Đngiltere Deneyimi

Đngiltere, 1980’li yıllara damgasını vuran ve özellikle altyapı sektörleri üzerinde geriye dönülmez izler bırakan özelleştirme uygulamalarında başı çeken ülke olması nedeniyle, düzenleyici kurumlar konusunda öncü girişimlerde bulunmuş bir ülkedir. Üst kurul benzeri uygulamalarının ortaya çıktığı ABD ile benzer hukuki ve idari yapı geleneklerine sahip olması, Đngiltere’ye ABD deneyimlerinden faydalanma bakımından önemli bir avantaj sağlamıştır. Bugün birçok sektörde faaliyet gösteren düzenleyici kurumları çok yetkin kuruluşlardır ve bu konuda diğer ülkelere örnek teşkil etmeye devam etmektedirler. Đngiltere’nin bu konuda bugün için uğraştığı konular artık, oturmuş kurulların daha verimli çalışmaları ve saydam olmaları nasıl sağlanır, hesap verebilirliklerinde karşılaşılan sorunlar nasıl aşılır gibi yeni ve teknik sorunlardır.

Đngiltere’deki düzenleyici otoritelerin yetki ve sorumlulukları bir çerçeve yasa ile belirlenmiştir. Bunlar arasında, ilgili sektörde faaliyet lisansı verme koşullarını belirleme ve lisans verme, bazı fiyatları belirleme, sektörde faaliyet gösteren taraflar arasında çıkabilecek bazı anlaşmazlıklarda karar verme, sektör faaliyetleri ile ilgili her türlü bilgiyi isteme, edinme, üretme hakkı ve yükümlülüğü, ilgili bakanlıkları ve rekabet otoritelerine belirli konularda bilgi verme ve danışmanlık yapma, hizmet kalite

15 ABD Temsilciler Meclisi ve Senatosuna tanınan ve yarı siyasal bir mahkeme huzurunda bir kamu görevlisi aleyhinde yürütülen bir ceza yargılaması.

standartlarını belirleme ve gözetme, tüketici şikâyetlerini inceleme ve hatalı uygulamalarda tüketicilerin nasıl tazmin edileceğini belirleme ve rekabet yasası çerçevesinde bazı işlevleri yerine getirmek gibi konular sayılabilir.

Đngiltere örneği ile ilgili ilk gözlem, Đngiltere’nin değişik sektörlerde uyguladığı düzenleme rejimlerinin ve kurduğu düzenleyici otoritelerin birbirlerinden farklı olabildiğidir. Elektrik, doğal gaz, su, telekomünikasyon gibi altyapı sektörlerindeki düzenleyici otoriteler, Đngiltere’de 1980’li yıllarda başlayarak 1990’larda da devam eden ve kamunun ticari alanlarda üretim yapmasına ve hizmet sunmasına son vermeyi hedefleyen özelleştirmeler sonrasında ortaya çıkmışlardır. Altyapı sektörlerinde daha önce faaliyet gösteren kamu tekellerinin özel mülkiyete devredilmesinin ardından ve özel tekellerin düzenlenmesi gereğinden hareketle, Đngiliz Hükümeti her bir altyapı sektörü için ayrı bir düzenleyici otorite oluşturmuştur. On beş yıla yaklaşan uygulamalardan sonra 2000’li yıllara yaklaşılırken, her sektör için ayrı bir düzenleyici otorite gerekip gerekmediği, özellikle teknolojik gelişmelerin birbiri ile bağlantılı kıldığı elektrik ve doğalgaz, telekomünikasyon ve medya gibi sektörlerin aynı çatı altında düzenlemeye tabi tutulması gibi hususlar tartışılmaya başlanmıştır. Đngiliz Hükümeti’nin 2000 yılında yaptırdığı kapsamlı bir incelemeden sonra, elektrik sektörü ile doğal gaz sektörünü düzenleyen bağımsız kurumlar birleştirilerek yeni ve değişik bir yapı altında her iki sektörü de düzenlemek üzere oluşturulan bağımsız kuruma bağlanmışlardır. Telekomünikasyon ve su sektörlerini düzenleyen bağımsız kurumların yapıları ve işlevleri ise değiştirilmemiştir (Zenginobuz, 2002:99).

