ABD Başkanlık Sisteminde Yasama Organı: Kongre

ABD Anayasası, yasama yetkisini, Temsilciler Meclisi (House of Representatives) ve Senatodan (Senate) oluşan Kongreye (Congressy) vermiştir.

Temsilciler Meclisi, federal devletin halkını nüfusuna göre temsil ederken, Senatoda, federe devletler, eşit olarak temsil edilir. Bu şekilde, alınan kararların iki meclis tarafından denetlenmesi imkânı da doğmuş olmaktadır. Federal yönetim sistemini benimsemiş birçok ülkede federal yasama organları iki meclisli olarak tasarlanmıştır.

Federal yasama organının, yasama faaliyeti yapmak ve federe devletlerin milli politikanın belirlenmesine katılımını sağlamak şeklinde iki görevinin bulunduğu belirtilmiştir. ⁷⁴¹

Temsilciler Meclisi ve Senato oluştuktan sonra, kendilerine birer Başkan seçmektedirler. 435 üyeden oluşan Temsilciler Meclisi seçimi, iki yılda bir yapılır ve her eyalet nüfusuna göre üye seçer. Seçilen üyelerin en az 25 yaşında olması gerekmekte olup, tekrar seçilmelerinde de bir engel yoktur. Bir eyaletin nüfusu çok az olduğu için, üye seçtiremeyecek olsa bile, her eyaletin en az bir üye ile temsili zorunludur. ⁷⁴²

Kongrenin iki meclisli olarak tasarlanması, federal yapının bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Bu şekilde, eyaletler arasında ortaya çıkan sorunların çözülmesi ve geniş bir temsil olanağı sağlanmış olmaktadır. Federal düzeyde yasa yapma yetkisine sahip bir Kongrenin bulunması, yasaların kabulü için, her iki meclisin kabulünün gerekmesi ve her iki meclisin seçimlerinin farklı zamanlarda yapılmasına dair kurallar, Kongrenin, bir denge mekanizması üzerine kurulduğunu göstermektedir.⁷⁴³

Sistemler, İstanbul, 1987, s. 94.

741 Madison Jay Hamilton, Anayasa Üzerine Düşünceler, s. 44 (Çev: Mümtaz Soysal, İstanbul, 1962); Teziç, (5. Baskı), s. 130.; Uygun, a.g.e., s. 251.; Yanık, a.g.e., s. 62; Rıza Arslan, a.g.e., s. 177.; Turhan, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, s. 33-34.; Gözler, Anayasa Hukuku'nun Genel Teorisi, s. 575-576;

742 James Bryce; “Amerikanın Siyasi Rejimi”, 1985, s. 48. (Çeviren: Türkkaya Ataöv; Arif Payaslıoğlu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:51, S:1-4, İstanbul, 1962) (Yanık, a.g.e., s. 67'den naklen); Turhan, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, s. 32, 4.;

Smith; Fusco; a.g.e., s. 66; Yanık, a.g.e., s. 63-64; Rıza Arslan, a.g.e., s. 177, 179, 180; Teziç, (5. Baskı), s. 45 vd. ; Kuzu, Her Yönü İle Başkanlık Sistemi, s. 31, Rıza Arslan, a.g.e., s. 179.

743 Efe, a.g.e., s, 10 vd.; Şıvgın, a.g.e., s. 48.

Senatörlerin seçiminde, her federe devlet, bir seçim bölgesi olarak belirlendikten sonra, en fazla oy alan iki aday altı yıllığına ve doğrudan halk tarafından seçilir ve bu şekilde iki yılda bir, Senato üyelerinin üçte biri seçimle yenilenir. Senatörlerin her eyaletten iki tane seçilmesi durumu, devletlerin eşit olduğu algısını oturtmak amacıyla yapılmıştır. Buna göre, 50 eyaleti bulunan ABD’de 100 senatör bulunmaktadır. Senatörlerin en az 30 yaşında olma zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca, anayasaya göre, senatör seçilebilmek dokuz yıldır ABD vatandaşı olmak gerekirken, temsilci olabilmek için yedi yıldır ABD vatandaşı olma zorunluluğu bulunmaktadır.⁷⁴⁴

Senatoda bulunan her federe devletin eşit oy hakkının bulunması ilkesinin azınlıklar açısından büyük bir kazanım olduğu ifade edilmiştir. İki meclis yapısının bulunduğu ve zaten Temsilciler Meclisinin nüfusa göre yapılandırıldığı bir sistemde, Senatonun eşit temsil esasına dayanması, adil bir durum olarak değerlendirilmektedir.⁷⁴⁵

