Kurul Üyeliği Đle Bağdaşmayan Haller

Üst kurullarda görev yapan Kurul başkan ve üyelerin görevlerini yerine getirirken görevleriyle bağdaşmayan veya tarafsızlıklarını zedeleyebileceği düşünülen bazı uygulama ve faaliyetler için yasaklar veya kısıtlamalar getirilmiştir. “Bağdaşmazlık

ilkesi” gereği, üyeler görev alanı ile ilgili iş ve mesleklerde görev almamaları ve çıkar ilişkilerine girmemeleri gerekmektedir. Ayrıca üyeler görev süreleri boyunca meslek sırrına mutlak biçimde uymalı ve gizli bilgiler açıklamamalıdırlar (Akıncı, 1999:105).

Kurullar arasında da farklılıklar olmakla birlikte kurul üyelerinin genelde, resmi veya özel hiçbir görev alamayacakları, ticaretle uğraşamayacakları, serbest meslek faaliyetinde bulunamayacakları, özellikle yetkili oldukları piyasalarla ilgili ticari amaçlı ortaklıklarda pay sahibi olamayacakları, göreve başlamadan önce maliki oldukları payları ve portföyünde hisse senedi bulunan yatırım fonlarının katılma belgelerini satmak veya devretmek suretiyle elden çıkarmak zorunda oldukları şeklinde yasaklara tabi oldukları görülmektedir. Böylece Kurul üyelerinin çeşitli düzeylerdeki ekonomik çıkar çevreleriyle maddi ve manevi bağı kesilerek, yasaya ve vicdana uygun karar verebilecek bağımsızlığa kavuşturulmalarına çalışılmıştır (Akıncı, 2002:7).

Ayrıca Bazı kurul başkan ve üyelerinin görevleriyle ilgili gizli kalması gereken bilgileri ilgilisi haricinde kimseye açıklayamayacakları şeklinde yasaklar da söz konusudur. Çünkü bu tür bir maddi ilişki, sadece kurul üyelerinin tarafsızlığı ve bağımsızlığına değil güvenilirliğine de zarar verecektir. Bu kadar önemli görevler üstlenen kamu görevlilerinin, üçüncü kişilerle olan akçalı ilişkilerinin suç sayılması son derece doğru bir yaklaşımdır (Emek, 2002:172).

SPK, RK, KĐK, EPDK, BDDK Kurul Başkan ve üyeleri, özel bir Kanuna dayanmadıkça resmi veya özel hiçbir görev alamaz, ticaretle uğraşamaz, her türlü ticari amaçlı ortaklıklarda pay sahibi olamazlar. Bunlara ilave olarak SPK, KĐK üyeleri ayrıca serbest meslek faaliyetinde bulunamaz, ücret karşılığı konferans ve ders veremez, sınav ve benzeri görev alamazlar. Bu konuyla ilgili daha adil bir düzenleme olarak BDDK üyeleri asli görevlerini aksatmamak şartıyla bilimsel amaçlı yayın, ders ve konferans ile telif haklarına sahip olabilmektedirler.

RTÜK üyeleri ile üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan ve sıhrî hısımları, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, radyo ve televizyon hizmetleri alanında Üst Kurulun görev ve yetki alanına giren konularda herhangi bir yüklenme işine giremez, özel radyo ve televizyon şirketlerinde ve bu şirketlerin doğrudan veya dolaylı ortaklık bağı bulunan şirketlerde ortak veya yönetici olamazlar. Ayrıca RTÜK üyeleri özel veya kamu yayın kuruluşlarının görev ve yetki

alanına giren konularda doğrudan veya dolaylı olarak taraf olamaz ve bu konularda hiçbir menfaat sağlayamazlar. Benzer şekilde EPDK Kurul üyelerinin eşleri ve birinci dereceye kadar kan hısımları, elektrik ve doğal gaz ile petrol ve LPG piyasalarında faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları dışındaki tüzel kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde Kurul üyelerinin atanmasından sonra ve üyelik süresi boyunca görev alamaz ya da bu tür işlere ortak olamazlar ve bu tüzel kişilerden ya da iştiraklerden gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremez ve elektrik enerjisi ticareti ve doğal gaz ticareti ile petrol ve LPG ticareti ile uğraşamazlar.