Đngiltere de faaliyet göstermekte olan bazı en önemli bağımsız düzenleme kurulları arasında gaz ve elektrik piyasalarının düzenlemesinden sorumlu the Office of Gas and Electricity Markets, OFGEM, su piyasalarından sorumlu The Water Services Regulation Authority, OFWAT, Demiryolları Düzenleme Kurulu ORR ve Telekom Piyasası düzenleyici kurulu olan Office of the Director General of Telecommunications, OFTEL (Telekomünikasyon Genel Müdürlüğü), yer almaktadır. OFTEL in faaliyetlerini yayın standartları ve bağımsız televizyon komisyonları ve Radyo Kurulu ile birleştirmek amacıyla kurulmuş olan The Office of Communications OFCOM (Đletişim Dairesi) da bu konuda faaliyet gösteren kurumlar arasındadır.

Đngiltere'de OFTEL telekom alanında düzenleyici özerk bir kurul olarak 1984 yılında kurulmuştur. Kurul, Đdari ve mali yönden bağımsız olup Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'yla ilişkilidir. Bakan tarafından 5 yıl süreyle atanan genel müdür, görevde yetkisizlik ve görevin suiistimali halleri dışında görevinden alınamamaktadır. OFTEL'in kararları karşısında şirketler ya da şirketlerin OFTEL'in belirlediği kurallara aykırı davranışlarından zarar gören kişiler, mahkemelere başvurma hakkına sahiptirler. OFTEL parlamentoya karşı sorumlu olup, her yıl rapor hazırlamaktadır. OFTEL'in birinci öncelikli görevleri arasında, evrensel hizmetin sağlanması, tüketicinin fiyat ve hizmet kalitesi açısından korunması da yer almaktadır. OFTEL’in regülasyonda kullandığı ana yol Đngiltere’deki tüm telekomünikasyon lisanslarını izlemek ve lisans şartlarını uygulamaktır. OFTEL ayrıca bu lisans şartlarının değişmesi durumunda da harekete geçer. OFTEL pazar gücünün kötüye kullanmasını önlemeye yönelik de sınırlamalar getirebilmekte, bu amaçla, lisans şartlarında değişiklik yapabilmekte ve lisans şartlarına uyulmaması durumunda cezai yaptırım da uygulama yetkisine sahip olmaktadır (www.oftel.gov.uk. 2005).

Finansal Hizmetler Kurulu (The Financial Services Authority, FSA), idari yetkileri Finansal Hizmetler ve Piyasalar Kanunu (2000) ile belirlenmiş bağımsız bir kurum olarak kurulmuştur. Garanti verme yetkisi sınırlı, endüstriden alınan vergilerle finanse edilen özel bir şirket statüsündedir. FSA hükümetten hiçbir şekilde kaynak almaz. Yasal düzenlemeler altında FSA, Hazine Bakanlarına ve onlar aracılığı ile de Parlamentoya karşı sorumludur. Kurul, idari hedeflerinin gerçekleştirilmesi hususunda Parlamentoya rapor vermekle yükümlü olan Hazine’ye yıllık olarak durum raporu sunmak zorundadır. FSA’nın faaliyetlerini ve kararlarını demokratik olarak seçilmiş politikacıların görüşleri ile ilişkilendirmesi haklı olmakla beraber, FSA’ nın kararlarının değerlendirilmesi yetkisi başka bir kurumdadır. FSA’ nın bir firma veya şahıs ile ilgili olarak herhangi bir karara varamadığı durumlarda Lord Chancellor’ın idaresindeki “Finansal Hizmetler ve Piyasalar Mahkemesi” (Financial Services And Markets Tribunal), düzenleyici kurulun kararlarını tekrar gözden geçirir (Westmacott, 2002). FSA’nın yönetim organı, tümü Hazine Bakanlığı tarafından atanan 15 kişilik bir kuruldur. Kurulun, Başkan dahil olmak üzere, dört üyesi tam zamanlı idari görev yapmakta, 11 üye ise kurum dışından olmaktadır. Kurum dışından olan üyeler ayrı bir komite olarak FSA’nın faaliyetlerinde verimlilik ilkelerine uymasını, mali denetim

mekanizmalarının uygun şekilde işlemesini gözetmek ve denetlemekle görevlidir. Kurulun idari görev yapan üyelerinin maaşlarını 11 kişilik bu alt komite belirlemektedir (www.fsa.gov.uk, 2005).