle aynı amaçla birlikte kamulaştırılan birden fazla taşınmazın kamulaştırma bedelleri ayrı ayrı kesinleşmeden ve en son

481 _{Tutar – Pulak, c. 2, s. 1894; Yıldırım – Başsorgun, s. 757, 758.} 482

Y5HD, E. 1986/9377, K. 1986/11336, KT. 15.09.1986, YKD, Aralık 1986, sy. 12, s. 1775. Yargıtay'ın aynı yönde bir kararında ise, "...aynı amaçla kamulaştırılan bu taşınmazlarla ilgili olarak hem dava süresi yönünden hem de bu parsellerin herhangi birinde kamulaştırma amacına uygun bir işlem veya faaliyetin gerçekleşip gerçekleşmediğinin ve bu suretle davadaki iade şartının mevcut olup olmadığının araştırılmaması doğru görülmemiştir". Y18HD, E. 1997/10748, K. 1997/12552, KT. 23.12.1997. KY. Aynı yönde bkz. Y5HD, E. 2001/20374, K. 2001/23925, KT. 22.11.2001. KY. Yargıtay'ın başka bir kararında ise, "dava konusu taşınmazla birlikte aynı amaç için kamulaştırılan diğer taşınmazların kamulaştırma bedellerinin hangi tarihte kesinleştiği araştırılıp 5+1 yıllık sürenin bedeli en son kesinleşen taşınmaza göre tespiti gerektiğinin gözetilmemesi, ... doğru görülmemiştir". Y5HD, E. 1998/4493, K. 1998/527, KT. 14.04.1998, YKD, c. 24, Haziran 1998, sy. 6, s. 840-842. Aynı yönde bkz. Y5HD, E. 2002/1126, K. 2002/22601, KT. 17.12.2002. KY; Y18HD, E. 2003/2252, K. 2003/3565, KT. 01.05.2003. KY; Y18HD, E. 1995/10491, K. 1995/11390, KT. 09.11.1995. KY; Y5HD, E. 1985/410, K. 1985/527, KT. 21.01.1985, YKD, Nisan 1985, sy. 4, s. 502; Y5HD, E. 2003/1112, K. 2003/1931, KT. 24.02.2003. KY; Y5HD, E. 2002/19126, K. 2002/22601, KT. 17.12.2002. KY; Y5HD, E. 2002/3856, K. 2002/11016, KT. 14.05.2002. KY; YHGK, E. 2004/5-716, K. 2005/43, KT. 09.02.2005. KY.

kesinleşme tarihinden itibaren beş yıllık bekleme süresi geçmeden hiçbir taşınmaz için geri alma hakkı doğmamaktadır483.

23. maddenin üçüncü fıkrasının uygulanması için, kamulaştırma konusu taşınmazların aynı amaç için ve birlikte kamulaştırılmaları şarttır. Bu nedenle Yargıtay'ın bir kararında birlikte kamulaştırmanın mevcut olmadığı tespit edilerek bu sonuca göre hüküm kurulmuştur484: "Karar düzeltme dilekçesine ekli belgelerden hazineye ait olup dava konusu taşınmaz gibi tarım fuar alanı olarak planlanmış 87 parselin ... belediyeye devredildiği ve bu devir işlemine 29.07.1996 tarihinde yazı ile tevessül edildiği anlaşılmakla ve bu suretle dava konusu taşınmazla aynı amaç için belediyece temellük edildiği anlaşılmakta ise de, dava konusu 613 parsel sayılı taşınmaz 17.11.1987 tarihinde kamulaştırılmıştır. Bu tarihten dokuz yıl sonra, aynı amaçla da olsa devralınan taşınmaz yönünden (807 parsel) Kamulaştırma Kanununun 23. maddesinin 3. fıkrasında sözü edilen 'birlikte kamulaştırma' koşullarının gerçekleştiği kabul edilemeyeceğinden ... 807 parsel yönünden henüz bu kesinleşme söz konusu olmadığından 23. maddenin birinci fıkrasındaki süre koşulunun gerçekleşmediği ileri sürülemez".

Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde, kamulaştırma amacına uygun bir işlem veya tesisat yapılıp yapılmadığı ve kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsisin bulunup bulunmadığı, kamulaştırılan taşınmazlardan birisinde böyle bir iş ve işlemin varlığı halinde diğerlerinde de yapıldığı kabul edilmektedir. Kamulaştırılan tüm parseller bir bütün olarak değerlendirilmekte, bir parselde kamulaştırma amacı doğrultusunda yapılmış olan işlem ve tesisin tüm parseller için geri alma hakkını ortadan kaldıracağı kabul edilmektedir485.