BDDK, EPDK ve TK Kurul üyeleri için getirilen ticari faaliyet yasağı üyeliklerinin sona ermesinden sonraki dönemi de kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Buna göre Kurul Başkan ve üyeleri, görevlerinden ayrılmalarını izleyen iki yıl içinde Kurumun denetlemekle ve düzenlemekle görevli olduğu sektör ve alandaki özel kuruluşlarda görev alamazlar. Kurul üyelerinin yaptıkları inceleme ve araştırmalar nedeniyle aldıkları belge, suret, fotokopi ve dosyanın ekini oluşturan diğer veriler ile yazılı bilgileri saklamak ve başkalarının eline geçmemesini sağlama yükümlülüğü görevlerinden ayrılmalarından sonra bile devam eder. “Ticari sırrı” saklama yükümlülüğü, Kurul’un inceleme ve soruşturma alanına giren firmaların kendilerini güvenilir bir ele teslim ettikleri inancını doğurur. Kabul etmek gerekir ki bağımsız ve tarafsız bir kamu otoritesine duyulan güven, yasaya aykırı oluşumların ayıklanmasında önemli ölçüde etkili olur (Akıncı, 2002:8).

Karacan görev süresi biten kurul üyelerinin, görev aldıkları Üst Kurulların kanununun kapsamında faaliyet gösteren özel kesim şirketlerinde görev alamamalarının çağdaş yaklaşıma ters ve bağımsızlık açısından da ciddi riskler içerdiğini ileri sürmektedir (2002:50-51). Yazara göre, görev süresi biten kurul üyesi özel sektörde çalışamayıp, bürokratik/politik beklentiye girebilecek bu defa da siyasetçi karşısında özerkliğini koruyamayacaktır. EPDK üyesi Sak, sağlanan güvencelerin ve mali imkanların yetersizliği yanında, görevden ayrıldıktan sonra iki yıl süreyle çalışamamanın ayrıca anlamsız olduğunu vurgulamaktadır (Kişisel görüşme, 2004). Buna karşılık Tan (2002) ise “bu tür düzenlemelerin gelişmiş ülkelerde bulunmadığı görüşüne katılmanın mümkün olmadığını, benzer düzenlemenin Fransa’da olduğunu” belirtmektedir.

SPK Kurul Başkan ve üyeleri, göreve başlamadan önce maliki oldukları payları ve portföyünde hisse senedi bulunan yatırım fonlarının katılma belgelerini üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar sıhri hısımları dışındakilere satmak veya devretmek suretiyle elden çıkarmak zorundadır. Bu yasak BDDK, RK, KĐK üyeleri için maliki oldukları Hazine tarafından çıkarılan borçlanmaya ilişkin menkul kıymetler dışındaki her türlü sermaye piyasası mevzuatı anlamındaki menkul kıymetlerini, EPDK üyeleri için sadece elektrik ve doğal gaz piyasalarında faaliyet gösteren tüzel kişilere veya bunların iştiraklerine ait her türlü hisselerini ya da menkul kıymetlerini şeklinde ifade edilmiştir.

SPK Kurul Başkan ve üyeleri, dernek, vakıf kooperatif ve benzeri yerlerde yöneticilik yapamazlarken RK, RTÜK üyeleri için Amacı sosyal yardım ve eğitim işlerine yönelmiş derneklerle vakıflardaki görevler ve kâr amacı gütmeyen kooperatif ortaklığı bu hükmün dışında tutulmuştur.

SPK, BDDK, RK, KĐK, EPDK Kurul üyeleri ile Kurum personeli görevlerini yerine getirmeleri sırasında ilgililere ve üçüncü kişilere ait edindikleri gizli kalması gereken bilgi ve belgeleri, bu konuda kanunen yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamazlar, kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamazlar. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder.

SPK, RK, EPDK üyelerinin 30 gün içinde bu hükme uygun hareket etmedikleri takdirde üyelikten çekilmiş sayılacakları belirtilirken KĐK üyeleri için süre konulmadığı görülmektedir. TAPDK Kurul üyeleriyle ilgili olarak kanunla özel bir yasaklamanın getirilmediği görülmektedir.