Kongrenin her iki kanadında, işinde uzmanlaşmış komisyonlar bulunmaktadır. Temsilciler Meclisinde, yaklaşık olarak 20, Senatoda ise, 16 komisyon vardır. Bu komisyonlarda, iktidar ve muhalefet partisinden temsilciler bulunur. Bu komisyonlar aracılığı ile, Kongreye gelen işlerin ön çalışmaları yapılmaktadır.⁷⁴⁶

Kongrede, oturum genel olarak 3 Ocak ve 31 Temmuz tarihleri arasında olmakla beraber; savaş veya kriz dönemlerinde, bu sürenin uzatılması mümkündür.

Etkin çalışmayı sağlamak açısından da, bir meclisin, diğerinin görüşmesini kural olarak üç günden fazla ertelemeyeceği benimsenmiştir.⁷⁴⁷

Kanun teklifleri, komisyonlara sevk edildikten sonra uzmanların, sivil toplum kuruluşların ve ilgili diğer kişilerin görüşleri alındıktan sonra oylamaya

744 Kuzu, Her Yönü İle Başkanlık Sistemi, s. 32; Bilir, 100 Soruda Başkanlık Sistemi, s. 37.;

Vernon, a.g.e., s. 135.; Smith; Fusco; a.g.e., s. 66; Rıza Arslan a.g.e., s. 177 ve 190; Uygun, a.g.e., s. 252, 256.; Rıza Arslan a.g.e., s. 190, 191; Yanık, a.g.e., s. 63.; Yaşar Gürbüz, a.g.e., s. 24.

745 Duverger; Siyasal Rejimler, s. 15 vd.; Yanık, a.g.e., s. 66.

746 Vernon, a.g.e., s. 135.

747 Çam, a.g.e., s. 113.

geçilmektedir. Başkan tarafından imzalanan kanunlar, Resmî Gazetede yayımlandıktan sonra yürürlüğe girmektedir. Meclisler, kendi aralarında uzlaşamadığı takdirde, uzlaşma komisyonu aracılığı ile uzlaşma yoluna gidilmektedir, aksi takdirde teklif yasalaşamayacaktır.⁷⁴⁸ Bir yasanın kabul edilmesi için, kanun teklifinin, her iki meclisten de geçmesi zorunluluğunun bulunması nedeniyle, uzlaşı kültürüne vurgu yapılmıştır.⁷⁴⁹

ABD Kongresi, önemli yetkilere sahip bir yasama organıdır. Kongre; kanun çıkarmak, Başkanı suçlandırıp mahkûm etmek, bütçe işlemlerini yürütmek, dış siyasetle ilgili önemli işlerde karar mercii olmak ve Başkan tarafından yapılan atamaları onaylamak gibi yetkilere sahiptir.⁷⁵⁰

Kongrenin en önemli gücü, yasama yetkisini kullanmasıdır. Bu yetki, mutlak şekilde Kongreye aittir. Yasa yapma yetkisi, her iki meclisin anlaşması ile mümkün ise de, meclislerin de kendine özgü yetkileri bulunmaktadır. Örneğin, malî yönü olan yasaların önerisi, Temsilciler Meclisinde yapılmaktadır. Yine, Temsilciler Meclisinin, başkanlık seçiminde, ikinci seçimler kolejinde gerekli çoğunluğu sağlayamayan Başkan adaylarının başarısızlığı karşısında, üç aday arasından Başkanı seçme yetkisi bulunmakta ise de, bu yetkinin kullanılmasına pek izin verilmemektedir. Yine, Senatonun da kendine özgü yetkileri vardır. Örneğin; Başkanın atadığı bakanların, elçilerin ve yüksek rütbeli memurların atamalarını, basit çoğunlukla onaylama, Başkanın yaptığı antlaşmaları üçte iki çoğunluk ile onaylama ve ikinci seçmenlerin seçememesi hâlinde, en çok oy alan iki aday arasından Başkan Yardımcısını seçme yetkisi gibi özel yetkileri bulunmaktadır. Bunların haricinde, bütçenin kabulü, federal hazinenin çıkış ve girişlerini düzenleyen malî yasaların yapılması gibi yetkilerin tamamı Kongreye aittir.⁷⁵¹

748 Hayri Keser, “Başkanlık Sistemi”, Yeni Türkiye - Başkanlık Sistemi Özel Sayısı, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Yayınları, S. 51, Yıl 9, Ankara, 2013, s. 434.; Rıza Arslan, a.g.e., s.

188, 189 ve 195.;

749 Rıza Arslan, a.g.e., s. 182, 185, 187, 193.; Abaut America, How The United States is Governed, (Amerika Hakkında, ABD Yönetim Şekli)

750 Kuzu, Her Yönü İle Başkanlık Sistemi, s. 25; Kuzu, Türkiye İçin Başkanlık Sistemi, s. 14.

751 Çam, a.g.e., s. 116; Kuzu, Her Yönü İle Başkanlık Sistemi, s. 35.

Kongre; mali yetkiler kapsamında, vergi salmak, devlet adına borç almak, para basmak ve değerini düzenlemek, sahte para basanları cezalandırmak, askerî ve milli güvenliğe dair yetkiler kapsamında; savaş ilan etmek, orduyu ve donanmayı kurmak ve kaynak sağlamak, askeri kuvvetleri idare etmek için kurallar belirlemek, isyanları bastırmak ve istilaları geri püskürtmek üzere milis kuvvetlerinin kurulmasını, yönetilmesini ve göreve çağrılmasını sağlamak, ekonomiyi geliştirme ve düzenlemeye ilişkin yetkiler kapsamında; eyaletler arasında ve yabancı devletlerle ticareti düzenlemek, iflas konusunda tek yasa belirlemek, te’lif hakları ve patentleri korumak için hukuki yapılar kurmak, Amerikan vatandaşlığına geçişi düzenlemek, posta teşkilatını kurmak, korsanlık ile açık denizlerde işlenen ağır suçları ve uluslararası hukukuna aykırı eylemleri tanımlamak ve bunlara aykırı hareket edenleri cezalandırmak, gümrük işlerini düzenlemek, ağırlık ve ölçü standartlarını belirlemek, federal yönetimi tamamlamak için verilen yetkiler kapsamında, federal mahkemeler kurmak, ülkenin başkenti olacak bölgeyi oluşturmak gibi önemli yetkiler ile bütçeyle ilgili olması nedeniyle Amerikan yönetimindeki idarî organların, kurulması ve hangi yetkilere sahip olacakları, Başkanı yargılamak ve azletmek, uluslararası antlaşmaları onaylamak, Bakanların, büyükelçilerin, Yüksek Mahkeme üyelerinin, konsolosların ve kanunda yazan diğer kamu görevlilerinin atanmasını onaylamak ve anayasa ile verilen diğer yetkileri kullanmak gibi yetki ve görevleri bulunmaktadır.⁷⁵²

Kanun yapma asli görevine sahip olan Kongre üyeleri, kanun teklifi tekelini de elinde bulundururlar. Başkanlar, istedikleri kanun tekliflerini, kendilerine yakın olan Kongre üyeleri aracılığı ile çıkartmaktadırlar. Yasama görevini yapan Temsilciler Meclisi ve Senato eşit olarak değerlendirilse de, Senatonun; Başkanın teklif ettiği sekreterleri, Yüksek Mahkeme ve federal mahkeme hâkimlerini, diplomatları ve yüksek kamu görevlilerini onaylama yetkisine sahip olması nedeniyle, daha önemli bir konumda ve itibarlı olduğu değerlendirilebilir. Senato,

752 Sıddık Sami Onar, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. I, 3. Baskı, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966, s. 39.; Smith; Fusco, a.g.e., s. 68.; Funk; Seamon, a.g.e., s. 41. ; Bozlağan, a.g.e., s. 68-69;

sistemdeki denetleme ve onaylama fonksiyonu nedeniyle, bir anlamda istikrar ve dengeyi sağladığı ifade edilmektedir.⁷⁵³

Kongrenin en önemli görevlerinden biri, Amerikan Başkanının yargılamasını yapmaktır. Başkanın mahkeme huzurunda yeminli olarak yalan ifade vermesi, birini yalan ifadeye yöneltmesi, hukukun uygulanmasına engel olması veya vatana ihaneti söz konusu ise Temsilciler Meclisince “impeachment” davası açılır. Başkan, Fedaral Yüksek Mahkeme Başkanı başkanlığında ve Senatoda yapılan yargılama sonucunda, üçte iki çoğunlukla suçlu bulunursa görevden alınır.⁷⁵⁴