Yargıtay'ın bir kararında, "dava konusu taşınmazla birlikte aynı amaçla birden fazla taşınmaz mal kamulaştırılmıştır. Yasanın 23. maddesinin 3. fıkrası gereğince, geri alma hakkının incelenmesinde, aynı amaçla kamulaştırılan taşınmaz malların bir bütün

483

Y18HD, E. 2004/518, K. 2004/2214, KT. 22.03.2004. KY. Aynı yönde bkz. Y18HD, E. 1997/11490, K. 1997/11958, KT. 10.12.1997. KY; Y18HD, E. 1996/11353, K. 1997/99, KT. 20.01.1997. KY; Y18HD, E. 1996/9216, K. 1996/9412, KT. 31.10.1996. KY; Y18HD, E. 1996/3146, K. 1996/3760, KT. 11.04.1996. KY; Y18HD, E. 1994/4399, K. 1994/6707, KT. 12.05.1994. KY; Y18HD, E. 1994/13700, K. 1994/15362, KT. 29.11.1994. KY; Y5HD, E. 1992/12673, K. 1992/17617, KT. 07.09.1992, YKD, Ekim 1992, sy. 10, s. 1544.

484 _{Y18HD, E. 1997/11490, K. 1997/11958, KT. 10.12.1997. KY.}

oluşturduğu dikkate alınmalıdır. Mahkemece yapılan keşif sonucu düzenlenen ... bilirkişi raporlarında ve Belediye Başkanlığı yazılarında dava konusu 2440 parselde kamulaştırma doğrultusunda herhangi bir işlem ve yıkım yapılmadığı, ancak aynı amaçla kamulaştırılan ... nolu parsellerde kamulaştırma doğrultusunda yıkım çalışmaları yapıldığı belirtilmiştir. Bu itibarla sözü edilen 23. maddenin 3. fıkrası hükmü çerçevesinde kamulaştırılan diğer parsellerde yapılan işlemlerin dava konusu taşınmaza da sirayet edeceği, bu itibarla dava konusu taşınmazda amaca uygun işlem yapılmadığından söz edilemeyeceği ve dolayısıyla iade şartlarının mevcut olmadığı anlaşıldığından davanın reddi gerekirken yazılı olduğu şekilde kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiştir"486.

Yargıtay'ın başka bir kararı ise şu şekildedir487: "Kamulaştırma amacına uygun inşaat ve tesis yapılmak üzere ödenek tahsisi, ihaleye çıkarma gibi faaliyetler dahi 23. maddenin 1. fıkrasında sözü edilen 'işlem' niteliğinde olup, ... aynı amaçla kamulaştırılan birden çok taşınmaz var ise bu taşınmazlardan her hangi birine bu şekilde bir ödenek tahsis edilmiş olması halinde veya tesisin ihaleye çıkarılmış bulunması durumunda sözü edilen olumsuz koşulun gerçekleştiğinin kabulü gerekir".

Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde de, kamulaştırma amacına uygun işlem veya tesisin yapılmış olup olmadığı geri alma davası açma hakkının doğduğu tarih dikkate alınarak tespit edilir. Geri alma

486

Y18HD, E. 2004/150, K. 2004/1174, KT. 23.02.2004. KY. Yargıtay'ın aynı yönde bir kararında ise şu ifadelere yer verilmiştir: "...aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde, ... taşınmazda hiçbir tesis veya işlem yapılmamış olması menfi şartı her bir parsel yönünden, diğerlerine sirayet edecek biçimde dikkate alınır". Y18HD, E. 1998/13089, K. 1998/14859, KT. 22.12.1998. KY. Aynı yönde bkz. Y18HD, E. 1993/13324, K. 1994/1664, KT. 14.02.1994. KY; Y18HD, E. 1994/14874, K. 1994/17144, KT. 29.12.1994. KY; Y18HD, E. 1995/5439, K. 1995/6084, KT. 22.05.1995. KY; Y18HD, E. 1995/11033, K. 1995/11777, KT. 21.11.1995. KY; Y18HD, E. 1993/4630, K. 1993/6277, KT. 10.05.1993. KY; YHGK, E. 1992/599, K. 1992/211, KT. 01.04.1992. KY; Y5HD, E. 1998/18832, K. 1998/20498, KT. 29.12.1998. KY; YHGK, E. 2000/5-1616, K. 2000/1643, KT. 08.11.2000. KY; Y5HD, E. 2002/4133, K. 2002/9408, KT. 29.04.2002. KY; Y5HD, E. 2002/565, K. 2002/5341, KT. 11.03.2002. KY; Y5HD, E. 2001/16986, K. 2002/1927, KT. 24.02.2002. KY.

487

Y18HD, E. 1995/1174, K. 1995/2100, KT. 17.02.1995. KY. “Dava konusu taşınmaz Haliç Düzenleme Projesi için çok sayıda taşınmazla birlikte kamulaştırılmıştır. Diğer taşınmazlar üzerinde kamulaştırma amacına uygun işlemler Haliç Düzenleme Projesi içinde yapılmıştır. Binnetice taşınmazın olduğu gibi bırakılmasından söz edilmesi mümkün değildir. Ayrıca dava konusu taşınmazın olduğu gibi bırakılma durumu davalı idarenin iradesi dışındaki eski eser olmasından kaynaklanmaktadır. Açıklanan nedenlerle davanın reddi yerine kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiştir”. Y5HD, E. 2001/21567, K. 2001/3144, KT. 20.02.2001, YKD, c. 27, Ağustos 2001, sy. 8, s. 1174, 1175.

hakkının doğduğu tarihten sonra gerçekleştirilen işlem ve yapılan tesisler bu hakkı ortadan kaldırmamaktadır488.