Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, (BDDK)

Tasarrufların yatırımlara kanalize edilmesini sağlayarak ekonomiler için hayati bir rol oynayan finans sektörünün giderek ülke sınırlarının ötesinde, daha karmaşık ve daha hızlı işleyen bir hal alması ve milli hâsılayı aşan hacimlere ulaşması bu sektörün düzenlenmesinden ve denetiminden sorumlu kuruluşların da konularında uzmanlaşarak, daha etkin, geniş boyutlu, işlevsel, bağımsız ve esnek bir yapıda faaliyet göstermelerini gerekli kılmıştır. Ayrıca, finans piyasalarında son derece ciddi sıkıntılar yaratan krizler

karşısında toplumsal yaşamın hassas alanlarına hızla müdahale edip çözüm üretme zarureti de bunu desteklemiştir.

AB ve OECD gibi kurumlarca da benimsenen bu yaklaşımın yansıması olarak pek çok ülkede önceleri bakanlıklara veya merkez bankalarına ait olan denetim yetkisinin zamanla genel idare dışında oluşturulan özerk kuruluşlara devredilmesi eğilimi belirmiştir. Buna bağlı olarak son yirmi yıl içerisinde, gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ekonomilerinin finans piyasalarında iç - dış ekonomik ve siyasi gelişmelerin bir sonucu olarak düzenleyici kurumların ortaya çıktığı görülmektedir. Ayrıca Finans sisteminde istikrarın sağlanabilmesi için uluslararası düzenleyici kurumlarca getirilen Basel Bankacılık Gözetimine ilişkin temel prensiplere Avrupa Birliği “aday ülkelerinin” de uyum zorunluluğu bu gelişmeyi hızlandırmıştır (Ünal, 2003).

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile bankacılık alanında düzenlemeler yapmak, uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, tasarrufların güvence altına alınmasını temin etmek ve kanunla verilen diğer görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere 23.6.1999 tarihinde, kurulmuştur. BDDK’nin, 31.12.2005 tarihi itibariyle; 51 adet bankanın düzenlenmesinden ve gözetiminden sorumlu olması ve söz konusu kuruluşların toplam bilânço değerinin yaklaşık 407 milyar YTL (303 milyar ABD doları) ile 2005 yılı GSYĐH’nın yaklaşık yüzde 83’üne tekabül etmesi (BDDK, 2006:68) bu sektörün denetim düzenleme gereğini ortaya koymaktadır. 31 Ağustos 2000 tarihinde faaliyetlerine başlamış bulunan BDDK’nın görev, yetki ve sorumlulukları temel olarak 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile tanımlanmıştır. Kurumun karar organı olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu 23.03.2000 tarih ve 2000/313 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla atanmıştır.

BDDK kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip bir kuruluştur. BDDK, kendisine verilen düzenleme ve denetlemeyle ilgili görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Kurumun kararları yerindelik denetimine tâbi tutulamaz. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi Kurumun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez. Kurumun merkezi Ankara'dadır. Kurum, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ile Başkanlıktan oluşur. Kurumun hizmet birimleri dokuz ana ve bir destek hizmet birimi olmak üzere toplam 10 daireden oluşmaktadır.

BDDK, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve önlemleri almak ve uygulamakla yükümlü ve yetkili kılınmıştır. Bu kapsamda BDDK, banka kuruluş izinlerinden faaliyetlerinin denetimine, kötü yönetilen bankalarla ilgili alınacak önlemlerden, bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul iznini kaldırmaya, sermaye artırımı yapılmasından yönetim ve denetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren hisse senetlerinin devrine izin verip vermemeye, banka ana sözleşmelerinin değişimine uygun görüş verip vermemeden bankacılık sistemiyle ilgili düzenlemelere kadar pek çok yetkilere sahiptir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Kurumun karar organıdır. Kurul; biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere yedi üyeden oluşur. Kurul başkanı Kurumun da başkanıdır. Başkanın izin, hastalık, yurt içi ve yurt dışı görevlendirme ve görevde bulunmadığı diğer hâller ile görevden alınması durumunda ikinci başkan, onun da bulunmadığı hâllerde kurul tarafından belirlenecek bir üye başkana vekâlet eder.

Kurul başkan ve üyelerinin görev süresi altı yıldır. Süreleri biten başkan ve üyeler yeniden atanamazlar. Başkanlığın ve üyeliğin herhangi bir sebeple boşalması hâlinde, boşalan yere bir ay içinde atama yapılır. Bu şekilde atananlar, bir defalığına tekrar atanabilir. Kurul başkan ve üyelerinin görev süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemez. Ancak, ağır hastalık veya sakatlık nedeniyle iş göremeyecekleri, atanmaları için gerekli şartları kaybettikleri veya görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlardan dolayı haklarında verilen mahkûmiyet kararı kesinleşen kurul başkan ve üyeleri süreleri dolmadan başbakanın onayı ile görevden alınırlar. Bunların yerlerine en geç bir ay içinde atama yapılır. Ayrıca geçici iş göremezlik halinin üç aydan fazla sürmesi hâlinde, bu durumda olan üyelerin üyelikleri düşer ve bunların yerlerine bir ay içinde atama yapılır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendinde öngörülen suçlarla ilgili olarak haklarında ceza davası açılan kurul başkan ve üyelerinden görevi başında kalması sakıncalı görülenler, Bakanlar Kurulu tarafından tedbiren görevden uzaklaştırılabilir. Bu şekilde geçici olarak boşalan üyeliklere, Bakanlar Kurulunca atama yapılabilir (www.bddk.org.tr, 2007).

Kurum çalışanlarının tamamı, 31 Ekim 2005 tarihine kadar mülga 4389 sayılı Bankalar Kanunu uyarınca sözleşmeli statüde istihdam edilmekte iken, 01.11.2005 tarih ve 25983 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5411 sayılı Bankacılık Kanunu çerçevesinde personelin istihdam şekli yeniden belirlenmiştir. Bankacılık Kanunu uyarınca, başkan yardımcıları, daire başkanları, müdürler, başkanlık müşavirleri ile bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları, bankacılık uzman ve yardımcıları, hukuk uzman ve yardımcıları ile bilişim uzman ve yardımcılarından oluşan meslek personeli kadro karşılığı sözleşmeli statüde istihdam edilmeye başlanmıştır. Kadro karşılığı sözleşmeli statüdeki personel ücret, mali ve sosyal haklar dışında, diğer personel ise her türlü hak ve yükümlülükleri yönünden 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi kılınmıştır. Kurumun toplam kadro sayısı, Bankacılık Kanununa ekli (I) sayılı cetvelde 851 olarak belirlenmiş ve Kurumda yönetici, müşavir ve meslek personeli unvanlarını haiz olmayan personelin oranı toplam kadro sayısının yüzde 30’u ile sınırlandırılmıştır (BDDK, 2006:74).

BDDK, Bankacılık kanununda ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununda belirtilen usûl ve esaslar çerçevesinde kendisine tahsis edilen malî kaynaklarını görev ve yetkilerinin gerektirdiği ölçüde, kendi bütçesinde belirlenen usûl ve esaslar dahilinde serbestçe kullanabilmektedir. Kurum, görev ve yetkilerini etkin şekilde yerine getirmek amacıyla yeterli sayı ve nitelikte personeli istihdam eder.

Kurumun temel hedefleri;

• Sektörün etkinliğini ve rekabet kabiliyetini artırmak,

• Sektöre güveni kalıcı kılmak,

• Sektörün ekonomi üzerinde yaratabileceği, zararları asgariye indirmek,

• Sektörün dayanıklılığını geliştirmek,

• Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumaktır.